Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախցի գրող Հերմինե Ավագյանը վերջին օրերին միանգամից երկու մրցանակի է արժանացել.  «Մեծն Ներսես» բարեգործական կազմակերպության և Հայաստանի գրողների միության նախաձեռնած ամենամյա գրական մրցանակաբաշխության «Պոեզիա» անվանակարգում առաջին մրցանակն է ստացել, ինչպես նաև արժանացել է Newmag հրատարակչության գրքի և արվեստի փառատոնի գլխավոր մրցանակին։

Panorama.am-ի հետ զրույցում Հերմինե Ավագյանն ասում է՝ իր համար անակնկալ էր։ Newmag հրատարակչության գրքի և արվեստի փառատոնի հանձնաժողովը մեկնաբանելով իր ընտրությունն՝ ասել է, որ Հերմինե Ավագյանի  պատմվածքներում արտացոլված է Արցախը, Արցախում ապրող մարդը, իր հոգեբանական խորքերով, ու թեև պատմվածքներում կա պատերազմի նկարագրություն,  բայց դրանցում չկա լալկանություն, վատատեսություն, այլ կա սեր ու հավատ ապագայի նկատմամբ։

Հերմինե Ավագյանը Գրողների միության ամենամյա գրական մրցույթին մասնակցել է բանաստեղծական շարքով ու պրոֆեսիոնալ հանձնաժողովն առաջին մրցանակը շնորհել է հենց արցախցի հեղինակին։ 

Հերմինե Ավագյանի ստեղծագործությունները մինչև 2023 թվականի սեպտեմբեր ու դրանից հետո բովանդակային առումով որոշակի փոփոխություն են կրել։

Նա պատմում է, որ այսօր իր ստեղծագործություններում կարոտի թեման է նկատելի, բայց հավատը, որ մի օր անպայման վերադառնալու են Արցախ,  չի թողնում անցնել լալկանության, ոչ անկեղծ վերաբերմունք ցուցաբերել իր ստեղծագործություններում։

Հերմինե Ավագյանը շրջափակման ամիսներին չի եղել Արցախում. մինչ այդ եկել էր Հայաստան ու այլևս չէր կարողացել վերադառնալ։

«Ամեն օր, ամեն գիշեր, երբ ինքդ քեզ հետ մենակ ես մնում ու քեզ պետք է այցելի երազը, Երկիրն է այցելում, այդ անքնությունը զրույց է Արցախի հետ։

Տարբեր զգացողություններ ունեմ։ Շրջափական ժամանակ այնտեղ չեմ եղել։ Ամենամեծ զգացողությունը մեղավորության զգացողությունն է, որ ես չեմ հասցրել անցնել այդ ճանապարհով, հրաժեշտ տալ։ Գուցե ուրիշ զգացողություններ կլինեին, որ ես էլ անցնեի այդ ճանապարհով, մտածեի, որ վերջին օրն է՝ ինչ տեսնում եմ։ Հիմա, երբ զրուցում եմ մորս, հարազատներիս, ընկերներիս հետ, ովքեր անցել են այդ ճանապարհով, հասկանում եմ՝ ինձ մեջ հավատն ավելի շատ է, քան իրենց մոտ։ Իրենք միշտ ասում են՝ լավ է, որ դու չես տեսել, այդ հրաժեշտը չես տվել։ Ինձ մոտ էլ ուրիշ զգացողություն է՝ այդ հրաժեշտը չտալու մեղավորությունն է, ինչ-որ բանով օգտակար չլինելու, միաժամանակ այդքան անմեղ զոհերի առաջ մեղավորության զգացողությունը։

Պարտքի զգացում այդքան զինվորների առաջ, ոչ միայն 44-օրյա պատերազմի, այլ Արցախյան առաջին պատերազմից մինչև օրս, քանի որ իրենք բոլորն էլ այդ մեծ երազանքն են իրենց մեջ կրել։ Իսկ մեծ երազանքն էր՝ միացյալ Հայաստանը՝ Արցախը մայր Հայաստանի կազմում։ Այդ մեծ երազանքն է բոլորին տարել մարտի դաշտ։ Այդ երազանքի հանդեպ պարտավորության զգացողություն է ամեն օր ստիպում զրուցել Երկրի հետ»,- ասում է նա։

Հերմինե Ավագյանն այսօր ամենաշատը կարոտում է իր ծննդավայրը՝ Աշան գյուղը․ «Շատ փոշոտ փողոցներ ուներ Աշան գյուղը։ Գարնանը փողոցները կորում էին ցեխերի մեջ։  Կարոտել եմ այդ ցեխի միջով քայլելու, ամառը այդ փոշին շնչելու զգացողությունը։ Երբ որ մայրիկիս հետ զրուցում եմ, ասում եմ՝ այն ժամանակ, երբ որ ցեխերի միջով գնում էինք դպրոց,  բողոքում էինք, որ կեղտոտվեցինք։ Այդ ցեխերն եմ կարոտում։ Ամենաշատը դրանք էին մերը, դրանք էին մեզ կապում մեր հողի հետ։ Այդ զգացողություններն այստեղ չունեմ։ Իմ հայրենիքն է, բայց երևի ծննդավայրի էներգիան է, որ այստեղ չեմ զգում»։

Հերմինե Ավագյանը Համազգային հայ կրթական ու մշակութային միության Արցախի գրասենյակի նախագահն է։ Արցախցի մանուկների, մտավորականների համար կրթական ու մշակութային ծրագրեր են կազմակերպում, փորձում են մեղմել կարոտը հայրենիքի հանդեպ։ 

«Շատերն ինքնափոփ են դարձել, հիասթափությունն է շատ մեծ, սոցիալական շատ խնդիրներ կան։

Մարդիկ ծանր հոգեբանական վիճակում են․ գիտակցում են, որ ուրիշ տեղ չեն, հայրենիքում են, բայց ամեն ինչ մնացել է կամրջից այն կողմ։ Ամեն ինչն այնտեղ մնալու, կորստի զգացողությունը չես կարող ոչ մի ծրագրով թոթափել, բայց մեղմել կարող ես»,- ասում է Հ. Ավագյանը։

Չնայած խնդիրներին, հիասթափությանը, շատ արցախցիներ այսօր Հայաստանում մասնակցում են Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանի առաջնորդած շարժմանը։

Ի՞նչն է նրանց ոտքի հանել։ Հ. Ավագյանը պատասխանում է. «Հանրահավաքների ժամանակ շատ եմ հանդիպում արցախցիների։ Զրույցների  ժամանակ անընդհատ այդ թեման է շոշափվում, թե ինչքան ուժեղ մարդիկ են, որ այդ ամենից հետո նորից կարողանում են գալ ու այդ պահանջատիրությունն իրենց մեջ նորից բորբոքել։

Տեղահանության սկզբնական շրջանում, երբ զրուցում էի մտավորականների հետ, ասում էին՝  ոչինչ չունենք կորցնելու, ամեն ինչ կորցրել ենք։ Երբ հասկացանք, որ հայրենիք ունենալը, հայկական պետականությունն է վտանգված, հայրենիքի այս փոքրիկ հատվածը, Հայաստանը պահելու զգացողությունը նրանց դրդեց չնստել տանը։

Մարդիկ չեն կարող նստել ու հեռուստացույցով դիտել՝ ինչպես են հողեր հանձնվում։ Հատկապես, որ այդ կորստի զգացողությունն ունես, քո տունը կորցրել ես, չես ուզում, որ քո հայրենակիցն էլ այդ ապրումներն ունենա։

Ուզում ես հայրենիք ունենալ։ Գոնե Հայաստան, պետականություն ունենալու զգացողությունն է մարդկանց հանում պայքարի։  Արցախցիների ակնկալիքը միայն Հայաստան ու հայրենիք ունենալն է, ու այդ ակնկալիքով ենք մենք մասնակցում այդ հավաքներին»։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։