Դեմոյան. Ինչո՞ւ է հիմա ՀՑԹԻ տնօրենը որոշել գրադարանն անջատել բուն ֆոնդերից
Ցանկացած թանգարան նախ թանգարան է իր ֆոնդերով, հավաքածուով։ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտն ունի հիմնական ֆոնդ, որը բաժանվում է ըստ խորագրերի։ Թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրեն Հայկ Դեմոյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ երբ դարձել է տնօրեն, առանձնապես չի փորձել միջամտել նախկին տնօրենի արած աշխատանքին, ընդամենը հինգ նոր խորագիր էր ավելացրել, քանի որ հավաքչական ինտենսիվ աշխատանքներ էր տարել, տաս տարում մեծ քանակությամբ բնօրինակ նյութեր էր կուտակվել թանգարանում։
«Նոր տնօրենն, իհարկե, իրավունք ունի ինչ-որ փոփոխություններ անել, եթե լուրջ հիմնավորված է։ Որևէ մեկը չի ասում, որ դու իրավունք չունես։ Եթե խնդիր է դրված գրադարանն անջատել բուն ֆոնդերից, որը մեկ ամբողջություն է և հիմնավորել, որ գիտեք՝ արդեն հասանելի կլինի, հեշտ կօգտվեն, երեսպաշտություն է, որովհետև որևէ հետազոտող զրկված չէ անմիջապես սպասարկվելուց, եթե ֆոնդային միավոր կամ գրադարանային միավոր է նշում, անմիջապես մատուցվում է նույն օրը։ Այստեղ որևէ հեշտացման հարց չկա։ Ուզում են գրադարանն անջատել բուն ֆոնդերից։ Ինչու հիմա։ Մի քանի մտավախություններ կան, որոնք կուտակվելով՝ լուրջ մտավախություն են առաջացնում ամեն դեպքում։ Հիմնավորումն ուղղակի չիմացող մարդու համար զուտ մանիպուլյատիվ ձևակերպում է. չկա որևէ խոչընդոտ գտնելու ու մատուցելու այն, ինչ պետք է»,- ասաց Հ. Դեմոյանը։
Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ 168.am-ի հետ զրույցում թանգարան-ինստիտուտի գլխավոր ֆոնդապահ Գոհար Խանումյանն ասել էր, որ 2019 թ. սկզբից հիմնական ֆոնդում կառուցվածքային փոփոխություններ անելու առաջարկությամբ հանդես էր եկել նորընտիր տնօրեն՝ պ.գ.դ. Հարություն Մարությանը (ՀՑԹԻ տնօրեն՝ 2018 թ. հոկտեմբերից): 2020 թ. փետրվարին հրավիրվել էր ՀՑԹԻ Ֆոնդային գնահատող հանձնաժողովի անդրանիկ նիստը: Նիստում քննարկվել էր հիմնական ֆոնդը կառուցվածքային փոփոխության ենթարկելու հարցը, և ըստ տնօրենի առաջարկի, հիմնական ֆոնդում գրանցված գրքերը, մամուլը պետք է համապատասխան ընթացակարգով հանվեն հիմնական ֆոնդից, ընդգրկվեն նոր ձևավորվող գրադարանում, որը պետք է գործի գրադարանների մասին օրենքով, հետևաբար` կփոխվի դրանց իրավական կարգավիճակը։
Panorama.am-ի հետ զրույցում Հայկ Դեմոյանը հարցադրում արեց՝ ինչո՞ւ է հիմա տնօրենը որոշել գրադարանն անջատել բուն ֆոնդերից։
«Պատահական իմանում ենք, որ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Հարություն Մարությանն ու թանգարան-ինստիտուտի Հոգաբարձուների խորհրդի անդամ Հրանուշ Խառատյանը «Հազարաշեն» ազգաբանական հետազոտությունների կենտրոնի համահիմնադիրներն են, անկալում են «Հազարաշենի» համար ստանալ խոշոր գրանտային միջոց հենց իրենց ՀԿ-ով, որպեսզի ստուգեն ամբողջ հայկական արխիվների, թանգարանների հավաքածուների մատչելիությունը։ Շատ լուրջ մտավախություն է, որ հենց հիմա այդ գրադարանն անջատում են, որպեսզի թանգարանի ֆոնդերը հարմարեցվեն այդ գրանտային ծրագիրն։
Ցանկացած պատվիրատու, իսկ գրանտ տվողը պատվիրատու է, հենց այնպես փող չի տալիս, տալիս են գումար տեղեկություն ստանալու ու դա կիրառելու համար։ Մտավախության ունենք, որ թանգարանը վերածվում է երրորդական, անարժեք օբյեկտի, որպեսզի սպասարկի մեկ այլ ՀԿ-ի կողմից գրանտի պայմանների ձևակերպմանը ու հաշվետվություն տալուն։ Իրենք ոչ հերքում են, ոչ հաստատում են դա, բայց նյարդայնացած են, թե ինչպես ենք կարողացել գտնել այդ տրամաբանական կապը։ Իսկ հեշտ է գտնել, ամեն ինչ համացանցում դրած է, ակնկալում են ամբողջ հայկական արխիվները ստուգել ու մատուցել 80 էջանոց մանրամասն հարցաշարով»,- մանրամասն պատասխանեց Հ. Դեմոյանը։
Հարցին՝ եթե չփոխեին կարգավիճակը, չէի՞ն կարող այդ ուսումնասիրությունը կատարել, թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրենն ասաց. «Սկզբունքորեն կարող էին, բայց պետք էր այնտեղ գրադարանը պոկեին, որպեսզի գրադարանից դուրս գար ֆոնդեր, որպես արխիվ մատուցեին։ Գրադարանն արխիվ չէ, իմ պատկերացմամբ, մի քիչ չի համապատասխանում հարցաշարին։ Նպատակն էր՝ ֆոնդերը զուտ որպես ֆոնդեր հանդես գան արխիվի կարգավիճակով»։
Նրա պատկերացմամբ, ֆոնդերի ուսումնասիրությամբ «փափուկ» հետախուզական տվյալներ են ստանում, քանի որ ինչ էլ լրացնեն՝ աշխատանքի բնույթ, հասանելիություն, նյութ, տեղեկություն է, որը հետաքրքրում է ցանկացած պատվիրատուի։
«Էլ չեմ ասում, որ այդ նույն ծրագրով Ադրբեջանն է մասնակցում։ Կարող է նաև մեզ հետաքրքրի, բայց քանի որ Ադրբեջանը թշնամի երկիր է, սպասարկում է մեկ այլ հակառակորդ երկրի՝ ի դեմս Թուրքիայի, ցանկացած տեղեկություն, որը կշրջանառվի այդ գրանտի շրջանակներում, ենթադրում է, որ ի վնաս Հայաստանի Հանրապետության պետական շահի է»,- ասաց Հ. Դեմոյանը։
Պատմական գիտությունների դոկտոր Հայկ Դեմոյանն օրեր առաջ այս խնդիրը պարզաբանելու նպատակով մամուլի ասուլիսի էր հրավիրել Ինստիտուտի տնօրեն Հարություն Մարությանին և Ինստիտուտի Հոգաբարձուների խորհրդի անդամ Հրանուշ Խառատյանին։
Նա ասաց, որ նրանք հրաժարվել են ընդունել առաջարկը. «Դիտում էի մարդկային, ազնիվ, բնական առաջարկ։ Ոչ թե իմ առաջարկն էր այստեղ կարևորը, որքան կարևոր էր բաց, շիտակ հաշվետվություն ներկայացվեր հանրությունը՝ ինչ է տեղի ունենում և ինչու։ Հանրության առջև հաշվետվությունն է կարևոր»։
Նա նշեց, որ կարգավիճակի փոփոխություն կարող է չլինել, եթե արգելվի դա անել, իսկ արգելողն իշխանությունն է, համապատասխան մարմինները։
Հ. Դեմոյանը որքան տեղյակ է, կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը հավանություն տվել է, բայց նշեց, որ լուրջ խնդիր կա. «Չեմ կարող այս պահին լուսաբանել։ Նամակագրության հետ կապված երկակի տարընթերցման խնդիրներ կան, որը կարող է լուրջ խնդիր առաջացնել հենց նախարարության համար»։
Հարակից հրապարակումներ`
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ամեն սարի գլխին, փեշին, անտառներում հայկական հետքեր են. Քաշաթաղի հուշարձանները՝ մեկ գրքում
