Ձեր վստահելի աղբյուրը

Փետրվարի 1-ին ԿԲ խորհրդի որոշմամբ վերաֆինանսավորման տոկոսադրուքը բարձրացվեց 0.25%-ով, այն հասցնելով 8 %-ի: Տնտեսության վրա վերաֆինանսավորման տոկոսադրուքի նման բարձրացման ազդեցությունը  գնահատելու համար Panorama.am-ը դիմեց տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանին:

Panorama.am -Պարոն Պարսյան, ակնհայտ է, որ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացմամբ ԿԲ-ին հաջողվում է որոշակիորեն զսպել գնաճը հանրապետությունում, բայց  մյուս կողմից ըստ ձեզ ի՞նչ աստիճանի է այդ քայլի բացասական ազդեցությունը տնտեսության վրա:

Ս. Պարսյան-ԿԲ-ն վերջին մեկ տարվա ընթացքում, եթե չեմ սխալվում, արդեն 8-րդ անգամ է վերաֆինանսավորման տոկոսադրուքը բարձրացնում, որի հիմնական նպատակը գների աճի զսպումն է: ԿԲ-ին չի հետաքրքրում տնտեսական ակտիվությունը , զարգացումն և այլն, նրա թիվ մեկ խնդիրը ֆինանսական համակարգի կայունությունն է և գնաճի մակարդակը: Ակնհայտ է, որ 2022թ. պետական բյուջեով ԿԲ-ի պլանավորած  4 +/-1.5% գնաճը, այսինքը՝ մինչև 5.6%-ը ապահովելը քիչ իրատեսական է դարձել, քանի որ Էլեկտրաէներգիայի, ջրի գներն արդեն իսկ բարձրացել են և ապրիլի 1-ից պետք է բարձրանա նաև գազի սակագինը՝ մեծ հավանականությամբ հատկապես բիզնեսի համար, որը, անշուշտ, հանգեցնելու է ապրանքների ծառայությունների գնաճին:

Գլխավոր դրամատան կանխատեսումներով՝ կոմունալների գների աճը 1-1.5 %-ով ավելացնելու է կանխատեսված գնաճի մակարդակը և նրանք փորձում են քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի զսպեն ապագա գնաճը և այսօրվանից են այդ քայլերն իրականացնում, բայց դրա արդյունքում թանկանում է փողը, վարկային միջոցները: Պատահական չէ, որ արդեն իսկ վերցրած վարկերի տոկոսադրույքներն են նույնիսկ բարձրանում: Օրինակ համացանցում կարելի է հանդիպել օգտատերերի գրառումների այն մասին, որ իրենց վերցրած հիփոթեքի տոկոսադրույքը բանկն ավելացրել է 1%-ով: Այսպիսով՝ ոչ միայն ապագայում վերցնելիք վարկերն են թանկանում, այլ վերցվածներն են արդեն թանկանում: Սա այն դեպքում, երբ մարդկանց եկամուտներն արագ չեն աճել, իսկ առանձին դեպքերում նույնիսկ առհասարակ չեն աճել:

Պետք է արձանագրենք, որ այս վարկային տոկոսադրույքների ավելացումը ոչ միայն տանում է տնտեսական ակտիվության զսպմանը, այլ նաև սոցիալական լրացուցիչ խնդիրներ են առաջացնում գործող վարկերի մասով, մարդիկ ավելի շատ գումար են հատկացնում բանկերին:

Միանշանակ պետք է արձանագրենք, որ այն միայն ԿԲ խնդիրը չէ: Վերջինս իր հնացած գործիքով՝ անընդհատ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացնելով, փորձում է խնդիրը լուծել, բայց այն ավելի խորքային է և պետք է հասկանալ, որ այդ գործիքն արդեն իր ազդեցությունը սպառել է և, ճիշտ հակառակը, վնաս է հասցնում տնտեսությանը: Մի կողմից նրանք զսպում են տնտեսական ակտիվությունը, բայց գնաճը շարունակվում է, այսինքը՝ իրենց նպատակին չեն հասնում, բայց էլ ավելի են վնասում տնտեսությանը: Պետք է փոխեն իրենց քաղաքականությունը, մտածեն այլ գործիքների մասին, որոնք կարող են խթանել տնտեսական ակտիվությունը և զսպել գնաճը:

Մեր մոտ ճիշտ հակառակ պրոցեսն է գնում: ԿԲ քաղաքականությունն անցած տարվա ընթացքում մեծ հարված է հասցրել տնտեսական ակտիվությանը և այս տարի էլ կհասցնի: Մենք պետք է մեկտեղենք կառավարության հարկաբյուջետային քաղաքականությունը և ԿԲ դրամավարկային քաղաքականությունը, որոնք պետք է ներդաշնակ լինեն, ոչ թե՝ մեկը մյուսի հաշվին: ԿԲ դրամավարկային քաղաքականությունը, ըստ էության, բոլորի հաշվին է իրականացվում և դրանից տուժում է մեր բյուջետային քաղաքականությունը: Մի օրինակ բերեմ: Մենք 45 մլրդ դրամ հատկացրեցինք գյուղատնտեսական վարկերի սուբսիդավորմանը, գյուղմթերքի վերամշակմանը, բայց արդյունքում ունենք 1.1 % գյուղատնտեսության անկում: Եթե արձանագրենք, որ այդ գումարների առյուծի բաժինն հասել է բանկային համակարգին, ստացվում է, որ պետությունը սուբսիդավորել է և աջակցել է բանկերին՝ վերջին տարիների ընթացքում բավականին մեծ ծավալներով: Այդ ամենի արդյունքն այսօր չունենք, այլ ճիշտ հակառակը՝ ունենք անկում:

Պետք է վերանայվի գյուղատնտեսական ծրագրեն, որոնք հիմնականում իրականացվում են բանկերի միջոցով: Պետք է վերանայել տնտեսական քաղաքականությունը՝ պետությանն էլ ավելի դերակատարություն տալով և զսպելով բանկերի ախորժակը: Այս առումով ԿԲ-ն շատ մեծ ազդեցություն ունի պետական համակարգի, տնտեսության վրա: Բավականին լուրջ խորքային փոփոխություններ պետք է անել, որը 1-2 ամսվա անելիք չէ:

Սա նաև մտածելակերպի հարց է, քանի որ բանկային համակարգի, մասնավորապես՝ ԿԲ-ի ֆունկցիոներներին շատ դժվար է բացատրել, արդյունաբերությունը, արտադրությունը, ծառայությունները, նրաց այդ ամենը չի հետաքրքրում՝ այլ հետաքրքրում է ֆինանսական համակարգի կայունությունը, ֆինանսական հոսքերը, որոնք տարեցտարի ավելանում են: Ամեն տարի բերում են նոր օրենք, որն ավելացնում է բանկային համակարգի շրջանառությունը: Մի տարի բերեցին պարտադիր կուտակային համակարգը, հետո եկամտային հարկի քաղաքականությունը վերանայեցին, հիմա արդեն անկանխիկ գործարքների օրենքն ընդունեցին: Այսինքը՝ անընդհատ փողեր են ներարկում ֆինանսական համակարգ, բայց ֆինանսական համակարգի օգնությունը, օժանդակությունը, արդյունավետությունը շատ ցածր է ընդհանուր տնտեսական ցուցանիշների վրա:

Panorama.am-ԿԲ-ն իրականացնում է Սահմանադրությամբ և օրենքով իրեն վերապահված գործառույթը: Տնտեսության ակտիվության մասին պետք է մտածի կառավարությունը, մասնավորապես՝ Էկոնոմիկայի նախարարությունը, ինչպե՞ս եք գնահատում այդ ուղղությամբ իրականացվող պետական քաղաքականությունը:

Ս. Պարսյան-Էկոնոմիկայի նախարարությունը ձեռքերը լվացել է այս ամենից, նա իր դերակատարումը տեսնում է միայն վարկային տոկոսադրույքները սուբսիդավորելու մեջ: Հիմնականում այս գործառույթն են իրականացնում և ուղղակի փոշիացնում են միլիարդավոր դրամներ և որևէ արդյուքն չունենք այս մասով: Եթե նայում ենք պաշտոնական վիճակագրության թվերին, ապա տեսնում ենք, որ 2021 թվականին 5. 8% տնտեսական ակտիվություն: Այն ի հեճուկս կառավարության տնտեսական քաղաքականության է ապահովվել, քանի որ անցած տարվա բացասական ցուցանիշների ֆոնին մենք ունենք այս վիճակը:

Օրինակ՝ 2020 թվականին ծառայության ոլորտը գրանցել էր 14.7 % անկում, իսկ 2021 թվականին ունենք 7.8% աճ, այսինքը անկման ֆոնին է, որ այս աճը գրանցվել է, կամ առևտրի ոլորտում 2020 թվականին ունեինք 14 % անկում, իսկ նախորդ տարի՝ 7.5 % աճ, շինարարության ոլորտում 2020թ անկումը 9.5 % էր իսկ 2021-ին 7.4 % աճ ունենք: Այսպիսով՝ եթե 2020 թվականի անկման ցուցանիշները չլինեն, այս տարի մենք նույնիսկ 2019 թ.-ի համեմատ աճ չենք կարողանում ապահովել: Մենք 2021 թվականին 2019 թվականից ցածր ցուցանիշներ ունենք, բայց խոսում ենք տնտեսական ծրագրերի արդյունավետության, լրացուցիչ գորմարների ներարկման հեռանկարի մասին: Ո՞ւր է ձեր արդյունավետությունը:

Այս ցուցանիշներն ի հեճուկս կառավարության տնտեսական քաղաքականության է ապահովվել, այսինքը՝ կառավարության դերակատարումը շատ փոքր է: Ո՞ր ոլորտում է, որ նրանք գրացել են թռիչքաձև աճ, ոչ մի ոլորտում: Նույնիսկ շինարարության ոլորտում այդքան ճանապարհ կառուցելուց հետո էլ չեն կարողացել 2020 թվականի անկումը փակել: Սա բացատրվում է նրանով, որ մասնավոր հատվածից դեպի շինարարության ոլորտ ներդրումները կրճատվել են, կրճատվել են նաև օտարերկրյա ներդրումները, դարձյալ՝ պաշտոնական վիճակագրությամբ:

Այս պահին տնտեսությունը իներցիոն ընթացքի մեջ է: Այստեղ պետության, կառավարության համակարգն ուղղակի դերակատարում չունի՝ եթե, իհարկե, առանձին դեպքերում չի խանագարում տնտեսական պրոցեսներին: Մենք այս տեմպով երկար չենք կարող տնտեսական, հարկաբյուջետային քաղաքականություն իրականացնել: Հեռու եմ այն մտքից, որ շուտով կոլապս է լինելու և պետությունը չի կարողանալու իր պարտավորությունները կատրել, ո՛չ: Մենք դեռևս կկարողանանք 2021 թ. վերցրած  պարտքային միջոցների և այս տարի վերցվածի հաշվին մեր պետական պարտավորությունները իրականացնել, բայց դրա արդյունքում խնդիրենրն չեն լուծվում, դրանք ավելի են մեծանալու և մի քանի տարի հետո նրանք պայթելու են, ինչպես պայթեց էներգետիկ համակարգում և մենք միանգամից 3 ուղղություններով՝ էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի, ունեցանք սակագների աճ: Հետևաբար՝ այս խնդիրները կուտակվում են իսկ կառավարությունն ընդամենը հետաձգում է դրնաց լուծումը: