Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ստեփանակերտի բնակելի շենքերի պատշգամբներից ձգվող լվացքի պարաններն աչքի են ընկնում բացառիկ ճշգրտությամբ: Այս 50 հազարանոց քաղաքում ընտանիքները փռում են լվացքը` տարբերակելով այն` ըստ գույնի ու չափի: Միգուցե չճանաչված պետությունում կյանքը ստիպե՞լ է մարդկանց ձգտել կարգուկանոնի նաև այլ հարցերում: Նման հարցադրում է անում Սեթ Կուգել անունով ճանապարհորդը` հեղինակավոր The New York Times պարբերականում հրապարակված, «Ջերմ ընդունելություն Կովկասյան լեռներում» վերնագրով հոդվածում:







 

 

Հոդվածում Կուգելը պատմում է հանգստյան օրերի մասին, որ անցկացրել է Լեռնային Ղարաբաղում, որտեղ 150 հազար հայեր բնակվում են 4400 կմ² լեռներում, հարթավայրերում ու գետերին կից` Կովկասում: Արևմուտքում Հայաստանի հետ հանգիստ սահմանն է, իսկ ահա արևելքում` Ադրբեջանի հետ վիճելի սահմանը, որտեղ պարբերաբար դիպուկահարների հարձակումներ են իրականացվում, անցյալ տարի էլ ուղղաթիռ էին խոցել: Լեռնային Ղարաբաղի բարդ պատմությունը սկիզբ է առնում դարերի խորքից: Ամենավերջին դեպքը 1990-ականների սկզբի դաժան պատերազմն է, որի ընթացքում հիմնականում հայերով բնակեցված տարածքներն անկախություն հռչակեցին, իսկ 2006-ին ընդունված նոր սահմանադրությունը այն սուվերեն պետություն հայտարարեց:

Ինչպես ասվում է նյութում, չնայած ՄԱԿ անդամ երկրների կողմից ճանաչված չլինելուն` Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունն ունի սեփական դրոշն ու կառավարությունը, նաև սերտ կապեր` Հայաստանի հետ: Հեղինակը նկատում է, որ տարածքը զբոսաշրջության համար հնարավորություններ ունի և համարվում է ճանապարհորդների համար անվտանգ գոտի: Կուգելը նաև շեշտում է, որ Լեռնային Ղարաբաղ այցերը հիանալի են հատկապես սահմանափակ բյուջեով զբոսաշրջիկների համար. ինքն անձամբ այնտեղ ծախսել է մոտ 47 հազար դրամ` շուրջ 100 ԱՄՆ դոլար` դրա կեսը հատկացնելով տրանսպորտին:









 

Ճանապարհորդը պատմում է, որ տաքսիով երթևեկելիս ընկերացել է Սոնա Վարուժանյանի հետ, որը մեծացել է Լոնդոնում ու Նյու Յորքում, ինչպես և սիրիահայ Կորյուն Բերբերյանի հետ: Նրանք երկուսն էլ Օսմանյան կայսրությունում հայերի ցեղասպանությունից փրկվածների սերունդներ են:

«Մենք կանգ էինք առել դաշտում ու հիանում էինք երկու անհամաչափ գագաթներով Արարատ լեռան վեհությամբ, որը երևում էր մշուշի միջից, ինչպես նաև Հայաստանի ամենաապշեցուցիչ վանքով` Նորավանքով, որի քարե պատերը համահունչ էին շրջակայքի բաց կրակագույն ժայռերի հետ: «Սա համեմատաբար նոր եկեղեցի է»,- ասաց Սոնան, ինչը Հայաստանում նշանակում է` եկեղեցին կառուցվել է 13-րդ դարում. հենց այդ ժամանակ էլ մոնղոլները թալանել են այն»,- գրում է ճանապարհորդը:

Ստեփանակերտում` 1999-ին Իրանից ժամանած, արդուզարդի տաղանդավոր արարող Արմոնդ Թահմազյանի խանութում, փորձեցի խաղողի տնական օղի և բաժակ բարձրացնելով «պատերազմում կռված տղերքի պատվին»` սկսեցի քաղաքում զբոսնել: Evita սրճարանում փորձեցի Ղարաբաղյան խոհանոցի «սիրտը»` ժենգյալով հացը` կանաչեղենի 11 տեսակով բարակ բլիթը:










ԼՂՀ մայրաքաղաք Ստեփանակերտից հետո կայանման հաջորդ վայրը բլրի վրա մասնակիորեն պարսպապատնեշով շրջափակված Շուշի քաղաքն էր:

1992-ին քաղաքի նվաճումը մինչ օրս Ղարաբաղյան պատերազմի ընթացքում հայերի փառավոր հաղթանակներից է: Բլրի վրա տեղեկայված է տանկ-հուշարձանը, որն առաջինն է մտել քաղաք: Մասամբ վերականգնված շինություններով այս քաղաքում առանձնանում են երկու մզկիթներ. չնայած նրան, որ հայերը քրիստոնյա են, մզկիթներն անսպասելիորեն անվնաս էին մնացել, որտեղ շուրջ քառորդ դար առաջ այցելում էին ադրբեջանցիները: Ճանապարհորդը հետագայում պարզել է, որ հայերը պաշտպանել ու վերականգնել են 19-րդ դարի Վերին մզկիթը:

Ապա, իր ընկերներ Սոնայի, Սևակի ու Դավիթի հետ նա գնացել է արշավի Հունոտի կիրճ:

«Գնելով խորովածի համար անհրաժեշտ միս, մեծ, օվալաձև հաց` մատնաքաշ, նաև` օղի` իմ առաջարկով, մենք հասկացանք, որ շամփուրներ չունենք: Դավիթը պարզապես մոտեցավ մերձակա շենքին ու սկսեց ձայն տալ պատշգամբում կանգնած մարդկանց: Շուտով նա վերադարձավ անծանոթներից վերցրած շամփուրներով»,- պատմում է Կուգելը:

«Նեղ, բայց կայտառ Կարկառ գետը ձգվում էր կիրճով, ուղղաձիգ ծառերով պատված բլուրը, որը, ձմռանը տերևաթափ լինելով, հիշեցնում էր եքիդնայի փշերը, մինչև հորիզոնը ձգվող ձնապատ լեռնագագաթները….այստեղ պետք է հիանալ, այլ ոչ թե պատերազմել»,- հավաստիացնում է ճանապարհորդը: Անցնելով կամուրջը` նրանք հասել են «Անձրևանոց» հրաշք ջրվեժին, որը, Կուգելի կարծիքով, նման էր քարանձավի վրա խոյացող ահռելի սնկերի մի փնջի:

«Քարերը կանաչ մամուռով էին պատված, որի վրայով հոսում էր ջուրը` ասես կազմելով ուլունքներով զարդարված մուտքը դեպի քարանձավ»,- նկարագրում է Կուգելը:







Հաջորդ առավոտյան նա մեկնել է Լեռնային Ղարաբաղից` տխուր, որ իր այցը չափազանց կարճատև է  եղել:

«Միաժամանակ դաս   քաղեցի, որ մեկուկես օրը խիստ կարճ ժամանակահատված է մի ամբողջ երկիր տեսնելու համար»,-եզրափակել  է նա: