Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մկրտիչ Տոնոյանը 16 տարեկան է եղել, երբ  իր համախոհ ընկերների հետ հիմնել է  «Ազգային լեգեոն» երիտասարդական կամավորական ջոկատը և մասնակցել Արցախյան առաջին պատերազմին, մինչև պատերազմի ավարտը մնացել ռազմի դաշտում։ Մասնակցել է Խոջալուի ազատագրմանը, Ստեփանակերտի պաշտպանական մարտերին, Բերձորի, Մարտակերտի շրջանի մի շարք գյուղերի ազատագրմանը, Գորիսի ու Կապանի պաշտպանական մարտերին: 1996-2002 թվականներին սովորել է Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի կերպարվեստի ֆակուլտետում։

Նկարիչ, Արցախյան ազատամարտի մասնակից, «Ակոս» մշակութային ՀԿ նախագահ, «Աջակցություն ինքնորորշված Արցախի» միավորման հայաստանյան մասնաճյուղի գործադիր տնօրեն Մկրտիչ Տոնոյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում  նախ շնորհավորում է հայ ժողովրդին, զինվորականներին Բանակի օրվա առիթվ և ասում. «Կար ժամանակ, որ բանակի տոնը նշելը երազելի օր էր համարվում, երբ  ունենանք մեր բանակը, մեր համազգեստի տեսակը, մեր տարբերանշանները։

Ինձ մոտ ոչինչ չի փոխվել։ Գտնում եմ՝ սա դեռ առաջնահերթ անհրաժեշտություններից մեկն է։ Հայոց պետականության գոյության միակ գրավականը մեր բանակի առկայությունն է, որը կկարողանա դիմագրավել մեզ  սպասվող մարտահրավերներին։

Հայոց բանակը պետք է հաշվի առնի մեր պետության ժողովրդագրական ռեսուրսները, լանդշաֆտը, աշխարհաքաղաքական մարտահրավերները։ Պետք է հասկանալ՝ ինչպես մեծագույն խնդիրը կարողանանք մեր ուժերով լուծել՝ ունենալով քիչ մարդկային ռեսուրսներ։
Բանակն ազգային ինստիտուտ է»։

Ի՞նչն է 16 տարեկաններին մղել ռազմաճակատ և  ի՞նչն էր Արցախյան առաջին պատերազմում հաղթանակի գրավականը.

«Երեք հիմնական բան։

Նախ. թշնամու և պայքարի ժառանգականությունը։ Ցավոք սրտի, ոգեշնչումը գալիս էր մեր ունեցած պարտություններից։ Նոր սերունդ, որն անմիջական չէր զգացել այդ պարտությունը, գնում էինք ուղղելու, հաղթանակ կերտելու։

Երկրորդ. կամավորականությունը։ Քանի որ չկար պարտադրող մոբիլիզացիա, մենք անհրաժեշտության թելադրանքով գնացինք։ Կամավորականությունը երբեք չպետք է արհամարհել հատկապես մեր պարագայում։ Ինչո՞ւ։ Կամավորականությունը մի քանի անգամ կարող է բարձրացնել մարտունակության ոգին և արդյունքը։

Երրորդ. խստովանենք, ներքին վախ կար թուրքական զենքի հանդեպ։ Կարողացանք հաղթահարել այդ վախը նորից այդ կամավորական մղմամբ։ Երկար չես մտածում՝ եկել է գործելու պահը և պետք է գործես, մնացածն ընթացքում կլինի»։

Նա նշում է, որ պետություն ունենալը նշանակում է՝ արդեն ունես հայտարարված դիրք, կոնկրետ քո տեղն արդեն գիտեն, և բանակի դերը հենց դա է։ 

«Մենք ներսում ինչով զբաղվում ենք, ինչ էլ անենք, բանակը դա է պաշտպանում։ Մենք թիկունքի մարդ ենք, հասկանանք՝ արդյո՞ք մենք արժանի ենք այդ բանակին, որ հիմա էլ ուզում ենք բանակը մեզ արժանի լինի։ Այսինքն մենք այստեղ պահենք ներքին ոչ ազնիվ պետաիրավական հարաբերություններ, բայց պահանջենք բանակին կյանքի գնով պաշտպանի ունեցածը։ Ճիշտ չէ։ Բանակը հո օդից չի՞ իջել, հո մենք վարձու չե՞նք բերել, մեր երեխաներն են այնտեղ։ Այս կոմպրոմիսը 30 տարի տևել է, հիմա էլ չենք ուզում հասկանալ, որ չի կարելի։ Ոնց եղել է, եթե այդպես շարունակվի, լավ չի լինելու»։

Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակիցը պարտությունների շրջանը բացարձակապես բանակի հետ չի կապում։

«Մարդիկ կան մտածում են՝ պատրաստված չէր բանակը, զենքը չէր հերիքում։ Ինչ է արել կանոնավոր բանակը։ Իմ հետազոտման արդյունքում, ամբողջ 20-րդ դարում և 21-րդ դարում մինչև հիմա տեղի ունեցած իրադարձություններում, առաջին անգամ, 2020 թվականի պատերազմին մասին է խոսքը, մենք մեր նույն ժառանգական, դարավոր թշնամու հարձակումն ունեցանք և չունեցանք կոտորած։ Ինչո՞ւ չունեցանք թեկուզ «վատ» բանակով։ Ես այդ ձևակերպման հետ համաձայն չեմ, ուղղակի մեծամասնությունը, կարծրատիպային է... այդ «վատ» բանակը նույնիսկ կարողացավ մեր ճակատագրում բեկում մտցնել, այսինքն կոտորած չեղավ։ Սա շատ կարևոր է, որ այսուհետ եթե մենք դա հասկանանք, միանշանակ մեր բոլոր ռեսուրսները պետք է ուղղվեն դրան, որ կոտորած էլի չլինի, բայց հաղթանակի տանի։ Այլ հարցեր են, թե ինչու շատ զոհեր ունեցանք։

Բանակի տոտալ ձախողում չենք ունեցել։ Բանակը, թեև մեծ կորուստներին, եղել է  իր դիրքերում։ Եկեք վերանայենք կառավարման խնդիրը»։

Պատերազմի ազդեցությունը նկարիչ Մկրտիչ  Տոնոյանի վրա

«Քանի որ պատերազմում իմ պատանեկան շրջանն է անցել, այլ կերպ չեմ էլ պատկերացնում, եթե դա չլիներ, գուցե նկարիչ էլ չլինեի։ Իհարկե, դրամաները տրավմաները մարդուն մղում են դեպի ստեղծագործական կյանք, հատկապես եթե ունես ասելիք։

Հասկացա, որ արվեստը ինձ շատ է պետք թեկուզ հաղթահարելու, վերլուծելու այդ ամենը, միշտ մնալ դիրքերում։

Մտավորականությունն էլ պարտադիր պայքար է, նրանք գլխավոր ծառայողներն են, նրանք պետք է իրենք էլ լինեն դիրքերում»։

«Ռազմական գեղարվեստ»

«Մենք ունեինք ընկերներ, մարդիկ, ովքեր արվեստի բնագավառից էին ու մասնակցել էին ազատագրական պայքարին։ Խաղաղության ժամանակ պետք էր այդ տրանֆորմացիան տեղի ուներ, ուղղություններից մեկը, որը հիմնադրեց լուսահոգի Ալեքսանդր Մելքոնյանը, «Ռազմական գեղարվեստն» է, քանի որ շատ էին ռազմական մոտիվները, թեման, վերլուծությունները։ Ալեքսանդր Մելքոնյանը մեր բանակի կարևորագույն ու չգնահատված կադրերից մեկն է։

«Ռազմական գեղարվեստ» ուղղությամբ մինչև հիմա ստեղծագործում եմ»։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։