Արդյո՞ք կձևավորվի համահայկական նոր օրակարգ
Սեպտեմբերի 18-20-ը տեղի է ունենալու Հայաստան-Սփյուռք արդեն ավանդական 6-րդ համաժողովը։ Միջոցառման օրակարգից դեռևս ոչինչ հայտնի չէ, բացառությամբ Սփյուռքի նախարարության կայքում հրապարակված կարճ անոնսից և նախագահ Սերժ Սարգսյանի մոտ կայացած երկու խորհրդակցությունների մասին պաշտոնական հաղորդագրություններից։
Ինչպես երևում է Սփյուռքի նախարարության անոնսից, այս տարի ավանդական համաժողովի քննարկումները տեղի են ունենալու չորս ուղղություններով, որոնք վերաբերում են տնտեսությանը, արտաքին քաղաքականությանը, պաշտպանությանը և հայապահպանության խնդիրներին։ Ըստ էության, քննարկվելու են Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և Սփյուռքի այսօրվա մարտահրավերները` բոլոր անկյուններից։ Նախորդ համաժողովների փորձը հուշում է, որ կլինեն անհամար հայրենասիրական ելույթներ` մասնավորապես Ստամբուլը արյան ծով դարձնելու վերաբերյալ, եթե այս տարի էլ ամեն ինչ ընթանա սովորական ձևաչափով։
Նախորդ համաժողովը տեղի էր ունեցել 2014թ սեպտեմբերին։ Այն ժամանակ հայությունն ապրում էր Ցեղասպանության հարյուրամյա տարելիցի հետ կապված միջոցառումների ու դրանց վերաբերյալ միջազգային արձագանքի սպասումով և, կարելի է պնդել, որ Բեռլինի մայր տաճարում ապրիլի 23-ին Գերմանիայի նախագահ Յոախիմ Գաուկի ելույթը դարձավ այդ սպասումների գագաթնակետը։ Ապրիլի 24-ից հետո Սփյուռքը կրկին տարրալուծվեց, որպեսզի նորից կարճ ժամանակով միավորվի միայն 2016-ի ապրիլին, երբ Ադրբեջանը պատերազմ էր սկսել Արցախի ժողովրդի դեմ։
2017-ի հերթական, 6-րդ համաժողովը կընթանա Հայաստանի ու հայության համար բոլորովին նոր իրավիճակում։ Ձևավորված է նոր կառավարություն, որի ղեկավարը ունի բավականին բարձր հանրային աջակցություն, անցկացվել են միջազգային հանրության կողմից ակտիվ հավանության արժանացած և ընդդիմության կողմից չվիճարկված պառլամենտական ընտրություններ, չի բացառվում մեկ տարի առաջ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի կրկնությունը, Ռուսաստանի դեմ միջազգային սանկցիաները ուժեղանում են և այլն։
Հանրային դիսկուրսում հաճախ կրկնվող «սփյուռք» տերմինը եզակի թվով օգտագործելը առնվազն անմտություն է, քանի որ չկա միասեռ հայ համայնք, անկախ «Արի տուն»-ական ծրագրերի մասնակիցների աճող թվից։ Սփյուռքը շատ տարբեր է ու բազմապիսի. կա վերջին տարիներին Հայաստանը լքող հատված, որը Հայաստանում ամեն ինչ՝ օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ, մռայլ գույներով է պատկերում, կա Բոստոնում ու Մարսելում ապրող բազմություն, ովքեր տանը փայփայում են Արարատ լեռան յուղաներկը ու հաճախ չունեն անկախ պետականության պատշաճ ընկալում, տարբեր անկյուններում կա հիպեր-ակտիվ տասնհինգ-քսան հոգի, ովքեր սոցիալական մեդիաներում գովերգում են «Սասնա ծռերին», և կա աշխատանքային միգրանտների բազմությունը մասնավորապես Ռուսաստանում, ովքեր ոչ պետության հետ են ասոցացվում, ոչ տեղի համայնքի։
Քանի որ ներկայումս բոլորը պարփակված են սոցցանցերում, մարդկանց մոտ տպավորություն է, որ իրենց 5-6 ծանոթները, ասենք, Լոս Անջելեսում արտահայտում են ամբողջ ամերիկահայության միահամուռ դիրքորոշումը:
Այս իրավիճակում պետության խնդիրն է դառնալ արդարության և ազատության, բարեկեցության և զարգացման հնարավորությունների յուրօրինակ փարոս, որը կարող է իր շուրջը հավաքել այս բազմերանգ համայնքները` էմոցիոնալ կամ ֆիզիկապես։ Ինչպես դա կարելի է անել` իրականում պարզ չէ։ Իսրայելի, Իռլանդիայի ու Հնդկաստանի մոտ դա ստացվել է։ Մենք դեռ փորձում ենք։
Թե ինչ ուղղություններով են գնալու սեպտեմբերյան համաժողովի քննարկումները, գրեթե ոչինչ հայտնի չէ և թերևս պատասխանատուների խնդիրն է բացել փակագծերը, որպեսզի հասարակությունը և փորձագիտական համայնքը արագ լցնեն այդ վակուումը։ Հակառակ դեպքում մենք կունենանք պարզապես հերթական միջոցառումը։
Իհարկե, առանձին ուշադրության է արժանի Համահայկական խորհրդի գաղափարը, որը թեև տարբեր առիթներով և ձևաչափերով քննարկվել է 1990-ականներին, այդ թվում 1999-ի առաջին Հայաստան-Սփյուռք համաժողովին, առաջին անգամ պետության ղեկավարի մակարդակով մտցվել է համահայկական օրակարգ 2015-ի սեպտեմբերին` Սփյուռքի և Հայաստանի գործիչների հետ հավաքի արդյունքների ամփոփման ժամանակ։ Պաշտոնական լրահոսից միայն հայտնի է, որ Սերժ Սարգսյանն օգոստոսի 18-ին հանձնարարել է Համահայկական խորհրդի ձևավորման ուղղությամբ կոնկրետ քայլեր ձեռնարկել` նպատակ ունենալով 2018-ին անցկացնել դրա «հիմնադիր նիստը» և որ ամենակարևորն է` «շահագրգիռ բոլոր կողմերի, այդ թվում՝ սփյուռքում գործող կազմակերպությունների ու կառույցների հետ համապատասխան քննարկումների արդյունքում»: Թվում է, պետությունը փորձում է նախաձեռնել մի օրակարգ, որը կարող է դրական սպասումների շուրջ հավաքել համահայկական ներուժը։ Իսկ դա կառավարությանը ու հենց Սփյուռքի համայնքների իրական ղեկավարներին օդ ու ջրի պես պետք է։
Այժմ քաղաքական գործիչների ու փորձագիտական համայնքի ներկայացուցիչների հերթն է` անելու իրենց քայլը դուրս գալով արձակուրդային նիրհից, որպեսզի լրահոսը կրկին վերադառնա սովորական ռիթմին։
Է. Խաչատրյան
Լրահոս
Տեսանյութեր
«Հավերժի ճամփորդներ». Զոհված տղաների պատմություններն ու երազանքները՝ առցանց ցուցադրությամբ
