Ձեր վստահելի աղբյուրը

ԱԺ պատգամավոր, «Եվրոպական ինտեգրացիա» հասարակական կազմակերպության ղեկավար Կարեն Բեքարյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում անդրադարձել է ՀՀԿ 16-րդ համագումարում ՀՀ նախագահ, ՀՀԿ նախագահ Սերժ Սարգսյանի ծրագրային ելույթին:

- Ինչպես կբնութագրեք նախագահի հաշվետու ելույթը ՀՀԿ 16-րդ համագումարի ժամանակ, արդյո՞ք այն ծրագրային էր` ինչպես որ ներկայացվում էր մինչև համագումարը:

- Ծրագրային էր ելույթը, թե ոչ` դրա սահմանները շատ լղոզված են: Այստեղ օբյեկտիվն ու սուբյեկտիվը կարող են խառնվել իրար: Ելույթում դրված էր ամբողջ ծրագրայինի հայեցակարգը, որի վրա կարող էին ծրագրվել նախատեսված գործողությունները: Ելույթն իր էությամբ անդրադարձել է հնարավոր բոլոր ոլորտներին: Եթե ինչ-որ կետեր առաջին ելույթում տեսանելի չէին, ապա երկրորդ ելույթն ամբողջությամբ տեսլական էր, տրվող տեսլական` մատուցված հետաքրքիր ձևով: Երկրորդ ելույթում կար մի կողմից այսօրվա գործողությունները պլանավորողի սկզբունքների և արժեքների դաշտ, մյուս կողմից` դեպի երիտասարդություն դրա զարգացման տեսլականը: Ընտրություններին ընդառաջ կուսակցության համագումարում նախագահի ելույթի վերաբերյալ կարծիքները բազմազան կարող են լինել: Ունենալ այնպիսի վիճակ, որ ելույթը բոլորին կբավարարի ու բոլորի ակնկալիքները կապահովի, իհարկե դա շատ բարդ խնդիր է: Բայց հիմնական ուղղություններով ասելիքն ասվել է:

Ես համարում եմ, որ ելույթի մեջ եղել են բավական մեծ թվով շատ դրական ուղերձներ, բավական մեծ հարգանք սեփական հասարակության նկատմամբ և սպասվող քայլերի, որպես հիմք ընդունված սկզբունքների` բավական անկեղծ տրված շատ կուռ համախումբ: Բայց այստեղ չափազանց կարևոր է երկրորդ հանգամանքը, որ չառաջանա առաջին դեմքի և ավելի ցածր օղակների միջև անջրպետ և այս ամեն ինչը բոլորիս աչքի առաջ իր կյանքի կոչման ընթացք ցույց տա: Սա կդառնա այս ելույթից իրական քաղաքականության անցման ողջ միս ու արյունը, գործողությունների ծրագիրը: Կարծում եմ, որ յուրաքանչյունս իր տեղում պետք է ջանք գործադրենք, որ դա տեղի ունենա: Դա միայն իշանության և ՀՀԿ-ի հարցը չէ: Սա վերաբերում է և՛ լրատվական դաշտին, և՛ հանրային սեկտորին: Այսինքն` այն ամենը մեր կյանքում, ինչը հարիր չէ և չի համապատասխանում այդ սկզբունքներին, պետք է բարձրաձայնվի և պետք է հասցվի այն մակարդակի, որ այդ հակասությունը դուրս գա: Սա իմ կարծիքով ամենակարևոր էլեմենտն է:

- Նախագահն իր ելույթում, անդրադառնալով Հանրապետական կուսակցության ձեռքբերումներին ու անելիքներին, խոսեց քաղաքական դպրոցի մասին: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ  կարող է փոխել քաղաքական դպրոցի հիմնումը մեր քաղաքական մշակույթում, կամ կուսակցական համակարգում:

- Չէի ցանկանա մասնավորեցնել, թե քաղաքական դպրոցն ինչ կտա միայն ՀՀԿ-ին:  Ավելի լայն իմաստով պետք է դիտարկել, թե քաղաքական դպրոցն ինչ կտա երիտասարդությանը, քաղաքական դաշտին, և այն երիտասարդներին, ովքեր իրենց պատկերացնում են հետագայում քաղաքական գործունեություն իրականացնելիս: Ի տարբերություն բազմաթիվ երկրների, որոնք ունեն ժողովրդավարության և անկախ պետության երկար ավանդույթ, մենք 25 տարվա անկախություն ունենք: Եվ այստեղ կա մշակույթ ձևավորելու և ավանդույթներ ամրագրելու շատ կարևոր խնդիր:

Բնականաբար, այդ դպրոցը որպես ունկընդիրներ  չի վերցնելու միայն կուսակիցներին կամ միայն այդ կուսակցությանն անդմակցելու  պատրաստակամություն ունեցողներին: Բայց փոխարենն այն այն երիտասարդներին, որոնք իրենց մտքում չեն բացառում քաղաքականությամբ զբաղվելու հեռանկարը, տալիս է հնարավորություն այդ ամենին մոտ գտնվել, տեսնել, հասկանալ:

Այս պարագայում քաղաքական դպրոցի ամենամեծ գնահատականն այն է, որ տեսնում ես հավաքված մարդիկ, որոնք իրոք ունեն ինչ-որ բան վերցնելու ցանկություն: Մարդիկ ցանկանում են ինչ-որ բան վերցնել` նոր գիտելիքներ, նոր հմտություն:

- Նախագահն իր ելույթում նշեց, որ Հանրապետական կուսակցությունը հետևողական է իր անդամների ներկայացուցչական կեպարի հարցում: Որպես հանրապետական խմբակցության պատգամավոր` ինչպե՞ս եք պատկերացնում կուսակցության հետագա վերափոխումը. դա պետք է լինի կադրերի՞ փոփոխության միջոցով, թե՞ այլ ճանապարհով:

- Ես կարծում եմ, որ մենք գործ ունենք մի շարք «և»-երի հետ: Երկրի, հասարակության, ինչու ոչ` կուսակցության համար ամենալավ արդյունքը կլինի, եթե բոլոր գործիքները միաժամանակ գործեն: Առաջին և ամենակարևոր գործոնը գիտակցության մեջ որոշակի վերափոխումներն են: Թերևս ճիշտ չէ, որ այս մասին ես եմ խոսում, որովհետև ինքս կուսակցության անդամ չեմ, բայց մարդիկ, որոնք ունեն որոշակի պատասխանատվություն, մարդիկ, որոնց հանրությունը դիտարկում է որպես այս կամ այն ուժի ներկայացուցիչ, իրենց մոտ պետք է լինի հստակ զգացողություն, որ նաև իրենց անձով ստեղծում են կոնկրետ թիմի իմիջը: Կուսակցության կերպար ստեղծվում է դրա անդամներից յուրաքանչյուրի վարքով: Եվ այստեղ մեծ անջրպետ առաջին դեմքից` դեպի մնացածներ, պետք է չլինի: Բայց եթե այդ անջրպետը առաջացավ, առաջնորդի ստեղծած այդ ամբողջ մեծ թափը մեծ էներգիան կարող է կորչել:

Երկրորդ պայմանը, բնականաբար` ստեղծել այնպիսի մթնոլորտ, որ այն նպաստի առողջ մրցակցությանը և լավագույնների առաջ մղմանը: Առաջին հայացքից թվում է, թե սա շատ հեշտ բան է, սակայն դա հեշտ բան չի շատ պարզ պատճառով. մեծ ներդրում ունեցած մարդկանց, ավելի ավագ սերնդի նկատմամբ մշտապես պետք է գործի երախտագիտության զգացողությունը: Միևնույն ժամանկ այդ երախտագիտության ձևերը պետք է չխաթարեն դաշտում առկա մնացած գործիչների բալանսավորմանը: Պատահական չեմ համարում, որ կուսակցության ներսում կգործի ավագների խորհուրդ կոչվածը: Այսինքն՝ մի կողմից նրանց փորձը պահպանելու և տրամադրելու ինստիտուտ ստեղծելն է, և մյուս կողմից` խթանել այն, որ նոր ավյունը, նոր հայացքները զարգացման հնարավորություն ունենան:

Երրորդ գործոնը, իհարկե, կադրերն են: Կադրեր ասվածն էլ պետք է բաժանել մի քանի մասի: Առաջին հերթին` մարդիկ, որոնք անգամ շատ մեծ դերակատարում են ունեցել, շատ մեծ նպաստ են բերել, բայց ինչ-ինչ գործոնների արդյունքում հանրության համար իրենց իմիջով, իրենց վարվելակերպով, իրենց մոտեցումներով դարձել են ինչ-որ խնդիրներ ստեղծող, ապա սա արձագանք է բերում: Եվ երիտասարդ սերնդին պետք է մատուցել, որ ոչինչ անհայտ չի մնում` թե լավը և թե վատը:

Այս ամենին զուգահեռ շատ կարևոր է երիտասարդության, նոր ավյունի մշտական ներհոսքը, մշտական միախառնումը հին փորձի հետ, որպեսզի ոչ մի բան չճահճանա: Այսինքն՝ այս բոլոր գործոնները իրենց հստակ դերակատարումը իհարկե պիտի ունենան: Հասարակությունը, լայն իմաստով, առաջին հերթին կարիք ունի իր հանդեպ հարգանքի զգացողությունը զգալու և տեսնելու: Այսինքն` զգացողություն, որ իր հետ շփվում են, անկեղծ խոսում են: Եթե ինչ-որ մարդիկ կարող են այդ հարգանքը հարցականի տակ դնել, նրանք դրանով չեն վնասում միայն իրենք իրենց, այլ ավելի մեծ հարված են հասցնում ավելի մեծ ընդհանրությանը:

- Էդուարդ Շարմազանովը ժամանակին հայտաարել էր, որ եթե որևէ մեկը հավակնում է նախագահի կամ վարչապետի պաշտոնին, ապա այդ ճանապարհն անցնում է Մելիք-Ադամյան փողոցով: Այս հայտարարությունն արդյո՞ք յուրօրինակ սադրանք չէ այլ կուսակցությունների կամ հասարակության հանդեպ:

 - Կուսակցական ճանապարհով անցնելը ես աննորմալ չեմ համարում: Այսինքն, սա չպետք է դիտարկել պարտադիր պայման, բայց եթե մեր փոփոխված Սահմանադրությամբ, պառլամենտարիզմի նոր դրսևորմամբ, կուսակցությունների դերը էապես աճում է: Եվ այդ նախաձեռնող անհատների, մեր քաղաքացիների համար քաղաքական համակարգն է ստեղծում ինքնադրսևորվելու հնարավորությունը: Այդ տեսակետից, դա նորմալ է: Իհարկե բացարձակ չէ, որովհետև չկա երկիր, չկա պետություն, որտեղ քաղաքական դաշտ եկողները քիչ տոկոսով ավելի քիչ մասը, նաև չլինեն հանրային դաշտից, նաև չլինեն ակադեմիական շրջանակներից, բայց մեծամասամբ ճիշտ է, որովհետև համակարգն է թելադրում կանոններն այդ առումով:  Երբ որ դու գնում ես կուսակցությունների դերի բարձրացման ճանապարհով, ապա նշանակում է որ ժողովրդավարական ճանապարհով անցել է:

- Նախագահը նշեց, որ գալիք ԱԺ ընտրություններում ՀՀԿ-ի հաղթանակի դեպքում կառավարությունը կգլխավորի գործող վարչապետ Կարեն կարապետյանը: Այս առթիվ մամուլում հրապարակումներ եղան, թե Կարեն Կարապետյանը վերջին 5 տարիներին մշտապես չի բնակվել ՀՀ-ում, և նոր Սահմանադրությամբ՝ այդ պայմանը պարտադիր է ՀՀ վարչապետ դառնալու համար: Ինչպե՞ս եք տեսնում այս հարցի լուծումը:

- Ես պարադոքս չեմ տեսնում այստեղ, երևի կարիք կա ևս մեկ անգամ նայելու Սահմանադրությունը և ուշադրություն դարձնել անցումային դրույթների տարրերին:

Մենք ունենք նոր Սանհմանադրության անցման փուլերը, երբ լիարժեք անցումը տեղի է ունենում գործող նախագահի լիազորությունների ժամկետի ավարտով: Ինչ է սա նշանակում: Այն պահից, երբ անցնում ենք պառլամենտական համակարգի, վարչապետից ակնկալվում է այն նույն պահանջները, ինչ-որ մինչև այդ, համարյա թե նույն ձևով՝ նախագահից, այդ թվում բնակության ցենզը և այլն, բայց դա անցման վերջին փուլում, այսինքն՝ նույն այդ 5 տարվա բնակության խնդիրը կկանգնի ցանկացած հարցի առջև (ես չեմ ուզում կենտրոնանալ կոնկրետ Կարեն Կարապետյանի վրա): Այդ ցենզը աշատելու է 2018-ից, որովհետև նախագահի լիազորությունների դադարից հետո նոր վարչապետը ստանձնում է պարտավորությունների ամբողջ բլոկը` նաև եզրային պայմանների հետ հանդերձ:

Նախագահի խոսքը 2017թ-ի մասին է, այսինքն ընտրություններից հետո, և հետևաբար կարծում եմ այստեղ որևէ խնդիր չպետք է առաջանա: Այդ հարցը կարգավորվում է Սահմանադրության անցումային դրույթներով:

- Արտաքին քաղաքականության մասին խոսելիս  նախագահը նշեց Եվրասիական տնտեսական ինտեգրման, Չինաստանի հետ հարաբերությւոնների զարգացման, ինչպես նաև Եվրոպական երկրների հետ հարաբերությունների սերտացման մասին: Ինչպե՞ս կգնահատեք ԵԱՏՄ-ին անդամակցելուց հետո Հայաստան-ԵՄ համագործակցության դինամիկան, արդյո՞ք ԵՄ-ի հետ Հայաստանի հարաբերությունները հետընթաց չեն ունեցել այս ընթացքում:

- Նախագահի ելույթում խոսվում է Լեռնային Ղարաբաղի, Ռուսաստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների, Միացյալ Նահանգների և նոր վարչակարգի հետ աշխատելու պատրաստակամության, այնուհետև` եվրոպական երկրների հետ հարաբերությունների մասին և այլն:

Երբ որ խոսվում է ինտեգրացիոն գործընթացների մասին, նշվում է նախ Եվրասիական միությունը, այնուհետև խոսվում է ԵՄ-ի հետ փոխգործակցության մասին, այդ թվում` տնտեսական հարաբերությունների՝ նշելով, որ ակնկալում ենք նոր իրավապայմանագրային դաշտի հնարավորինս արագ լուծման կյանքի կոչումը և այլն:

Ելույթից հստակ կարելի է նկատել, որ ԵՄ-ի հետ սերտ աշխատելու գերակայությունը շարունակում է առկա  լինել, որը վաղուց ասվող այդ «և-և»-ի քաղաքականության բաղկացուցիչն էր, ինչը շատ կարևոր էր:

- Անդրադարձ եղավ նաև ղարաբաղյան խնդրին: Ի՞նչ կասեք այս առումով նախագահի շեշտադրումների մասին:

-  Վերջին շրջանում բավականին ակտիվ պրոցեսներ կային` համանախագահների երկրների և հենց համանախագահների ներկայացուցիչների տարբեր արտահայտություններով, Ադրբեջանի ղեկավարի հնչեցրած տարաբնույթ, շատ դեպքերում` անհասկանալի, հակասական մտքերով հայտարարություններ:

Առաջինը և ամենակարևորն այն է, որ մեկն անգամ ևս հստակեցվեց, որ Արցախի ինքնորոշման իրավունքը սակարկման ենթակա չէ: Սա ես շատ կարևոր եմ համարում: Շատ կարևոր տեղ տրվեց տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռությանը` այդ թվում, Ադրբեջանի հետ: Սրան տրվեց բավական հստակ անդրադարձ: Նորից ու նորից անդրադարձ կատարվեց նրան որ, Ադրբեջանի կողմից կազմակերպված ապրիլյան արկածախնդրությամբ, նախահարձակ պատերազմական գործողություներով բանակցային գործընթացին շատ մեծ հարված է հասցվել: Ամբողջ գործընթացը բաժանվում է ապրիլից առաջ և ապրիլից հետո:  Իրականում մեր միջազգային գործընկերները նույնպես դա շատ լավ հասկանում են:  Նորից դրվեց վստահության, պատշաճ բանակցություններ վարելու խնդիրը:

Ի դեպ շատ կարևորում եմ նաև այն հանգամանքը, որ երբ որ գալիս է ելույթի Սփյուռքի հատվածը և անդրադարձը Հայաստան-Սփյուռք հարաբերություններին, այստեղ այդ օրակարգի մեջ, հարաբերությունների զարգացման, ինչ-որ իմաստով նաև տեսլականի մեջ, թե ինչ շեշտադրումներ պետք է փոխվեն, առաջին տեղում ղարաբաղյան հիմնախնդիրն է և նրա կարգավորումը: Սա կարծում եմ, չափազանց կարևոր է, որովհետև, մենք միշտ ասել ենք, որ Սփյուռքի հետ մեր օրակարգը շատ կարևոր է, որ լինի շատ հստակ և իրական, որպեսզի բոլորը պատկերացնեն իրենցից ակնկալիքը և տեղի ունենա ջանքերի հստակ համադրում: Սակայն այստեղ շատ կարևոր է նաև հերթականությունը` ըստ մեր ազգային խնդիրների: Եվ երբ Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը դուրս է բերվում առաջին տեղ, ես սա շատ եմ կարևորում:

- Կարո՞ղ ենք ասել, որ ԼՂ հիմնախնդիրը ինչ-որ առումով առաջ անցավ Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման հարցից:

- Այո: Նորից եմ կրկնում, դա շատ կարևոր է: Դա բացարձակ չի նշանակում, որ դա իրականացվելու է մեկը մյուսի հաշվին, կամ խնդիրներից որևէ մեկը պետք է դուրս գա օրակարգից: Այստեղ առկա է ջանքերի համադրման, և դրա մեջ առաջնայնությունների ամրագրման հարցը: Սա շատ լավ ուղերձ է, և նույն Հայաստան-Սփյուռք-Արցախ եռամիասնության համատեքստում միս ու արյուն ստանալու պարագայում, կարծում եմ, կունենք շատ լավ ընթացք: