Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ուկրաինայի Դոնեցկ, Լուգանսկ, Մարիուպոլ քաղաքներում ճգնաժամի սրման ու բազմաթիվ զոհերի ֆոնին Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև առճակատումը նոր թափ է հավաքել: Հաշտության եզրերն այդպես էլ չեն երևում, փոխարենը` Ռուսաստանի դեմ ուղղված պատժամիջոցները, կարծես, ավելի սուր բնույթ են սկսում ստանալ, իսկ դրանց հետևանքները զգացվում են նաև Հայաստանում:

Խորը ճգնաժամի մասին վկայում են և՛ ցուցանիշները և՛ ծրագրերը
ՌԴ կառավարությունը հակաճգնաժամային միջոցառումների համար նախատեսում է հատկացնել շուրջ 1 տրլն 375 մլրդ ռուբլի, իսկ բանկերի կապիտալիզացիան բարձրացնելու համար` 1 տրլն ռուբլի, որոնք միասին ներկայիս փոխարժեքով կազմում են ավելի քան 35 մլրդ դոլար: Որպեսզի այս թիվն ընկալելի լինի, նշենք, որ այն հավասար է Ռուսաստանի 2015թ-ի բյուջեի ավելի քան 15 տոկոսին: Նախօրեին Դմիտրի Մեդվեդևի կողմից հաստատված հակաճգնաժամային այս ծրագիրը նախատեսում է միջոցներ հատկացնել 7 հիմնական ուղղությունների համար` մակրո և միկրոտնտեսական ու սոցիալական հարթություններում:

Ծրագրի առաջնահերթություններից տպավորություն է ստեղծվում, որ ՌԴ ղեկավարությունը սրանով իսկ խոստովանում է մի քանի կարևոր եղելություններ. երկրում մի կողմից առկա է մակրոտնտեսական անկայունություն, տնտեսական որոշակի անկում, անորոշ վիճակ փոխարժեքի շուկայում և մյուս կողմից` ինֆլյացիա, սպառողական ապրանքների գնաճ ու լարված իրավիճակ աշխատուժի շուկայում:
Ճգնաժամի դեմ պայքարելու համար կառավարությունը ֆինանսական զգալի միջոցներ է նախատեսում տրամադրել ներմուծումը փոխարինող և արտահանող արտադրություն ունեցող ձեռնարկություններին, կիսատ մնացած ենթակառուցվածքային խոշոր ծրագրերի ավարտելուն, ինչպես նաև սոցիալական ոլորտում և աշխատաշուկայում իրավիճակը մեղմելու համար: Հատկանշական է, որ վերջինի համար տրամադրվելու է գրեթե 4,5 մլրդ դոլար (300 մլն ռուբլի), ինչը նշանակում է, որ Ռուսաստանի բնակչության իրական եկամուտներն իսկապես զգալիորեն կրճատվել են:

Որքան էլ ռուսական կողմը պաշտոնական ու քարոզչական մակարդակներում փորձում էր անտեսել ու նշանակություն չտալ արևմտյան պատժամիջոցներին, նավթային շուկայում զգալի տեղաշարժերին, իրական թվերն այլ բանի մասին են վկայում:

2014թ-ի ընթացքում Ռուսաստանում ինֆլյացիայի մակարդակը կազմել է 11,4% (Հայաստանում` 3%), ընդ որում այն առավելապես աճել է տարվա վերջին երեք ամիսներին, երբ պատժամիջոցների խստացման հետ միասին կտրուկ անկում գրանցեցին նավթի գները, իսկ ռուբլին արժեզրկվեց 60 և ավելի տոկոսով: ՌԴ վիճծառայության օրերս հրապարակած ցուցանիշներից ակնհայտ է դառնում, որ ինֆլյացիան ավելի մեծ տեմպերով շարունակվում է նաև այս տարի. հունվարի 26-ի տվյալներով` տարվա սկզբից ինֆլյացիան հասցրել է կազմել 2,1%, իսկ մեկ տարվա կտրվածքով` 12,5%: 

Նախորրդ տարվա դեկտեմբերի 16-ին Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկը ինֆլյացիայի մակարդակը զսպելու և փոխարժեքի շուկայում որոշակի կայունություն մտցնելու համար բավական համարձակ քայլ կատարեց` հիմնական տոկոսադրույքը (ՌԴ-ում հիմնական ու վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքները կապված են), որով վարկեր էր տրամադրում առևտրային բանկերին, 10,5%-ից բարձրացրեց 17%-ի: Այս քայլը որոշակի զսպեց ռուբլու անկումը, սակայն շուկայում ռուբլու առաջարկի նմանօրինակ կրճատումը չէր կարող չունենալ իր հետևանքները: Որպես կանոն` շուկայում դրամի զանգվածի կրճատումը, վարկերի թանկացումը բերում է տնտեսական աճի կանգին կամ նույնիսկ անկմանը: Այս առումով Ռուսաստանում մտահոգությունները բավական շատ էին, ու հաճախ էին շրջանառվում տոկոսադրույքի իջեցման անհրաժեշտության մասին կարծիքներ:

Տեղի տալով տնտեսվարողների պահանջներին և նկատի ունենալով տնտեսության «սառեցումն» ու սպառողական գների աճը` հունվարի 30-ի որոշմամբ ՌԴ կենտրոնական բանկը վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը նվազեցրեց 2%-ով: Ռուս մասնագետների կանխատեսմամբ` առաջիկա ամիսների ընթացքում ինֆլյացիան կարող է հասնել 15-17%-ի և ԿԲ-ի անակնկալ որոշումն, այս պարագայում, բացասաբար կազդի ռուբլու փոխարժեքի և սպառողական գների վրա: Առաջիկայում կարելի է սպասել ռուբլու արժեզրկում և զգալի գնաճ:

Մտահոգիչ պատկեր է ձևավորվել նաև Ռուսաստանի կապիտալի շուկայում, ինչպես նաև ՌԴ պետական պահուստների պարագայում: Անցած տարվա ընթացքում Ռուսաստանից կապիտալի փախուստը կազմել է 151,5 մլրդ դոլար, ինչը 2,5 անգամ ավելի շատ է քան եղել է 2013թ-ին:

 Կապիտալի փախուստի հիմնական պատճառ պաշտոնապես նշվում է պատժամիջոցների հետևանքով արտաքին պարտքերի վերաֆինանսավորման հնարավորության բացակայությունը, սակայն տեսանելի է, որ կապիտալը Ռուսաստանից հոսում է նաև անկանխատեսելիության պատճառով:

Ներդրումների համար ծանր պայմանների մասին են վկայում նաև արդեն երկրորդ տարին շարունակվող կապիտալ ներդրումների կրճատումները: Եթե 2013-ին կապիտալ ներդրումները կրճատվել էին 0,2%-ով, ապա 2014-ին կրճատվել են արդեն 2,5%-ով: Խոշոր ենթակառուցվածքային ծրագրերի ֆինանսավորման 10% կրճատման մասին խոսել է նաև ՌԴ փոխվարչապետ Արկադի Դվորկովիչը (կրճատումը վերաբերելու է նաև «Ռուսական երկաթուղիներին», որը ներդրումային պարտավորություններ ուներ Հայաստանում):

Ներդրումների մակարդակի կրճատումն ու շինարարության 4,5% անկումը խոսում են այն մասին, որ ռուսական տնտեսությունն առաջիկա տարվա առնվազն առաջին կիսամյակում ռեցեսիա է ապրելու, և եթե հակաճգնաժամային ծրագիրը չօգնի, այն կտևի մինչև 2017թ-ը:
Առայժմ կարճաժամկետ ռեցեսիայի մասին են խոսում նաև Ռուսաստանում ավտոարտադրողների պարապուրդները: Ամերիկյան General Motors-ը որոշում է կայացրել դադարեցնել արտադրությունը մարտի 23-ից մինչև մայիսի 15-ը: Մինչ այդ արտադրությունն արդեն կանգնեցրել էին ռուսական «Автотор», Ford-ը, դեկտեմբերից մինչև հունվարի 12-ը չեն աշխատել Peugeot, Citroen և Mitsubishi գործարանները:

Զգալի ծավալներով կրճատվել են նաև Ռուսաստանի պետական պահուստները. 2014թ-ի ընթացքում պահուստները կրճատվել են քառորդ չափով` 124 մլրդ դոլարով: Եթե 2014թ-ի հունվարի 1-ի դրությամբ Ռուսաստանն ուներ ավելի քան 509 մլրդ դոլար ոսկեարժութային պահուստներ, ապա այս տարվա հունվարի 1-ին նա ունի 385 մլրդ դոլար, նվազումը կազմում է ավելի քան 24%:

Հասկանալի է, որ միջազգային պահուստները մինչև վերջ չեն կարող օգտագործվել, իսկ ռուբլու կուրսի զսպումը և սոցիալ-տնտեսական խնդիրները լուրջ միջոցներ են պահանջում, և եթե այս ամենին ավելացնենք նավթային եկամուտների կրճատումն ու կապիտալի փախուստը, պատկերը բավական մտահոգիչ կստացվի:

Գոռ Ծառուկյան, տնտեսագետ
(Շարունակելի)