Ձեր վստահելի աղբյուրը

Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեթ Դավութօղլուի այցի և այս առիթով բողոքի ակցիաների, հայ-թուրքական հարաբերությունների և տարածաշրջանային խնդիրների մասին Panorama.am-ը զրուցեց ԱԺ փոխխոսնակ Էդուարդ Շարմազանովի հետ.

-Նորմալ ժողովրդավարական երկրներում, իսկ Հայաստանը ձգտում է լինել այդպիսին և ամեն ինչ անել ժողովրդավարական բազմակարծության համար, սահմանադրական նորմ է բազմակարծության ապահովումը, խղճի և խոսքի ազատությունը: Եվ յուրաքանչյուր քաղաքացի, քաղաքացիների խումբ իրավունք ունեն իրենց կարծիքներն արտահայտելու: Եթե այդ կարծիքների արտահայտումը, ցույցերը, երթերն ու հավաքները չեն հակասում ՀՀ Սահմանադրությանն ու օրենսդրությանը, ես դրանց նորմալ եմ վերաբերում և դա բնական է՝ անկախ նրանից ես համամիտ եմ դրանց բովանդակության հետ, թե ոչ: Անկախ նրանից, թե դրանք Թուրքիայի արտգործխանախարարի դեմ են, թե մեկ այլ երկրի ներկայացուցչի: Այսինքն՝ ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է իրավունք ունենա իր կարծիքն արտահայտելու և ՀՀ իշխանությունները նրա համար են, որպեսզի ապահովեն ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու սահմանադրական իրավունքի իրացում:

Կարծում եմ, այն, ինչ կատարվում է այսօր, նորմալ է և հակառակը՝ սենսացիա կարող էր լինել այն դեպքում, եթե ազգային կուսակցությունները որևէ բան չնախաձեռնեին: Ի վերջո, այդ բողոքների մեջ նաև ռացիոնալության հատիկ կա, որովհետև եղել է Ցեղասպանություն, իսկ Թուրքիայում առկա է Ցեղասպանության ժխտողականության քաղաքականություն, և քաղաքացիները իրենց կարծիքն ու մոտեցումներն են արտահայտում: Իսկ եթե դա չլինի օրենքի սահմաններում, ապա դրա համար կա ոստիկանություն, որն էլ լավագույնս իրականացնում է իր գործառույթները:

-Պարոն Շարմազանով, իհարկե Դավութօղլուի այցը Հայաստան բոլորովին այլ միջոցառումով է պայմանավորված, բայց վերջերս մամուլում շատ են տեղեկություններն այն մասին, որ հայ-թուրքական սահմանին ակտիվ աշխատանքներ են տարվում և անգամ կանխատեսվում է սահմանի մոտալուտ բացումը: Քաղաքական օրակարգում որևէ փոփոխություն եղե՞լ է:

-Պետք է ասեմ, որ հայ-թուրքական որևէ բանակցություններ բարձր մակարդակում չեն տարվել ու մատնանշեմ այն հանգամանքը, որ հանրապետության նախագահի օրակարգում հանդիպում Դավութօղլուի հետ նախատեսված չէ. Թուրքիայի արտգործնախարարը չի գալիս Հայաստան հայ-թուրքական հարաբերությունների կոնտեքստում:
Ինչ վերաբերում է սահմանի վերաբացմանը, ապա կրկնեմ՝ գնդակը Թուրքիայի կիսադաշտում է: Եվ եթե Թուրքիայի իշխանությունները ի լուր աշխարհի հայտարարում են, որ պատրաստ են ամեն ինչի խաղաղության հասնելու համար, ապա ինչն էր նրանց խանգարում այս տարիների ընթացքում հաստատել հարաբերություններ, ինչն էր նրանց խանգարում դադարեցնել Հայաստանի շրջափակումը, այդ հարցը չկապել Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի հետ: Հիմա էլ այդ շանսն իրենք ունեն՝ եթե ուզում են, ապա առանց նախապայմանների թող վավերացնեն արձանագրությունները, ի՞նչ խնդիր կա: Այնպես որ` կարծում եմ, որ սա թուրքական դիվանագիտության հերթական բլեֆն է:

Ամենակարևորը՝ Դավութօղլուն գտնվում է Հայաստանում և որևէ մեկը նրա ձեռքից չի բռնել, նա կարող է հանգիստ գնալ Հայոց Ցեղասպանության թանգարան ու տեսնել, թե իր նախնիները ինչ վայրագություններ են արել հայ ժողովրդի նկատմամբ... ի դեպ՝ Թուրքիայի քաղաքացիների նկատմամբ: Կարող է նաև որպես քաղաակիրթ մարդ, ինչպես վարվում են բոլոր քաղաքական առաջնորդները, ովքեր այցելում են Հայաստան, հարգանքի տուրք մատուցի Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Իսկ եթե ոչ, ապա մնացածը միայն խոսքեր են, թուրքական դիվանագիտության բլեֆ: Եվ բոլորովին չեմ բացառում, որ 2015թ-ին ընդառաջ Թուրքիան սկսելու է բուռն PR-միջոցառումների շարք ամբողջ աշխարհում, իբրև թե ցույց տալու թե Թուրքիան փոխվել է և խնդիրը այլ ուղղությամբ տանելու նպատակով: Բայց դա չի ստացվի, որովհետև Հայաստանի իշխանությունները միայն ու միայն առանց նախապայմանների հարաբերությունների կողմնակիցներ են: Եվ խնդրի լուծումը Թուրքիայից ակնկալում են ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև, առաջին հերթին, այն երկրները, ովքեր միջնորդ են եղել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում:

Խնդիրը մեր մեջ չի. ոչ մենք ենք թուրքերին ցեղասպանել, ոչ մենք ենք 301 հոդվածը շրջանառության մեջ դրել և ոչ էլ մենք ենք նրանց շրջափակման ենթարկել, կամ մամուլում, «Sabah»-ներում շրջանառության մեջ ապատեղեկատվություն տեղադրել:

-Որքանո՞վ կարող է իրավիճակը փոխվել Թուրքիայում կայանալիք ընտրություններից հետո:

-Թուրք վերլուծաբանների ու հայ հայ քաղաքագետների գնահատականով՝ Թուրքիայում չկա որևէ քաղաքական ուժ, որը կկարողանա շատ լուրջ մրցակից լինել Էրդողանի կուսակցության և եթե որևէ ֆորս-մաժորային իրավիճակ չլինի այս ժամանակահատվածում, ապա թուրքական իշխանությունը կվերարտադրվի: Բայց մյուս կողմից ես չեմ տեսնում Թուրքիայում որևէ քաղաքական ուժ, որը կարող է բացահայտ հայտարարել, թե ինքը պատրաստ է եվրոպական ժողովրդավարական արժեքներ դավանել և վերացնել Հայաստանի շրջափակումը:

Թուրքերը իրենք իրենց քաղաքականության զոհն են դարձել, հայտարարում են, որ պատրաստ են հարաբերությունների իրենց հարևանների հետ, բայց գոնե այս վերջին շրջանի զարգացումները ցույց տվեցին, որ գոնե Թուրքիայի վերնախավի նման արտաքին քաղաքականության դեպքում աստիճանաբար զրոյի են հասնում հարաբերությունների բարելավման շանսերը հարևանների հետ: Դա վերաբերում է և՛ Սիրիային, և՛ Կիպրոսին, և՛ Հայաստանին: Այս իմաստով խնդիրը հենց իրենց մեջ է և իրավիճակը կարող եմ հայտնի ժողովրդական ասացվածքով ներկայացնել՝ «Գողն առաջինն է գոռում՝ բռնի գողին»: Մինչդեռ պետք չի ամպագոգգոռ հայտարարություններ անել, պետք է ընդամենը պարզ քայլեր կատարել՝ հայ-թուրքական արձանագրությունները վավերացնել, շրջափակումը դադարեցնել, Ղարաբաղի հիմնախնդրի մեջ էլ քիթը չխոթել:

- ՀՀ-ի Մաքսային միությանն անդամակցելու որոշումը նաև Թուրքիայի՝ ՌԴ-ի ուղղությամբ որոշ «ռևեռանսներ» անելը կարո՞ղ են ինչ-որ բան փոխել հայ-թուրքական հարաբերությունների կոնտեքստում:

-Ռուսաստանի հիմնական մրցակիցներից մեկը այս տարածաշրջանում Թուրքիան է և Թուրքիայի հիմնական մրցակիցներից մեկը` եթե ոչ առաջնայինը, Ռուսաստանն է: Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ երկիր է, ՌԴ-ն՝ ոչ, Թուրքիան ունի ասոցացման համաձայնագիր Եվրոպայի հետ, Թուրքիան ձգտում է ԵՄ, թուրք-ռուսական գոնե վերջին երկու դարերի պատմությունը ցույց է տալիս, որ բազմաթիվ ռուս-թուրքական պատերազմներ են եղել…. Եթե Թուրքիան հայտարարում է նեո-օսմանական քաղաքականության մասին, որտեղ Կովկասում ազդեցությունը շատ էական դեր է խաղում, ապա Ռուսաստանը հայտարարեց, որ չի գնալու Կովկասից: Այսինքն՝ եթե ՌԴ-ի դաշնակիցը Հայաստանն է, ապա մրցակիցը միանշանակ Թուրքիան է և այն երբեք չի կարող լինել դաշնակից, անգամ եթե 100 մլրդ դոլարի ապրանքաշրջանառություն էլ ունենա, քանի որ աշխարհաքաղաքական առումով ՌԴ-ն ու Թուրքիան Կովկասում մրցակիցներ են: Իսկ մնացածն արդեն երկրորդական է: