Ձեր վստահելի աղբյուրը

Բոլորի պատերազմը բոլորի դեմ. այսպես կարելի է առաջին հայացքից բնորոշել քաոսային իրավիճակը, որը վերջին տարիներին տիրում է Մերձավոր Արևելքում, մասնավորապես` Սիրիայում և Իրաքում: Ստեղծված իրադրության գլխավոր մեղավորը միջազգային հանրության աչքում «Իսլամական պետություն» կոչվող ահաբեկչական կազմակերպությունն է, որը փաստացի վերածվել է «սև խոռոչի»: Անհայտ ծագման և անորոշ նպատակներ հետապնդող այս ծայրահեղական խմբավորումը կլանում է հսկայական ֆինանսական հոսքեր ու ռեսուրսներ` Մերձավոր Արևելքում դառնալով ավելի լուրջ դերակատար, քան սեփական երկրի տարածքի մեծագույն մասի նկատմամբ վերահսկողությունը կորցրած Իրաքի և Սիրիայի իշխանությունները:

Ստեղծված իրավիճակում հետաքրքիր է Թուրքիայի դերակատարությունն ու դիրքորոշումը: Բաշար ալ-Ասադին աջակցող շրջանակները վաղուց Անկարային մեղադրում են ԻՊ-ին աջակցություն ցուցաբերելու մեջ: Կա տեսակետ, թե Թուրքիան ցամաքային հիմնական միջանցքն է, որի միջոցով Եվրոպայից և աշխարհի տարբեր ծայրերից հազարավոր իսլամիստներ միանում են ԻՊ-ին` համալրելով նրա շարքերը: Խոսվում է նաև ԻՊ-ի զինյալներին մարզելու, ուսուցանելու, զինելու և նյութատեխնիկական աջակցություն տրամադրելու հարցում Թուրքիայի անմիջական մասնակցության մասին:

Այլ կարծիքների համաձայն` Էրդողանը խուսափում է անմիջական և բացահայտ մասնակցություն ունենալ Իսլամական պետության դեմ մղվող պայքարին, քանի որ վերջինս մարտնչում է Թուրքիայի հակառակորդների դեմ, որոնք են Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ-Ասադը և Հյուսիսային Իրաքի քրդերը, որոնք ձգտում են սեփական պետություն ստեղծել Թուրքիային սահմանակից տարածքում:
Սակայն վերջին ամիսներին, ելնելով Թուրքիայի ներքաղաքական զարգացումներրից, պաշտոնական Անկարայի դիրքորոշումը խնդրի առնչությամբ փոխվել է:

Այս տարվա հունիսի 7-ին Թուրքիայում կայացած խորհրդարանական ընտրությունները անակնկալ մատուցեցին, քանի որ 2002թ-ից սկսած առաջին անգամ Էրդողանի գլխավորած իշխող Արդարություն և զարգացում կուսակցությունը Թուրքիայի միապալատ խորհրդարանում չկարողացավ մեծամասնություն հավաքել: Թուրքիայի օրենսդրության համաձայն` կառավարություն ձևավորելու համար անհրաժեշտ է ունենալ ձայների բացարձակ մեծամասնություն, մինչդեռ ԱԶԿ-ն այս անգամ կարողացել է հավաքել ընդամենը 40,8 տոկոս: Ստեղծված իրավիճակում կա 2 լուծում` ձևավորել կոալիցիա հակառակորդ 3 կուսակցություններից մեկի հետ, կամ գնալ ընտրությունների 2-րդ փուլ, որտեղ ԱԶԿ-ն կկարողանա հավաքել ձայների կեսից ավելին:

Ընտրություններից անմիջապես հետո մամուլում ակտիվորեն քննարկվում էին կոալիցիոն կառավարություն ձևավորելու շանսերը, որոնք ակնհայտորեն տապալվեցին ոչ միայն հակառակորդ կուսակցությունների հետ քաղաքական փոխհամաձայնության գալու անհնարինության պատճառով, այլև Թուրքիայի նախագահի ավտոկրատական ամբիցիաներից ելնելով, քանի որ Օսմանիզմի գաղափարախոսությամբ առաջնորդվող Էրդողանը 13 տարվա իր կառավարման ժամանակահատվածում չի ունեցել իշխանությունը քաղաքական հակառակորդների հետ կիսելու անհրաժեշտություն, և հիմա ևս նա պատրաստ չեղավ գնալ այդ քայլին:

Բացի ԱԶԿ-ի պարտությունից, թուրքական վերջին ընտրություններում առկա էր ևս մեկ առանձնահատկություն. դա Քրդական ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցության գրանցած 13,07 տոկոս տպավորիչ արդյունքն էր, ընդ որում, ի հաշիվ ոչ միայն քուրդ բնակչության, այլև Թուրքիայի ոչ քրդաբնակ տարածքներից ստացած ձայների:

Ձևավորված ներքաղաքական կոնյուկտուրայի պայմաններում, երբ աշնանը նախատեսվող ընտրությունների 2-րդ փուլը դարձել է Թուրքիայի կառավարական ճգնաժամի հանգուցալուծման միակ տարբերակը, հուլիսի 20-ին թուրքական սահմանամերձ Սուրուչ քաղաքում ԻՊ-ի մահապարտ-գրոհայինի իրագործած ահաբեկչության արդյունքում զոհվեց 32 մարդ, ևս 2 օր անց «Քրդական բանվորական կուսակցության» (PKK) անդամները սպանեցին 2 թուրք ոստիկանների` մեղադրելով նրանց ԻՊ-ի հետ համագործակցելու մեջ: Նույն ժամանակահատվածում Իսլամական պետության գրոհայինները սկսեցին գնդակոծել թուրք սահմանապահների դիրքերը, որին ի պատասխան` Թուրքական օդուժը հարվածներ հասցրեց Սիրիայի տարածքում գտնվող ԻՊ-ի հենակետերին:   Զուգահեռաբար սկսվեցին քրդերի զանգվածային ձերբակալություններ  Թուրքիայի ներսում`ՔԲԿ-ի հետ առնչություններ ունենալու մեղադրանքներով:   

Առաջին հայացքից այս գործողություններ կարելի է համարել Թուրքիայի դեմ հայտարարված ահաբեկչական պատերազմ, որին պետք է համապատասխան և սպասվող պատասխան տալ: Եվ ինչպես ցույց են տալիս զարգացումները` Էրդողանը շատ վճռական է տրամադրված այս հարցում և անգամ ՆԱՏՕ-ի խորհրդի արտակարգ նիստ է հրավիրել, որտեղ որոշվել է անհրաժեշտության դեպքում աջակցություն տրամադրել Անկարային ԻՊ-ի և ՔԲԿ-ի դեմ պայքարում: Էրդողանը նաև հայտարարել է, որ քրդերի հետ խաղաղ փոխհամաձայնությունն անհնար է համարում, քանի որ նրանք հարձակվում են «Թուրքիայի ազգային միասնության և եղբայրութւյան վրա»:

Էրդողանի իշխանության արագ արձագանքը և այն օգուտները, որոնք նա կարող է ստանալ ձևավորվող իրավիճակից, խոսում են այն մասին, որ Թուրքիան ոչ միայն չի դադարել Իսլամական պետության մեջ դաշնակից տեսնել, այլև օգտագործում է նրա դեմ պայքարի իմիտացիան ներքաղաքական խնդիրներ լուծելու նպատակով:

Ընտրությունների 2-րդ փուլում ԻՊ-ին աջակցող երկրի համբավից ազատված ԱԶԿ-ն կարող է ավելի շատ ձայներ հավաքել, իսկ Քրդական ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցության վարկաբեկումը` որպես ՔԲԿ-ի ահաբեկիչների հետ համագործակցող և նրանց սատարող կառույցի, կնվազեցնի այս կուսակցության հասանելիք ձայները, ինչը ևս կմեծացնի ԱԶԿ-ի հաղթանակի շանսերը:
 
Այլ կերպ ասած` Իսլամական պետությանն հայտարարած «տարօրինակ պատերազմով» Էրդողանը ցանկանում է թուրք հասարակությանը համախմբել ԱԶԿ-ի շուրջը, որը կօգնի ընտրությունների 2-րդ փուլում հաղթանակ տանել և միայնակ կառավարություն ձևավորել` մրցակցությունից դուրս թողնելով քեմալականներին, ազգայնականներին և քրդերին:   

Դանիել Շահումյան, քաղաքագետ