Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վարշավայում մայիսի 25-ին Ադրբեջանի կողմից բացվել է «Ղարաբաղի աղվանական  քրիստոնեական տաճարները» լուսանկարչական ցուցահանդես։ Մշակութաբան, «Բնօրրան» պատմամշակութային ՀԿ փորձագետ, ԵՊՀ դասախոս Արմինե Տիգրանյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ այս ցուցահանդեսի նպատակը հայկական մշակութային ժառանգության յուրացումն է և միջազգային հարթակներում ապատեղեկատվության տարածումը։

Ցուցահանդեսի առանցքում հայկական պատմական Դադիվանքը,  Ամարասը, Գանձասարը, Ծիծեռնավանքը և մի շարք կարևոր նշանակության քրիստոնեական հայկական եկեղեցիներն աղվանական հռչակելն է։

«Ադրբեջանն այս քաղաքականությունը վարում է  բազմամշակութայնության քարոզի ներքո, բայց ոչնչացնում է Արցախի յուրահատուկ մշակութային ինքնատիպ գույնը»,- ընդգծեց Ա.Տիգրանյանը:

Ցուցահանդեսը կազմակերպել է Լեհաստանում Ադրբեջանի դեսպանությունը, ֆինանսավորել է Հեյդար Ալիևի հիմնադրամը, որը պետական միջոցներից գործող, ուղիղ Ադրբեջանի կողմից ֆինանսավորվող հիմնադրամ է։ Ցուցահանդեսի կազմակերպիչն է նաև Բաքվի միջազգային բազմամշակութայնության կենտրոնը Ռավան Հասանովի ղեկավարությամբ։

«Ցուցահանդեսը Լեհաստանում Ադրբեջանի դեսպանի կողմից ներկայացվում է որպես նվեր Ադրբեջանի անկախության տոնին: Հյուրերի շարքում են եղել Ադրբեջանում աղվանա-ուդիական համայնքի ներկայացուցիչները, նաև  ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ներկայացուցիչները, որը շատ տարակուսելի է,  քանի որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն լինելով մշակութային ժառանգության պաշտպանության վերազգային, ամենագլխավոր կառույցը ՄԱԿ-ի հովանու ներքո գործող, լինելով այն կառույցը, որը պատասխանատու է էթնիկ հանրույթների մշակութային ինքնատիպության  և բազմամշակութայնության, հանդուրժողականության և այդ գաղափարների, սկզբունքների պահպանության համար, փաստորեն այս քայլով ոչնչացնում է այդ սկզբունքները՝ այս դեպքում  հովանավորելով Ադրբեջանին։ Սա ուղիղ հարված է ողջ մարդկության մշակութային ժառանգությանը»,- նշեց մշակութաբանը։

Ա. Տիգրանյանն ընդգծեց, որ Ադրբեջանը փորձում է բազմամշակութայնության քարոզը տանել ոչ թե բնական և իրական կերպով, այլ Արցախի մշակութային  ինքնատիպ գույնը, մշակութային ժառանգությունը ոչնցաչնելով և յուրացնելով։

«Այս ամենի նպատակը, հայկական  մշակութային արժեքներն աղվաններին վերագրելը ոչ միայն այս ընթացքում ունի քարոզչական նպատակ, այլև հեռուն գնացող ռազմավարական նպատակ. Ադրբեջանը փորձում է այս քայլով լեգիտիմացնել Արցախի տարածքի  բռնազավթումը՝ իր համար հնագույն ինքնություն ստեղծելով Կովկասի տարածաշրջանում։ Յուրացնելով հայկական ժառանգությունը և վերագրելով այն աղվաններին, իսկ աղվաններին էլ համարելով իր նախնիներ, Ադրբեջանը փորձում է  վերաշարադրել պատմությունը։ Այս ամենը նրա համար է, որպեսզի Ադրբեջանը կարողանա լեգիտիմացնել իր ներկայությունն ու բռնությունները, որոնք անում է  Արցախի տարածքում»,- ասաց Ա. Տիգրանյանը։

Հայկական մշակութային ժառանգության աղվանացնան տեսությունը  կամ որ նույնն է՝ յուրացման քաղաքականությունը նորություն չէ, ձևավորվել է 20-րդ դարի երկրորդ կեսին, ըստ տարբեր քաղաքական նպատակների կիրառվում է Ադրբեջանի պետական տարբեր ատյանների կողմից։ Այս տեսությունը հատկապես ակտիվացել է 2020 թվականի  պատերազմից  հետո, երբ Ադրբեջանում ապրող քրիստոնյա ուդիական համայնքի ներկայացուցիչները տարբեր այցելություններ էին կազմակերպում հայկական եկեղեցիներ՝ պղծելու հայկական եկեղեցիների ծեսերը, ծիսական ավանդույթները՝ այն  հռչակելով աղվանական։

Մշակութաբանի ներկայացմամբ, աղվանա-ուդիական համայնքի ներկայացուցիչները պղծել և քանդել են Արցախի Քաշաթաղի շրջանի Ծիծեռնավանքի հայկական եկեղեցու եզակի շուրֆը, պղծել են Հադրութի Սուրբ Խաչ, Ծակուռիի 12-րդ դարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցիների ծիսական ավանդույթը և հռչակել աղվանական:

«Վերջերս ակտիվացել են Ամարասի, Դադիվանքի, Գանձասարի  աղվանական հռչակելու թեզերը՝ անտեսելով, օրինակ, Դադիվանքի 200-ից ավելի հայկական արձանագրությունները, Գանձասարի արձանագրություններն ու բացառիկ խաչքարերը,  Ամարասի ողջ մշակութային ժառանգությունը, որը սկսվում է 4-րդ դարից»,- նշեց նա:

Ըստ Ա. Տիգրանյանի, կարևոր է արձանագրել, որ այս քաղաքականությամբ Ադրբեջանը փորձում է միջազգային հանրությանը ներկայանալ որպես բազմամշակութայնության երկիր, որտեղ հարգվում են տարբեր կրոնական փոքրամասնությունների մշակույթը, բայց մեկ այլ ուղղությամբ Ադրբեջանը խախտում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից  ընդունված նորմերը։

Հայկական ժառանգության յուրացման դեպքերով Ադրբեջանը խախտում է 2001 թվականի «Մշակութային բազմազանության պաշտպանության մասին» և 2005 թվականի «Մշակութային ինքնարտահայտման ձևերի բազմազանության պաշտպանության և խրախուսման մասին» կոնվենցիաների դրույթները, որոնց անդամ է։ Պատմական եկեղեցիների յուրացման դեպքերը ակնհայտորեն ոտնահարում են 1966 թվականի «Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների միջազգային դաշնագրի» 15-րդ հոդվածը, որը երաշխավորում է յուրաքանչյուրի` մշակութային կյանքին մասնակցելու իրավունքը  և մի շարք տարբեր սկզբունքներ։

Ա. Տիգրանյանի խոսքով, բացի հայկական եկեղեցիներն աղվանական հռչակելուց, ցուցահանդեսը ներկայացնում է  նաև ուդիական համայնքի այցելություններից լուսանկարներ՝ այդպես  ցույց տալով որպես ուդիների մշակութային իրավունքի վերագտման հնարավորություն։ Փաստորեն, այդ կեղծ, պղծված ծեսերը, որոնք անարգում են արցախահայերի, համայն հայության  մշակույթի իրավունքը, դեմ են քրիստոնեական եկեղեցու սկզբունքներին, միջազգային հարթակում ներկայացվում են որպես ադրբեջանական կամ աղվանական։

«Շատ կարևոր է արձանագրել այն փաստը, որ ցուցահանդեսը կազմակերպվել է Ադրբեջանի պետական տարբեր օղակների ակտիվ աշխատանքի արդյունքում՝ թե միջազգային հարթակներում դեսպանատների միջոցով, թե  բուն Ադբեջանում գործող կազմակերպությունների միջոցով։

Ապատեղեկատվության միջազգայնացման այս քարոզը Ադրբեջանի կողմից իրականացվում է  լայն շրջանակներով և սա ծայրաստիճան վտանգավոր քաղաքականություն է, քանզի կեղծվում է  պատմությունը, կեղծվում է ինքնությունը, վերաշարադրվում է  Ադրբեջանի համար նոր պատմություն։

Այս քաղաքականությունը հակասում է հումանիտար իրավունքի բոլոր նորմերին՝ ՄԱԿ-ի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամենատարբեր սկզբունքներին»,- ասաց Ա. Տիգրանյանը։

Նշենք, որ լեհական մամուլն ակտիվ լուսաբանել է Վարշավայում Ադրբեջանի հակահայ ցուցահանդեսը։  Լրավամիջոցներից մեկը հրապարակել է Արմինե Տիգրանյանի հոդվածը, որը դատապարտում է Ադրբեջանի հայկական ժառանգության յուրացման քաղաքականությունը և հրավիրում միջազգային հանրության ուշադրությունը՝ գործնական քայլերի ձեռնարկման անհրաժեշտությամբ։ wakcji24.pl, portal-informacyjny.com կայքերը նույնպես  անդրադարձել են այս թեմային՝ ներկայացնելով Ա. Տիգրանյանի հոդվածը։

Արցախի մշակութային ժառանգության վիճակն ու փոփոխությունները ներկայացնող մասնագիտացված monumentwatch.org կայքը մանրամասն անդրադարձել է «Ղարաբաղի աղվանական քրիստոնեական տաճարներ» ցուցահանդեսին, Ադրբեջանի՝ Արցախի քրիստոնեական ժառանգությունը յուրացնելու, պղծելու, աղվանականացնելու քաղաքականությանը՝ ընդգծելով, որ հոգևոր-մշակութային արժեքների պղծմամբ Ադրբեջանը վնասում է արցախահայերի հոգևոր կապն այդ արժեքների հետ, զրկում  պրակտիկաների, ծեսերի և աղոթքների կարևոր տարածքներից՝ խոչընդոտելով հատկապես ծիսական գործունեություն ծավալելու նրանց հետագա կարողությանը. «Նման գործողությունները խզում են ճշմարիտ  գիտելիքով սեփական պատմության հետ հաղորդակցումն ու խոչընդոտում սերունդներին  փոխանցելու կարողությունը՝ խաթարելով ինքնության հետ կապը:  Այս քաղաքականությամբ Ադրբեջանի կողմից կեղծվում է  ժառանգության իրական պատմությունը,  իսկությունը»։ Նշենք, որ monumentwatch.org կայքի ահազանգեր բաժնի աշխատակից է մեր զրուցակից Արմինե Տիգրանյանը։