Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի տնօրեն, վերլուծաբան Ռիչարդ Կիրակոսյանը համոզված է, որ հայ-թուրքական սահմանի բացմամբ տնտեսապես կշահեն երկուստեք՝ և Թուրքիան, և Հայաստանը: Ըստ Կիրակոսյանի, հայ-թուրքական սահմանի բացմանը կհետևի երկու երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը:

Ձեզ ենք ներկայացնում Ռիչարդ Կիրակոսյանի հետ Panorama.am-ի բացառիկ հարցազրույցը:

-Պարոն Կիրակոսյան, ի՞նչ եք կարծում ապրիլի 24-ին ԱՄՆ նախագահ Բ. Օբաման իր ելույթում կարտասանի՞ «ցեղասպանություն» բառը:

Թեպետ ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների քարոզարշավում Բարաք Օբաման խոստացել է ճանաչել Հայոց ցեղասպանության փաստը, բայց վերջին զարգացումները նրա՝ նախապես հայտարարած քաղաքականության մեջ փոփոխությունների տեղիք են տալիս: Մասնավորապես, այժմ հսկայական տարբերություն կա նախագահի թեկնածու և արդեն նախագահ Բարաք Օբամայի միջև: Միացյալ Նահանգների արտաքին քաղաքականության մասով նախագահ Օբաման այժմ ռազմավարական 3 մարտահրավերների առջև է կանգնած: Դրանք են՝ 1) կատարելագործել ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունները, 2) խրախուսել Թուրքիային համագործակցել ՄՆ-ի հետ Իրաքի և Աֆղանստանի հետ կապված ծրագրերում, 3) և վերջապես օգտագործել Թուրքիայի ազդեցությունը Միջին Արևելքում:
Ավելին, նախագահ Օբաման այժմ Թուրքիայի կողմից մեծ ճնշման տակ է, որը պատճառաբանում է, թե այժմ հայ-թուրքական հարաբերություններում «շատ զգացմունքային» պահ է ստեղծվել՝ նկատելով, որ դիվանագիտության ընթացիկ փուլը «չափազանց նուրբ է և թույլ» և պետք չէ, որ Միացյալ Նահանգները ինչ-որ քայլեր ձեռնարկի Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ուղղությամբ:
Այնուամենայնիվ, ես չեմ հավատում, որ նախագահ Օբաման ապրիլի 24-ին կարտասանի «ցեղասպանություն» բառը իր ապրիլքսանչորսյան ամենամյա ուղերձում: Բայց դա չի նշանակում, որ ԱՄՆ Կոնգրեսը չի ճանաչի Հայոց ցեղասպանության փաստը:

Ինչպե՞ս եք վերաբերում Օբամայի՝ Թուրքիա կատարելիք այցին, արդյո՞ք դա ինչ-որ բան նշանակում է և այդ փաստն ինչպե՞ս կանդրադառնա Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների վրա:

Օբամայի այցելությունը Թուրքիա նշանակում է, որ ԱՄՆ-ը ընդունում է, որ Թուրքիան այժմ պայքարում է փոփոխվելու համար. նրանք վերանայում են իրենց ազգային ինքնության սկզբունքները, որոնք ենթարկվում են ներքին և արտաքին մարտահրավերներին: Եվ բոլորովին վերջերս տարածաշրջանային պրոցեսներում Թուրքիային ներգրավելով և նրա դերը միջազգայնորեն մեծացնելով կատարվեց շատ նշանակալի ռազմավարական վերակողմնորոշում: Բայց այնուամենայնիվ, Թուրքիայում ընթացող փոփոխությունները ներսում մեծ հակադրությունների են հանդիպում:

Ի՞նչ եք ակնկալում Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Ալի Բաբաջանի՝ Հայաստան կատարելիք այցից, ի՞նչ նոր տեղաշարժեր կլինեն:

Բաբաջանի հնարավոր այցելությունը Հայաստան ևս ցույց է տալիս, որ վերջին իրադարձությունները մեծացրել են Թուրքիայի դերը, ինչը երեք գործոնների պատճառ է: Առաջին՝ 2009-ի հունվարին Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ Բրյուսել կատարած այցելությամբ թարմացվեց այդքան խնդրահարույց դարձած հարցը՝ Թուրքիայի անդամակցությունը Եվրոպական Միությանը: Չորս տարվա մեջ առաջին անգամ վարչապետի այցելությամբ Թուրքիան վերահաստատեց, որ ԵՄ անդամակցությունը իր համար ամենակարևոր խնդիրն է:
Բայց երկրորդ գործոնը, որը նպաստում է Թուրքիայի կշռի մեծացմանը, Անակարայի նոր քայլերն են, որոնք ուղղված են մարդու իրավունքների և ժողովրդավարական բարեփոխումներին: Եվրոպայի համար Թուրքիան դառնում է էներգետիկ ռեսուրսների աղբյուր. մասնավորապես, նոր 12 մլրդ արժողությամբ Նաբուկո գազամուղը պետք է անցնի Թուրքիայի միջով և գազ մատակարարի Եվրոպային:
Բայց մինչդեռ Հայաստանը Ամերիկայի նոր ղեկավարությունից մեծ ակնկալիքներ ունի, այնումենայնիվ Միացյալ Նահանգների համար Թուրքիան էական դեր է խաղում:

Ի՞նչ եք կարծում, հնարավո՞ր է, որ 2009-ի ընթացքում հայ-թուրքական սահմանը բացվի:

Չնայած վերջին պաշտոնական խղճուկ նախաձեռնություններին, յուրաքանչյուր երկրի համար պարզ է, թե սահմանի բացմամբ պոտենցիալ ինչպիսի օգուտներ կարող են իրենք ունենալ: Օրինակ՝ Թուրքիայի համար իր կողմից փակված հայ-թուրքական սահմանի բացումը հնարավորություն կտա ակտիվացնել տնտեսական գործունեությունը երկրի արևելյան մասում, ինչը ռազմավարական նոր հնարավորություններ կստեղծի:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա այս դեպքում նույնպես, Թուրքիայի հետ բաց սահմանը Հայաստանին դուրս կբերի շրջափակումից, ու միևնույն ժամանակ Հայաստանը դուրս կգա մեծ շուկա, ինչը մեծ դեր կխաղա մեր երկրի տնտեսական աճի ու զարգացման վրա: Բացի այդ, հայ-թուրքական սահմանի բացմամբ երկու երկրների միջև առևտրային հարաբերություններ կհաստատվեն, ինչն իր հերթին, մաքսային և սահմանային անվտանգության հարցերում պաշտոնական համագործակցության հիմք կհանդիսանա: Այսպիսով, երկուստեք առևտրային և սահմանային հարաբերությունների հաստատմամբ, Թուրքիայի և Հայաստանի միջև, անկասկած, դիվանագիտական հետագա հարաբերություններ ևս կհաստատվեն: