Ձեր վստահելի աղբյուրը

Լույս է տեսել Մատենադարանի գլխավոր ավանդապահ, Ձեռագրագիտության և Մայր ցուցակի բաժնի վարիչ Գևորգ Տեր-Վարդանյանի «Շուրիշկանի ավետարանըե գիրքը, որը նվիրված է 1498 թվականին Վասպուրական նահանգի Քաջբերունիք գավառի Ասպիսնակ գյուղում Բարսեղ քահանայի ձեռքով գրված և նկարազարդված նշանավոր Շուրիշկանի ձեռագիր Ավետարանին: Այն  հայտնի է նաև «Պապ», «Կարմիր»  կամ «Սուրբ Բարսեղ Կեսարացի» անուններով և ստեղծվելու ժամանակներից մինչև օրս ունի խնդրակատար-ախտահալածի համբավ։

Մատենադարանից Panorama.am-ին հայտնեցին, գրքում մանրամասն նկարագրված է ձեռագիրը, նույնությամբ՝ գրաբար և աշխարհաբար տարբերակներով բերված են նրա գրչության ժամանակի և հետագայի հիշատակարանները, համառոտ ներկայացված է Ավետարանի անցած ճանապարհը՝ նրա ապրած կյանքը և դարավոր հետաքրքիր կենսագրությունը։

Գրված է Ավետարանով հետաքրքրվող բոլոր ընթերցողների՝ թե ընդհանրապես հավատացյալների և թե ձեռագրական մշակույթի պատմության տարաբնույթ հարցերի մասնագետների համար:

Գրքի պաշտամունքը՝ որպես որևէ առարկա կամ իր պաշտելու երևույթ, մեր ժողովրդի մեջ ծագել է վաղնջական ժամանակներում, այսինքն՝ հեթանոսական հավատալիքների մի տեսակ վերապրուկ կամ այլափոխություն է, որ քրիստոնեության ընդունումից ի վեր դրսևորվել է հատկապես նրա ուսմունքի հիմնական գրքի՝ Ավետարանի տարբեր ձեռագիր օրինակներ պաշտելու ձևով: Սրբի կամ սրբության համբավ ստացած ձեռագիր ավետարաններն ունենում էին նաև հատուկ անուններ՝ ի պատիվ իրենց հովանավոր կարգված սրբի, նաև՝ պահպանման վայր վանքի, քաղաքի կամ գյուղի անուններով, երբեմն՝ արտաքին հատկանիշների, հատկապես կազմի կամ լուսանցակողերի գույնի և այլնի համեմատ:

Այդպիսի համբավ ունի նաև այս գրքույկի առարկան կամ նյութը՝ «Պապ», «Կարմիր» կամ «Սուրբ Բարսեղ Կեսարացի» անունով հայտնի Ավետարանը, որ գրվել է մեր օրերից մոտ 520 տարի առաջ, ապա՝ շուրջ երեքուկես դար պահպանվել է Պարսկաստանի Փերիա գավառի Շուրիշկան գյուղում և դարեր շարունակ նույն Պարսկաստանի ու Հնդկաստանի հայաբնակ վայրերից իր «ոտքն» է բերել հավատացյալ ուխտավորների և խնդրամատույց մարդկանց մեծ բազմություններ:



1968-1975 թթ. Փերիայի հայությունը հիմնականում հայրենադարձվեց Հայաստան. այս՝ Փերիայի, Չարմահալի և Բուրվարի գավառների գրեթե բոլոր հայկական գյուղերում կային ձեռագիր գրքեր (հեղինակին հայտնի է 140 միավոր), ներգաղթի ընթացքում գյուղերի եկեղեցական խորհուրդները և անհատներն իրենց պատկանող եկեղեցական և մասնավոր ձեռագրերի մի մասը նվիրեցին Երևանի Մաշտոցյան Մատենադարանին, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Կաթողիկոսարանի և Նոր Ջուղայի Սուրբ Ամենափրկիչ վանքի մատենադարաններին, ձեռագրերի որոշ մասն էլ շարունակում է մնալ իրենց հին տերերի ժառանգների մոտ, իսկ մի այլ մասի գտնվելու ներկա տեղերն անհայտ են:



1973 թվականին Շուրիշկանի համբավավոր Ավետարանն իր տերերի հետ եկավ Հայաստան և գտավ իր վերջնական հանգրվանը՝ մտավ Մաշտոցյան Մատենադարանի ձեռագրերի շարք և ստացավ իր կարգային՝ 10599 համարը: Այդուհետև ուխտավորների հոսքը ձգվեց դեպի այստեղ. որևէ իղձով, որևէ փափագ-նպատակով Ավետարանին ուխտի էին գալիս սկզբում մեծ մասամբ Երևանում և շրջակա վայրերում բնակություն հաստատած նույն նախկին փերիահայերը, որոնց զգալի մասը վերջին տարիներին արտագաղթել է Եվրոպական երկրներ, ավելի շատ՝ ԱՄՆ և Կանադա:

Նրա նկատմամբ ժողովրդի ջերմեռանդ հավատը մեծապես գնահատելով, լուսահոգի Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Աշճյանը 2002 թ. հունվարի վերջին կազմակերպեց մի գեղեցիկ և սրտառուչ ուխտագնացություն. Սուրբ Սարգսի տոնի օրը «Պապ» Ավետարանը Մատենադարանից տարվեց Մուղնի գյուղի Սուրբ Գևորգ վանք-եկեղեցի: Ավանդույթը շարունակվում է մինչև օրս, միայն թե ուխտագնացության օրը փոխվեց՝ լավ համարվեց և սահմանվեց Կրկնազատկի՝ Զատկին հաջորդող առաջին կիրակի օրը:

«Գրքույկը շարադրված է այնպես, որ բավարարի թե սովորական ընթերցող հավատացյալին և թե մեր ձեռագրական մշակույթի պատմության տարաբնույթ հարցերի մասնագետներին»,-նշում են Մատենադարանից: