Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում երեխաների գրեթե մեկ երրորդը թե՛ աղքատ է, թե´ ունի բազմակի համընկնող խոցելիություն/կարիքավորություն: Այս մասին է վկայում  ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի և ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության՝  Հայաստանում առաջին ազգային բազմակի և համընկնող խոցելիության վերլուծության արդյունքները:

«Մանկական աղքատությունը Հայաստանում» բազմակի և համընկնող խոցելիության ազգային վերլուծությունը կովկասյան տարածաշրջանում իր տեսակի մեջ առաջինն է: Այն վեր է հանում մանկական աղքատության ամբողջական պատկերը համադրելով աղքատության դրամային և ոչ դրամային կողմերը: Հետազոտությունը հիմնված է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի «Ինոչենտի» հետազոտությունների գրասենյակի (Ֆլորենցիա, Իտալիա) նորարարական մեթոդաբանության վրա և դիտարկում է խոցելիության ինը չափում (սնուցում, վաղ մանկական տարիքի կրթություն և խնամք, կրթություն, ժամանց, սոցիալական փոխհարաբերություններ, հագուստ, տեղեկատվություն, նյութական/կոմունալ պայմաններ, կացարանային պայմաններ), ինչպես նաև երեք տարիքային խմբեր՝ 0-5, 6-14, 15-17:

«Մանկական աղքատությունն ավելին է, քան պարզապես դրամական կարիքը. այն բազմաչափ է: Երեխաների համար աղքատ լինել կարող է նշանակել զրկված լինել կյանքի համար վճռորոշ պայմաններից, ինչպիսիք են սնուցումը, կրթությունը, ժամանցն ու կացարանային պայմանները: Այս զրկանքներն ավելին են, քան պարզապես դրամական կարիքները, որոնք ազդում են երեխայի ոչ միայն ներկա կյանքի, այլև՝ հետագայում իրենց ամբողջական ներուժը զարգացնելու կարողության վրա»,-վերլուծության շնորհանդեսին ասաց Հայաստանում ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի ներկայացուցիչ Տանյա Ռադոչայը՝ հավելելով, որ խոսքը գնում է երեխաների զրկվածության մասին, ինչից են զրկված երեխաները, ովքեր ապրում են աղքատ ընտանիքում, հասարակությունում, այն հասարակությունում, որը գերակայություններ չի տալիս երեխաների կարիքներին: 

Նա ընդգծեց, որ ունենալով նման վերլուծություն, հետազոտություն, տեղեկատվություն, որն ասում է՝ ինչ պետք է արվի, ինչ կարող են անել, մեկ նոր պարտականություն է իրենց համար:

«Սա պետք է լինի այն գործընթացի մեկնարկը, որը պետք է սկսենք՝ ջատագովենք այն քաղաքականությունը, որը կնպաստի երեխաների աղքատության, զրկվածության խնդիրների կարգավորմանը»,- ասաց  Տանյա Ռադոչայը:

ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի (ՅՈՒՆԻՍԵՖ)  հայաստանյան գրասենյակի երեխաների իրավունքների մոնիթորինգի և գնահատման բաժնի ղեկավար Լուսինե Երեմյանի խոսքով,  իրենց նպատակներից է նման վերլուծության և մեթոդաբանության միջոցով նկատել բազմաչափ աղքատության մեջ գտնող երեխաներին, հայտնաբերել, նպաստել այդ երեխաներ թվի կրճատմանն ուղղված արդյունավետ քաղաքականության մշակմանն ու իրականացմանը:

Ըստ վերլուծությունը կազմողների, վերլուծությունը կարևոր տվյալներ է հաղորդում ոչ միայն սոցիալական քաղաքականության մշակման համար՝ երաշխավորելու, որպեսզի երեխաները պաշտպանված լինեն ռիսկերից, այլև՝ ընդլայնելու այն ծառայությունների հասանելիությունը, որոնց կարիքը երեխաներն ունեն: Անկախ օգտագործվող մեթոդաբանությունից, վիճակագրությունը նաև հուշում է, որ երեխաներն ավելի քան որևէ տարիքային խումբ, ենթակա են աղքատության ռիսկին: Մանկական աղքատությունը վերացնելը մարտահրավեր է շատ երկրների համար, և առանցքային խնդիրներից է:

Ըստ վերլուծության, Հայաստանում երեխաների 64 տոկոսը խոցելի է աղքատության 2 և ավելի չափելի դրսևորման ուղղությամբ:
Ըստ առկա տվյալների, նման խոցելիությունը հասնում է 82 տոկոսի գյուղական բնակավայրերում, մինչդեռ քաղաքային բնակավայրերում այն կազմում է 53 տոկոս: Ազգային մակարդակում  երեխաների միայն 12 տոկոսն է, որ չի կրում աղքատության տարբեր դրսևորումների ազդեցությունը: Սա վերաբերում է գյուղական բնակավայրերում ապրող երեխաների 3 տոկոսին, քաղաքային բնակավայրերում ապրող երեխաների 18 տոկոսին: Նման երեխաները միաժամանակ խոցելի են աղքատության միջինում 3 չափման ուղղությամբ:

Երեխաների մեծ մասը խոցելի է կոմունալ ծառայությունների, բնակարանայի պայմանների և ժամանցային հնարավորությունների տեսանկյունից:
Կոմունալ ծառայություններն այստեղ սահմանվում են որպես վատ ջրամատակարարման և ջեռուցման համակցություն, իսկ բնակարանային պայմանները՝ որպես բնակելի տարածքի գերբնակեցում և բնակարանային խնդիրների առկայություն: Ժամանցը չափվում է ժամանցի պարագաների և խաղալու տարածքի համակցությամբ: Կոմունալ ծառայությունների առումով տարբերությունը շատ սուր է գյուղական և քաղաքային բնակավայրերի միջև. գյուղական բնակավայրերում երեխաների 87 տոկոսը զրկված է որոշ ծառայություններից, քանի որ անբավարար է թե ջրամատակարարման, թե ջեռուցման հասանելիությունը:
Երկրորդ կարևոր տարբերությունը վերաբերում է տեղեկատվությանը. գյուղական բնակավայրերում ապրող երեխաների 57 տոկոսի համար տեղեկատվությունը հասանելի չէ, մինչդեռ քաղաքային բնակավայրերում ապրող երեխաների միայն մեկ երրորդն է գտնվում նույն իրավիճակում:
Քաղաքականությունները պետք է հիմված լինեն ենթակառուցվածքների տեսանկյունից քաղաք/գյուղ տարբերությունների հաղթահարմանը և ուժեղացնեն սոցիալական պաշտապնության համակարգը գյուղական տարածքներում՝ դրական ազդեցություն ունենալով ՏՏ ընդհանուր կենսամակարդակի վրա:

Երեք երեխայից գրեթե մեկը թե աղքատ է, թե խոցելի:
Երեխաների 28 տոկոսը խոցելի է (աղքատության 2 կամ ավելի չափելի դրսևորմամբ) և ապրում է դրամական տեսանկյունից աղքատ տնային տնտեսությունում: Այս երեխաներն ամենախոցելին են, և, հետևաբար, առաջնահերթ ուշադրության պետք է արժանանան սոցիալական քաղաքականության տեսանկյունից: Երեխա ունեցող ընտանիքների սոցիալական պաշտպանությունը պետք է ընդլայնվի՝ ավելի շատ երեխաներ ընդգրկելու համար՝ զուգակցելով նպատակային ոլորտային միջամտությունների հետ:
Միաժամանակ,  երեխաների 36 տոկոսը խոցելի է, սակայն չի ապրում աղքատ տնային տնտեսություններում: Այս երեխաների խոցելիությունը հաղթահարելու համար անհրաժեշտ է ուղղակի միջամտություն, որպեսզի նրանք դուրս չմնան ուշադրությունից՝ միայն դրամական աղքատության խնդիրները լուծող քաղաքականությունների կիրառման արդյունքում:

Ավելի ցածր տարիքի երեխաների շրջանում հիմնականում նկատվում է սնունդի գծով խոցելիություն:
0-5 տարեկան երեխաների գրեթե մեկ երրորդը խոցելի են սննդի առումով, իսկ 3-5 տարեկան երեխաների 23 տոկոսը խոցելի է վաղ մանկության տարիքի կրթության առումով: Տարիքային այս խմբի համար խոցելիության ամենաբարձր ցուցանիշը տեղ են գտել տեղեկատվության (49 տոկոս), կոմունալ ծառայությունների (48 տոկոս) և բնակարանային պայմանների (51 տոկոս) չափումներում:

Ավելի բարձր տարիքի երեխաները հիմնականում խոցելի են ժամանցի և սոցիալական փոխհարաբերությունների առումով:
6-14 և 15-17 տարեկան երեխաներն առավել խոցելի են ժամանցի տեսանկյունից, քանի որ չունեն դրսում խաղալու տարածք, գրքեր կամ խաղալիքներ:  6-14 տարեկան երեխաների գրեթե կեսը խոցելի է սոցիալական փոխհարաբերությունների տեսանկյունից: Սա պահանջում է համապատասխան քաղաքականության մշակում և իրականացում, որը կնպաստի երեխայի և հասարակության փոխհարբերությունների ներառմանը և դրանց դինամիկայի դիտարկմանը՝ երաշխավորելու երեխաների հավասար հնարավորությունները լինելու առողջ, լավ սնված, համայնքում ընդգրկված, ինչպես նաև ապահովելու ինքնահարգանքի սոցիալական հիմքերը: Երեխայի զարգացման վրա նման խոցելիությունը կարող է ազդել ավելի շատ, քան նյութական զրկանքները:
6-14 տարեկան երեխաների 37 տոկոսը խոցելի է կրթության տեսանկյունից, մինչդեռ ավելի բարձր տարիքի երեխաների 12 տոկոսը ներառված չեն կրթական կամ ուսուցման համակարգերում: