Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին տասնամյակում Ադրբեջանը բավականին մեծ ռեսուրսներ է վատնում սեփական երկրի կերպարը բարելավելու կամ ավելի ճիշտ դրական կերպար ստեղծելու համար։ Այսօր կարող ենք ասել, որ գոնե մի հարցում հաջողությունը մոտ է: Եթե առաջ ձախողված ադրբեջանցի չինովնիկը նմանեցվում էր մանր եղջերավոր կենդանու, այժմ բավական մոտ են կոչվելու ավելի խոշոր ու մազազուրկ կենդանի՝ ռնգեղջյուր։

Բանն այն է, որ հարևան երկրում, ռումինացի դրամատուրգ, աբսուրդի թատրոնի հիմնադիրներից Էժեն Իոնսեսկոյի հայտնի պիեսի նմանությամբ, մարդիկ վերածվում են «ռնգեղջյուրների»՝ դառնալով տոտալիտար քարոզչամեքենայի զոհը և պետության կողմից պարտադրված մտածելակերպի կրողները։ Ցավոք, այլ կերպ վերլուծել Ադրբեջանում ընթացող գործընթացները հնարավոր չեն՝ աբսուրդ իրողությունները քննելիս օգնության է գալիս աբսուրդի թատրոնը։

Աբսուրդի հասնող մտածելակերպը հատկապես ցայտուն է դառնում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության համատեքստում Ադրբեջանի կողմից շրջանառվող քարոզչական և տեղեկատվական հոսքերը վերլուծելիս։ Դրա լավագույն օրինակներից կարող է լինել փետրվարի 25-26-ին ԼՂ շփման գծում տեղի ունեցած միջադեպից հետո Ադրբեջանի կողմից արված պաշտոնական հայտարարությունները։

Առանձնացնենք երկու հանգամանք, որոնք կարմիր թելի պես անցնում են նմանատիպ իրավիճակներում տարածված ադրբեջանական մամուլի հաղորդագրություններում։ Առաջինը, որ Հայաստանն է պրովոկացիայի/լարման նախաձեռնողը, երկրորդը՝ Հայաստանը ցանկանում է պահել ստատուս քվոն, որը Ադրբեջանի համար «անընդունելի և անկայուն է»։ 

Այս երկու պնդումներում արդեն ներհատուկ հակասություն կա։

Ստատուս քվոն պահպանել ցանկացող երկիրը չի գնում իրավիճակի լարման, որի հետևանքները կարող են լինել անկանխատեսելի։ Ադրբեջանը այս հակասությունից դուրս գալու համար նշում է, որ Հայաստանը այդ կերպ վարվում է բանակցային գործընթացը տապալելու համար։ Սա տրամաբանական կթվար, եթե ԼՂ բանակցությունների պատմությունը չապացուցեր հակառակը․ Ադրբեջանն է, որ քանիցս վերջին պահին հրաժարվել է փաստաթուղթ ստորագրել և խրոնիկական կերպով հրաժարվում է պայմանավորվածությունների կատարումից։ Վերջինի վառ օրինակն է նաև 2016թ. Վիեննայի և Սանկտ-Պետերբուրգի համաձայնությունների չկատարումն Ադրբեջանի կողմից։

Վերադառնալով ստատուս քվոյի խնդրին՝ նշենք, որ առկա վիճակը իդեալականը չէ հայկական կողմերի համար։ Կան ավելի նախընտրելի տարբերակներ՝ Արցախի՝ Հայաստանի հետ միացումը կամ Արցախի միջազգային ճանաչումը։ Այդուհանդերձ պարզ է, որ ընթացիկ իրավիճակը հայկական կողմերի համար ավելի նախընտրելի է, քան Ադրբեջանի։ Ուստի և բնական է, որ դիվանագիտական, քաղաքական հարթակներում որևէ լուրջ առաջընթաց չունենալով, ավելին, հարցը միջազգային օրակարգում «տաք» պահելու, Հայաստանի և ԼՂ վրա ճնշում գործադրելու նպատակով ադրբեջանական կողմը ընտրել է իրավիճակի մշտական լարման ռազմավարությունը, որը զուգորդվում է բանակցություններում մաքսիմալիստական, անփոխզիջումային կեցվածքով։ Ի պատասխան նման ռազմավարության՝ հայկական կողմը ընտրել է ակտիվ-պաշտպանական ռազմավարությունը, որը ներառում է նաև զսպող ու պատժիչ գործողություններ թե ռազմական, թե դիվանագիտական առումով։

Այս վերացական մտահայացումների կողքին փետրվարի 25-26-ին եղան նաև կոնկրետ, առարկայական ապացույցներ, թե որ կողմն է հարձակվել։ Դա պարզ երևում է չեզոք գոտում ադրբեջանական զոհված զինվորների առկայությունից։ Այսքանից հետո պնդել, որ Հայաստանը «լայնամասշտաբ պրովակացիայի փորձ» է կատարել, պարզապես աբսուրդ է։   

Տպավորություն չստեղծվի, որ Հայաստանում չկա պետական քարոզչություն կամ որ մեր պատկան մարմիններն ազնվորեն կիսվում են ամբողջ տեղեկատվությամբ հասարակության հետ։ Հայաստանյան հանրությունը ունի հակամարտության պատմության և լուծումների վերաբերյալ սեփական կարծրացած ընկալումները, որոնց պրիզմայով էլ ընկալվում է ամբողջ տեղեկատվությունը։ Խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանում այդ պրիզման էլ չկա։ Կա իշխող կլան, կա նախագահ ու փոխնախագահուհի և կա նրանց պատկերացումներն ամեն ինչի մասին։ Մնացածը «ռնգեղջյուրներ» են՝ անազատ ու կամազուրկ։