Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Արցախի տնտեսության հիմնասյուներն են՝ գյուղատնտեսությունը,  հանքարդյունաբերությունը և հիդրոէներգետիկան»: Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Սարգիս Մանուկյանը՝ ամփոփելով Արցախի Հանրապետության ազգային վիճակագրական ծառայության՝  օրեր առաջ հրապարակած 2016 թվականի սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշները:

Տնտեսագետը հույս հայտնեց, որ  շուտով այդ ոլորտներին կմիանան մեծ ներուժ ունեցող  զբոսաշրջությունը, հաշվի առնելով արցախյան ճոխ  բնությունը և բազմաթիվ պատմամշակութային հուշարձանների առկայությունը, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտը, ինչպես նաև Արցախի համար այնպիսի ավանդական ճյուղեր, ինչպիսիք են՝ գինեգործությունը և գորգագործությունը:

Հիշեցնենք, որ Արցախի Հանրապետության ազգային վիճակագրական ծառայությունը օրերս հրապարակեց 2016 թվականի սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշները: Հետաքրքիր է, որ ապրիլյան ռազմական իրադարձությունների և դրանից բխող բարդ հետևանքների ֆոնի վրա Արցախը կարողացավ ապահովել ՀՆԱ-ի 9.2% աճ:  Հաջորդ կարևոր հանգամանքը այն է, որ նախորդ տարվա Հայաստանի տնտեսական ցածր ակտիվության, ինչու չէ նաև Ադրբեջանի տնտեսական անկման համեմատ, Արցախի տնտեսությունը ավելի բարձր մակրոտնտեսական ցուցանիշներ ապահովեց:

Տնտեսագետ Սարգիս Մանուկյանը նշեց, որ  Արցախի համախառն ներքին արդյունքի աճին հիմնականում նպաստել են արդյունաբերությունը և գյուղատնտեսությունը՝ 9,7 և 7,4% աճով: Ինչպես Հայաստանում, Արցախում շինարարությունը հանդիսացել է տնտեսական աճին խոչընդոտող հիմնական ոլորտը՝ իր 9% անկումով: Միաժամանակ ծառայությունները գրանցել են՝ 3,7%-աճ: Արտահանման ծավալները աճել են՝ 30,6%-ով կազմելով՝ 81,1 միլիոն դոլար, իսկ ներմուծումը կազմել է 256,8 միլիոն դոլար՝ 1,7% աճով: Սպառողական գների ինդեքսը կազմել է 98,5%, կամ այլ խոսքերով ասած, ինչպես Հայաստանում տեղի է ունեցել գրեթե նույն չափով գնանկում:

«Ինչպես տեսնում ենք, 2016 թ.-ին Արցախի և Հայաստանի տնտեսական  գործընթացները հիմնականում նման են եղել (արդյունաբերության աճ, շինարարության անկում, արտահանման զգալի աճ, սպառողական գների ինդեքսի նվազում, ներմուծման ծավալների աճի տեմպերի նվազում): Իհարկե, բացառությամբ գյուղատնտեսության, որն ի տարբերություն Հայաստանի գյուղատնտեսության  5,2% անկման, ինչպես նշեցինք, գրանցել է 7,4% աճ:

Հենց գյուղատնտեսության  հանգամանքն էլ վճռորոշ է եղել Հայաստանի և Արցախի տնտեսական ակտիվության ցուցանիշների  վրա: Եթե, շինարարությունը երկու երկրների դեպքում էլ զսպել է տնտեսական աճին, ապա գյուղատնտեսության ցուցանիշը Արցախի դեպքում զգալիորեն նպաստել է ՀՆԱ-ի աճին, իսկ Հայաստանի դեպքում ընդհակառակը»,-համեմատություններ արեց տնտեսագետը:

Սարգիս Մանուկյանի դիտարկմամբ, եթե բացառենք, գյուղատնտեսության վարքագիծը, ապա մնացած տնտեսական գործընթացների նմանությունը ևս մեկ անգամ հուշում է, որ երկու հայկական պետությունների տնտեսությունները թեև առանձին գործող կառավարությունների  իրողությանը, հիմնականում ինտեգրացված են,  գործում են փոխհամաձայնեցված և ինչ որ առումով մեկ ամբողջի երկու մասեր են:

Անդրադառնալով աճ ապահոված ոլորտներին, Ս. Մանուկյանը մատնանշում է Արցախի տնտեսության հիմնասյունները:

«Նախ արդյունաբերության կառուցվածքում հանքագործական արդյունաբերությունը (29%) և  էլեկտրականության, գազի, գոլորշու և լավորակ օդի մատակարարումը (37,2%)  ավելի մեծ տեսակարար կշիռ ունեն քան Հայաստանի արդյունաբերության կառուցվածքում ունեն այդ ճյուղերը՝ 17,9% և 20% համապատասխանաբար: Հենց այս ճյուղերն էլ հիմնականում նպաստ են ունեցել 2016 թ.-ի արդյունաբերության աճին, ի տարբերություն մշակող արդյունաբերության 8,5% անկմանը: Մշակող արդյունաբերության տեսակակար կշիռը Արցախում գրեթե 1,8 անգամ զիջում է Հայաստանի ցուցանիշը, կազմելով՝  33,8%, իսկ Հայաստանում այն  61,9% է: Իսկ գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքը աճել է 7,4%-ով, որը հիմնականում պայմանավորված է եղել բուսաբուծության համախառն արտադրանքի աճով: 2016թ.-ին  գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի կառուցվածքում գերակշռող բաժինը կազմել են  հացահատիկի եւ հատիկաընդեղենի (ներառյալ եգիպտացորեն) (31,2 %), մսի (26,4%), կաթի (15%) արտադրությունը»,-ներկայացրեց Panorama.am-ի զրուցակիցը:

Վկայակոչելով Արցախի ԱՎԾ տվյալները, տնտեսագետը նկատեց, որ  Արցախի գյուղատնտեսության և ձկնորսության համախառն արտադրանքը 2016թ. փաստացի գներով կազմել է 68,5 մլրդ. դրամ, որը մոտ 10 միլիարդ դրամով ավել է քան արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը՝  որը կազմել է՝ 59 մլրդ. դրամ:

2016թ.-ին ծառայությունների ընդհանուր ծավալը, փաստացի գներով, կազմել է 53,9 մլրդ դրամ, որի կառուցվածքում մեծ տեսակարար կշիռ են կազմել ֆինանսական և ապահովագրական գործունեության, տեղեկատվության և կապի, առողջապահության և բնակչության սոցիալական սպասարկման ծառայությունները, համապատասխանաբար` 36,8, 16,9, 10,2%: Իսկ մանրածախ առևտրի շրջանառությունը ընթացիկ գներով կազմել է 85,9 մլրդ դրամ, որը նվազել է 4,8%:

Տնտեսագետի խոսքով, հանքագործության 39,2% աճը և բուսաբուծության համախառն արտադրանքի աճի փաստն էլ հուշում է, որ հենց այս ճյուղերի արտադրանքի ծավալների աճի հաշվին է տեղի ունեցել Արցախից արտահանման աճը, որը ինչպես նշեցինք կազմել է  30,6%: Դրա արդյունքում բացասական առևտրային հաշվեկշիռը նվազել է 7,7%:

2016թ. իրականացվել է 45,7 մլրդ. դրամի շինարարություն, որտեղ ըստ ֆինանսավորման աղբյուրների՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի ցուցանիշը զիջում է մարդասիրական 25,3%-ով, բնակչության՝ 28,3%-ով, կազմակերպությունների` 30,2%-ով, համայնքների` 38,3 %-ով, օտարերկրյա ներդրողների` 62,5 %-ով միջոցների հաշվին իրականացված շինարարությունը և հակառակը, 82,6%-ով աճել է արտաբյուջետային, 61,8%-ով` Արցախի ներդրումային հիմնադրամի, 14,8%-ով` պետական բյուջեի և 2,7%-ով` այլ միջոցների հաշվին կատարված շինարարությունը:

«2016թ.  Արցախի համախմբված բյուջեի եկամուտները կազմել են 34,7 մլրդ դրամ, որը նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի համեմատ նվազել են 1,8%-ով: Իսկ համախմբված բյուջեի ծախսերը կազմել են 85,7 մլրդ դրամ՝ նախորդ տարվա համեմատ աճելով 1,5%-ով, այսինքն համախմբված բյուջեի ծախսերը գերազանցել են եկամուտները 2,5 անգամ կամ 51 միլիարդ դրամով: Գաղտնիք չէ, որ այս տարբերությունը փակվում է Հայաստանից մոտ 100 միլիոն դոլար տրանսֆերտով: Դրական է նաև այն, որ տեղի է ունեցել բնակչության եկամուտների աճ՝  2016թ. այն կազմել են 161,6 մլրդ. դրամ և նախորդ տարվա համեմատ աճել են 3,6%-ով: Դրամական ծախսերը կազմել են 155,6 մլրդ. դրամ, նախորդ տարվա համեմատ ավելացել են 3,3%-ով: Միջին ամսական իրական աշխատավարձը նախորդ տարվա համեմատ աճել է 2,6%-ով»,-հավելեց տնտեսագետը: