Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակել է Հայաստանի ժողովրդագրական իրավիճակի 2017թ-ի առաջին եռամսյակի տվյալները, որտեղ և արտացոլված են բնակչության թվաքանակի ու բնական շարժի վերաբերյալ ցուցանիշները:

Աղբյուրի համաձայն՝ 2017-ի առաջին եռամսյակում հանրապետությունում ծնվել է 8534 մարդ, ինչը նախորդ տարվա հաշվետու ժամանակաշրջանի ցուցանիշին զիջում է 591-ով կամ 6.5 տոկոսով: Նույն ժամանակահատվածում մահացածների թիվը կազմել է 8037, ինչը նախորդ տարվա նույն ցուցանիշը գերազանցում է 293-ով կամ 3.8 տոկոսով: Այս միտումների պայմաններում 2017-ի առաջին եռամսյակում Հայաստանում բնակչության բնական հավելաճը կազմել է 497 մարդ, ինչը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ քիչ է մոտ 2.8 անգամ:

Անշուշտ, մեկ եռամսյակի ցուցանիշները բավարար չեն ժողովրդագրական միտումները բնորոշելու համար, և ընդհանրական գնահատականները կարող են միայն մակերեսային լինել, այդուհանդերձ փաստ է, որ ընթացիկ տարում էականորեն վատթարացել են թե՛ ծնելիության, թե՛ մահացության ցուցանիշները, ինչի հետևանքով գրանցվել է բնական հավելաճի թեկուզ դրական, բայց ոչ գոհացուցիչ արդյունք:

Մասնագետներն այս ցուցանիշները բացատրում են օբյեկտիվ գործոններով: Ըստ որում՝ ծնելիության ցուցանիշի անկումը բացատրվում է կարճաժամկետ գործոնների ազդեցությամբ, որոնց մեջ առանձնացվում է նախորդ տարվա քառօրյա պատերազմը:

Մեզ հետ զրույցում մասնագետները նշեցին, որ ծնելիության ցուցանիշի անկումը կարելի է բացատրել 2016-ի ապրիլին տեղի ունեցած պատերազմական իրադարձություններով, որոնց հետևանքով հանրության մեջ առաջացած տագնապի ու անորոշության զգացումը, ինչպես նաև վերարտադրողական տարիքի տղամարդկանց մոբիլիզացիան չէին կարող 9-ն ամիս անց չազդել ծնելիության ցուցանիշի վրա: Ըստ այդմ՝ պատերազմի կամ դրա սպառնալիքի ժամանակ օբյեկտիվորեն մարդիկ վերանայում են իրենց ծրագրերը, այդ թվում անձնական: Եթե հետ գնանք նախորդ տարվա ապրիլ-մայիս, կտեսնենք, որ հասկանալի պատճառներով ունենք ամուսնությունների քանակի նվազում, ինչն էլ նշանակում է, որ համարժեք կերպով հունվար-փետրվարին պետք է նվազեն ծնունդների քանակը:  

Ծնելիության ցուցանիշի վրա էական ազդող հաջորդ գործոնը, մասնագետների հավաստմամբ, նաև վերարտադրողական տարիքի (15-49 տարեկան) կանանց թվաքանակի նվազումն է:

«Հայաստանում անցած երկու տասնամյակների ընթացքում նվազել են ծնելիության ցուցանիշները, ինչի հետևանքով նաև կանանց պտղաբերության ցուցանիշը՝ 2.6 երեխայից հասել է մինչև 1.6 երեխայի, 1 կնոջ հաշվով, այսինքն մեկ կինը չի վերարտադրում մեկ ամուսնական զույգի: Եթե դիտարկենք Հայաստանում կանանց մայրանալու միջին տարիքը ապա կտեսնենք, որ այսօր Հայաստանում առաջին անգամ մայրանալու միջին տարիքը 24,4 տարեկանն է, որը  90-ականների համեմատ աճել շուրջ 2 տարով, ինչը ևս իր ազդեցությունն ունի է ծնելիության ցուցանիշի ձևավորման վրա»,- մեզ հետ զրույցում ասաց ԱՎԾ մարդահամարի և ժողովրդագրության բաժնի պետ  Կարինե Կույումջյանը:

Այսինքն, այսօրվա ցածր ծնելիության պատճառը 1990-95թթ-ի ընթացքում Հայաստանում ծնունդների անկումն է՝ պայմանավորված պատերազմով, արտագաղթով ու սոցիալական ծանր հանգամանքներով:

Ինչ վերաբերում է մահացության ցուցանիշների աճին, ապա մասնագետների ներկայացմամբ՝ սա օրինաչափ է և առաջիկա տարիներին այն շարունակաբար կաճի: Խնդիրն այն է, որ 1947-1950-ական թվականների հետպատերազմյան տարիների ժողովրդագրական բումի սերունդը ներկայումս հասել է տարիքային առավելագույն շեմին և բնական մահվան հետևանքով մահացության բացարձակ ցուցանիշներն առաջիկա տարիներին օբյեկտիվորեն աճելու են:

«1950-ական թվականներին Հայաստանում գրանցվել են ծնելիության բարձր ցուցանիշներ: Եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանում կյանքի միջին տևողությունը կանանց համար 78,2 տարի է, իսկ տղամարդկանց համար՝ 71.7 տարի, ապա բնական է, որ այդ սերունդների մահացության ցուցանիշը ևս բարձր պետք է լինի»,- հավելեց տիկին Կույումջյանը:

Այսինքն, ակնկալելի է, որ առաջիկա տարիներին դեռևս շարունակելու է պահպանվել մեծահասակ բնակչության մահացության բարձր ցուցանիշը:

Ինչ վերաբերում է ԱՎԾ հրապարակած մյուս ցուցանիշներին, հարկ է նշել, որ մահացության պատճառների թվում շարունակում են գերիշխող մնալ արյան շրջանառության համակարգի հիվանդությունները (մոտ 49 տոկոս) և նորագոյացությունները (մոտ 20 տոկոս):