Ձեր վստահելի աղբյուրը

1988 թվականի սումգայիթյան ջարդերից մեկ ամիս անց հեռուստալրագրող, արձակագիր Բակուր Կարապետյանը մեկնում է Սումգայիթ՝ արձանագրելու հայերի նկատմամբ թուրքերի կողմի իրականացված հերթական ոճիրը: Նա հանդիպում է ջարդի ենթարկված ընտանիքների անդամներին, տեսագրում ականատեսների զրույցները, լինում Սումգայիթի քաղաքային կոմիտեում, զրուցում քաղկոմի երկրորդ քարտուղարի հետ: Ահա նրա այդ օրագրային գրառումները ներկայացված են «Սումգայիթյան օրագիր. 27 մարտի-5 ապրիլի 1988» գրքում:

Գրքի շնորհանդեսի ժամանակ Բ. Կարապետյանն ասաց, որ բոլորը զարմանում էին, թե ինչպես պետք է հասնեմ Սումգայիթ, ինչպես չեմ վախենում. «Վախի, սարսափի զգացում չունեի»: Նա պատմեց, թե ինչպես է հասել Սումգայիթ, ինչպես է հանդիպել ականատեսների հետ. «Մարդիկ վախենում էին ինձ հետ շփվել, քանի որ հայ եմ, չէին վստահում ինձ, ստուգում էին իմ անձնագիրը՝ ով եմ»:

Հեղինակի երկրորդ գրքի «Մարգուշավան–Մարաղա. փաստագրական վիպակ» ռուսալեզու գրքի շնորհանդեսը նույնպես կայացավ այսօր: Բ. Կարապետյանն ասաց, որ ծնվել է Մարգուշավանում, այցելել է Մարաղայի դպրոցը: Արխիվային նյութերի ուսումնասիրությունից, Ռուսաստանի տարբեր քաղաքներում այդ գյուղերի երբեմնի բնակիչների հետ է հանդիպումներից հետո է միայն կարողացել գրել աշխատությունը, քանի որ ձեռքի տակ քիչ են եղել նյութերը: Գրքում ներկայացված է գյուղերի պատմությունը, 1992 թվականին ադրբեջանցիների կողմից գյուղերում կատարած սարսափելի ոճրագործությունները:

Նշենք, որ գրքերի տպագրությունն իրականացվել է Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի աջակցությամբ:

Կենտրոնի փորձագետ Միքայել Յալանուզյանն ասաց, որ երկու գրքերն էլ ունեն բավականին մեծ կարևորություն և նշանակություն, քանի որ ներկայացված են ականատեսների պատմածները, վկայությունները: Ըստ նրա, օրագրային գրառումները հնարավորոթյուն են տալիս հստակ պատկերացնել, թե ինչպիսի մթնոլորտ է տիրել այդ բնակավայրերում: «Որքան շատ են ներկայացվում փաստական նյութեր, ականատեսների վկայություններ, խնդիրը դառնում է ավելի հասկանալի»,- նշեց փորձագետը:

Մ. Յալանուզյանը, խոսելով «Սումգայիթյան օրագիր» աշխատության մասին, նշեց, որ գրքում առկա բոլոր վկայություններն էլ շատ կարևոր են, սակայն առանձնացրեց Կոնստանտին Փխակաձեի և Զինաիդա Մուդրեցովայի վկայությունները, որոնք, նրա դիտարկմամբ, լույս են սփռում մի քանի կարևոր խնդիրների վրա: Մասնավորապես, Կոնստանտին Փխակաձեն պատմել է, որ ամբոխին առաջնորդում էր հենց Սումգայիթի գործկոմի ղեկավար Մուսլամզադեն: Զինաիդա Մուդրեցովան էլ պատմել է, որ սպանված Լոլա Առաքելյանի դիակը հարազատները կարողացել են գտնել Մարդաքյանի դիահերձարանում, որը տասնյակ կիլոմետրեր հեռու էր Սումգայիթից: Այսինքն, ըստ փորձագետի, ջարդերից անմիջապես հետո ադրբեջանական իշխանությունները փորձել են վերացնել, կոծկել հետքերը, որպեսզի սպանված մարդկանց թիվը չերևա: «Այլ արժեքավոր վկայություններ էլ կան, սակայն այս երկու մարդկանց պատմածները կարևոր են նրանով, որ հայազգի չէին, համեմատաբար չեզոք անձիք էին»,- նշեց նա:

Մ. Յալանուզյանը նշեց, որ Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը շարունակում է ծավալել նաև գրահրտարակչական գործունեություն, իսկ նպատակը մեկն է՝ հանրությանը ներկայացնել անհրաժեշտ տեղեկությունները մեր դարավոր պատմության մասին, որոնք ունեն կրթական, գիտական նշանակություն, ուղղված են նաև Հայաստանից դուրս գտնվող լսարանին: Նա տեղեկացրեց, որ առաջիկա ամիսների ընթացքում հանրությանը կներկայացվեն ՊՈԱԿ-ի կողմից ու աջակցությամբ հրատարակված նոր աշխատանքներ: