Ինչպես փրկվեցի ես, երբ որոշեցի բարձրանալ Արագած լեռը
Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ Ֆեյսբուքն ինձ հիշեցրեց 2015 թվականի գրառում-խոստումս ինքս ինձ՝ այդ տարի անպայման բարձրանալ Արագածը։ Խոստումից անցել էր 5 տարի, նպատակը մնացել անկատար։ «Դու չես կարող», «Շաա՜տ դժվար է» , «Կմնաս ճամփին», «Գնա լողավազան,հանգստանալ ես ուզում»,«Լավ, բայց ինչի ես քեզ տանջում». սրանք խոսքեր են, որ ասում են մարդիկ, որոնք երբեք չեն հաղթահարել բարձունքներ ու անծանոթ են հատկապես դժվարությամբ բարձրացած լեռան գագաթին փռվելու հաճույքին։ Իմ լացն է գալիս այդ պահերին, անկեղծ ասած։
Վերելքը կիրակի օրն էր, նախորդող մի քանի օրերին կյանքումս ծանր դեպքեր էին եղել, մտքերը ուղղակի փոքրացրել, խեղճացրել էին այն աստիճանի, որ էլ ոչ մի անհաղթահարելի բարձունքից վախ չէր մնացել, կարևորը գնալ հեռու, սարերին ու քարերին թողնել հոգու ծանր բեռը.հատկապես, որ ոչինչ փոխել այլևս հնարավոր չէր։
Գրանցվեցի։ Առավոտյան 7-ին հարկ էր լինել Հանրապետության Հրապարակում։ Մի քանի գիշեր ընդհանրապես չքնելուց հետո այդ գիշեր քնեցի ու քնած մնացի։ Առավոտյան արթնացա զբոսավարի զանգից՝ հարցնում էր՝ ուր եմ։ Բնականաբար ասացի հասնում եմ։ Մինչև հասնելս մտածում էի՝ տեսնես գնացած կլինե՞ն առանց ինձ՝ թեպետ ուշացել էի 9 րոպե շարժվելու ժամից։ Չէին գնացել, բայց առանձնապես ուրախ մարդ էլ չկար ինձ տեսնելով, թերևս բացառությամբ գիդերից բարիի՝ կապուտաչյա Տատյանայի։ Հենց նրան էլ որոշեցի հետևել ողջ ընթացքում։ Վերելքը սկսեցինք Քարի լճի մոտից։ Ի ուրախություն ինձ՝ գիդերից խիստը՝ Արտյոմը, քայլում էր խմբի առջևից, Տանյան վերջից. այդպես ապահով է՝ կորչողներ չեն լինի։ Ես որ դանդաղ քայլող եմ միշտ խմբի հետևից եմ սար բարձրանում։ Բայց ճանապարհին մի աղջիկ ոլորեց ոտքը, Արտյոմը ստիպված էր թողնել առաջնորդողի դերը Տատյանայի վրա, ինքը պիտի բժշկական օգնություն ցույց տար ու գար խմբի ետևից։ Ես էլ իմ տեմպերով քայլում էի նրա հետ։ Առավոտվա տհաճ ուշացումը մեղմելու համար փորձեցի խոսեցնել նրան, որ գոնե ամեն աչքին ընկնելուց թարս չնայի և բացի այդ միշտ պետք է փորձել ջերմ հարաբերություններ ունենալ նրա հետ, ում ձեռքին կա լուսանկարչական ապարատ։
«Իսկ դուք մի՞շտ եք այսպես ժպտադեմ, թե՞ այսօր ինչ-որ տոն է»-ն, պետք է խոստովանեմ ՝ շատ վատ սկիզբ էր։ Լռելն ավելի խոհեմ կլիներ թերևս։
-Լեռնագնացության մեջ կարգապահությունը, պատասխանատվության զգացումը ամենակարևոր բաներից են։ Առանց դրանց ապահովություն ստեղծելը անհնար կլինի։ Ուշանալու հակումը այս բոլոր որակների հականիշն է, եթե ուզում ես լեռները քեզ սիրեն, պիտի հետևես չգրված օրենքներին,-ասում է Արտյոմը՝ հասկանալով ականարկս։
-Իսկ ո՞ւմ են սիրում լեռները,ովքե՞ր են լեռնագնացները,-չեմ նահանջում ես։
-Լեռնագնացները ամենայուրօրինակ մարդիկ են, բայց իմ 11 տարվա աշխատանքային փորձը ցույց է տվել, որ բաձր IQ ունեցողներին է գրավում այս սպորտաձևը, ֆանտաստիկ մտահորիզոն ու աշխարհայացք ունեն սար սիրողները, հարուստ ներքին աշխարհ ունեն։ Հենց այս մարդիկ են, որ կապվում են լեռներին, նվիրվում ու ամեն արշավի վերջում մտածում՝ հաջորդն ուր գնալ։ Կան մարդիկ, որ չեն դիմանում ծանր ֆիզիկական բեռնվածությանը ու էլ չեն շարունակում։Լեռնային վերելքների ժամանակ տեսնում ես այն, ինչը ուրիշ ոչ մի տեղ չես տեսնի, վեհ տեսարաններ, փոփոխվող բնություն։ Ամենակարևորը զգում ես երկրագնդի ռելիեֆը, տեսնում շերտերը, կիրճերը, խառնարանները։
Ի դեպ, Արագածի խառնարանը իմ տեսածներից ամենաչքնաղն էր։ Ֆանտաստիկ, ձգող ուժ ունի Հայաստանի ամենաբարձր գագաթը ու ճանապարհին հանդիպող բարդությունները հետո չես էլ հիշում։ Սար բարձրանալու մի օրինաչափություն էլ կա, ինչքան դժվար է լինում վերելքը,անքան սիրելի է դառնում սարը ու այնքան հզոր են լինում բացվող տեսարանները։ Արագածի վերելքի դժվարություններից պիտի շեշտեմ սահող քարերը, հողը, վառող արևը, ոտքերիդ տակ նայելու ու շրջապատով լիանալու երկընտրանքի մեջ խճճվելը։
Մի քիչ քարերի մասին՝ խաբուսիկ քարեր կան՝ տեսքից կայուն, բայց միայն ոտքդ վրան դնելուց հետո կիմանաս՝ ճիշտ ընտրություն էր, թե՞ ոչ։ Հնարավոր են անկումներ, բայց հենց այդ ոտքիդ տակից փախչող քարերի հետ լեզու գտնելու շնորհիվ է հոգիդ ամրանում, միտքդ զուլալվում։ Իրավիճակն ավելի է բարդացնում ծանր ուսապարկը, ոչ պրոֆեսիոնալ լեռնահագուստը, կոշիկները, թեթևացնում են վերելքը ճիշտ ընտրված արշավական պայուսակը, հագուստը, արշավական փայտիկները,որոնք շատ անգամ են փրկում ընկնելուց, կարծես օգնող, պահող ձեռք լինեն։ Բայց ամեն դեպքում, երբ դեպի նպատակ ես գնում՝ այս դեպքում բաղձալի գագաթ, ընկնելուց հետո վեր կենալու ու ճանապարհդ շարունակելու ուժ հաստատ կգտնես։ Եթե ինքդ քեզ սարում չճանաչես ու չհաղթես, հետո շատ դժվար կապրես քո պարտված Ես-ի հետ։ Երբ գրանցվում ես լեռ բարձրանալու,պիտի հիշես, դու ստորագրում ես պայքարելու քո իրավունքի համար։ Դու պիտի պայքարես, պիտի տեսնես վախեցնող գեղեցկություն, պիտի զսպվես կամ անզուսպ գոռաս՝ «ախ, ինչ սիրուն է»։
Երևի շատերը կկարծեն, թե լեռնային վերելքներ հաղթահարելու համար ֆիզիկական մեծ ուժ է պետք, ես կասեմ հակառակը՝ հոգևոր ուժ ու կամք է պետք։ Չնայած իմ ռոմանտիկ մոտեցմանը, պետք է ասեմ, որ օրինակ, Արտյոմը, ում համար սա ոչ միայն հաճույք, այլև աշխատանք է, ասում է, որ շատ անգամներ են արշավը չշարունակելու , խումբը հետ վերադարձնելու որոշում կայացրել՝ օրինակ վատ եղանակային պայմանների պատճառով։
«Աշխարհում ոչ մի բան մարդկային կյանքը վտանգելու չափ թանկ չի կարող լինել, երբ մի փոքր վտանգ կա, մենք միշտ դադարեցնում ենք վերելքը, հետ դառնում։ Սարերը ոչ մի տեղ չեն փախչելու, մի քանի փորձից բարձրացած սարը ավելի թանկ էլ կարող է լինել»։
-Իսկ Արարատ կարելի է բարձրանա՞լ, շա՞տ է դժվար,-հարցնում եմ ես։
-Չկա անհաղթահարելի մի բան ու չկա հեշտ լեռ. ուղղակի պետք է ճիշտ պատրաստվել, նախապատրաստվել, հասկանալ ինչ է սպասվում, ակլիմատիզացիա, կլիմայավարժումներ անել, զինվել անհրաժեշտ պարագաներով ու ճամփա ընկնել։
-Ու վե՞րջ։
-Չէ, իհարկե, պիտի նաև տեղի քրդերի հետ պայմանավորվել, որ կազմակերպեն վերելքը։
-Իսկ ովքե՞ր են ամենից հաճախ Արարատ բարձրացողները։
-Հիմնականում երկու տիպի են լինում Արարատագնացները՝ կամ ֆանատիկ հայրենասերներ, որ նպատակ ունեն հայտնվել Արարատի գագաթին, գնում են բոլոր անհրաժեշտ պարագաներն ու գրանցվում, ուխտագնացություն է նրանց համար ավելի շատ և կան ուղղակի արշավականներ, որ ուզում են գրավել հերթական բարձունքը, քմահաճ լեռան գագաթը։ Սիրո Խոստովանություն էլ է եղել Արարատի գագաթին, ամուսնության առաջարկ էլ, տարեց տղամարդ էլ է կյանքի երազանքն իրականացրել ու բարձրացել Արարատը։
Դեպի Արարատի գագաթ
Սերը լեռներում
Սարերը մեծ դաստիարակներ ու ուսուցչներ են, որ սովորեցնում են ապրել, գնալ առաջ ու հաղթահարել բարձունքներ։ Ի դեպ, վայրէջքն , ի տարբերություն վերելքի միշտ ավելի թեթև է լինում, կարծես ուսապարկիդ պարունակության հետ, որը ուտելիք ու ջուր է լինում, հետդ սար բարձրացրած հոգուդ ծանրությունն էլ գագաթին մարսած լինես, թեթև, զվարթ իջած։ Ես, որ բարձանալիս ծանրաքայլ ու ծանրաշունչ էի, դանդաղ քայլում էի խմբի հետևից, իջնելիս անգամ հոգնածություն չէի զգում, երջանիկ էի, բավարարված ու խմբի առջևից էի քայլում։ Անգամ Արտյոմն էր բարիացել ու ի զարմանս ինձ առաջարկեց հենց հաջորդ օրը միանալ իրենց ու բարձրանալ իրենց հայտնաբերած նոր լեռնային գանձը՝ Ջավախքի լեռներում թաքնված Սևասարը...
Երևան հետդարձի ճանապարհին լուռ էի, աչքերիս մեջ պահել էի լեռնային տեսարանները՝ խոշոր և զանգվածեղ քարերով հարուստ ճանապարհը, կոները, հրաբխային ժայթքումների հետևանքով լավաներով ծածկված լեռնալանջերը, խառնարանը, արշավային փայտիկներով թխկթխկացնող մարդիկ, քարերի մեջ աճած երիցուկները։
Չգիտեմ՝ մարդն էլ երբ է ինքն իր հետ, աշխարհի հետ լինում այդքան ներդաշնակ, ինչքան նվաճած լեռան գագաթին։ Հիշում եմ՝ ես պառկել էի, հայցքս դիմացի հզոր լեռնաշղթաներին ու խառնարանին ու ինքնս ինձ ասում էի՝ շնորհավորում եմ,դու Հայաստանի ամենաբարձր գագաթի վրա ես, կարող ես հպարտանալ քեզանով,սիրել քեզ ու տանել ուրիշ սարեր ման տալու։
ԳԵղամա լեռները, Արա լեռը և Հատիս լեռը՝ Արագածի Հյուսիսային գագաթից
Արագած Հյուսիսային Գագաթ
Արագած Հյուսիսային Գագաթ
Արագածի Հարավային գագաթից բացվող տեսարանը՝ դեպի Հյուսիսային գագաթ
Լուսանկարներն ու տեսանյութերը՝ ArmLand-ից։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Արևմտյան Հայաստանի ու արդեն Արցախի հուշարձանները՝ «ցեղասպանված հուշարձաններ»
