Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ներկայացնում ենք առաջատար New York Times-ի խմբագրականը.

«Հաջորդ ուրբաթ՝ ապրիլի 24-ին, ողջ աշխարհի հայերը ոգեկոչելու են Օսմանյան Թուրքիայում հայերի զանգվածային սպանության 100-րդ տարելիցը, որը ներկայումս լայնորեն ճանաչված է որպես 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն: Լայնորեն, իհարկե, ոչ Թուրքիայում, որտեղ կառավարությունը եւ թուրքերի մեծամասնությունը շարունակում են կատաղի կերպով հարձակվել ցեղասպանության մասին խոսող յուրաքանչյուր ոքի վրա:

Երբ Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսը կիրակի օրը հայ զոհերի հիշատակին նվիրված արարողության ժամանակ կիրառեց այդ եզրույթը, Թուրքիան Վատիկանից ետ կանչեց իր դեսպանին, իսկ կառավարությունը նենգաբար նշեց, որ Հռոմի պապն արգենտինացի է, իսկ «Արգենտինայում հայկական սփյուռքը վերահսկում է մամուլը եւ բիզնեսը»: Նույնիսկ մինչ ապրիլի 15-ին Եվրոպական խորհրդարանի կողմից բանաձեւի ընդունումը, որով կոչ է արվում Թուրքիային ճանաչել ցեղասպանությունը եւ «անկեղծ հաշտեցման» գնալ հայերի հետ, Ռեջեբ Թայիբ Էրդողանը հայտարարել էր, որ եվրոպացիների կողմից ասված ցանկացած խոսք «մի ականջով կմտնի, մյուսով դուրս կգա»:

Թուրքիայի կողմից որդեգրված կոշտ դիրքորոշումն ավելի, քան ցավալի է, քանի որ մեկ տարի առաջ Էրդողանը, կարծես թե, ստանձնել էր առավել հաշտարար դիրք՝ ցավակցություն հայտնելով հայ զոհերի ժառանգներին եւ առաջարկելով միջազգային պատմաբանների խումբ ձեւավորել պատմական վկայությունները քննելու համար: Նման խումբ չձեւավորվեց, եւ այս շաբաթ Էրդողանը վերադարձավ Թուրքիան՝ որպես միջազգային զրպարտությունից տուժած զոհ ներկայացնելու քաղաքականությանը: «Խոսք լինել անգամ չի կարող այն մասին, որ Թուրքիան կրում է ցեղասպանություն կոչվող բիծ կամ ստվեր»:

Միլիոնավոր հայերի համար, որոնց մեծամասնությունը կազմում է հայկական համաշխարհային սփյուռքը, փլուզվող Օսմանյան կայսրությունում իրենց նախնիների նկատմամբ իրականացված զանգվածային ոչնչացման, մահվան երթերի եւ համակենտրոնացման ճամբարների ճանաչման պահանջը մեկդարյա առաքելություն է: Թեեւ Թուրքիան ընդունում է, որ բազմաթիվ հայեր են մահացել, սակայն, ըստ պաշտոնական դիրքորոշման, դա տհաճ պատերազմի տհաճ դրվագ էր, այլ ոչ թե ժողովրդի դիտարվորյալ ոչնչացման քայլ. այլ կերպ ասած՝ ոչ թե ցեղասպանություն: Հակառակ կարծիքի պնդումը հանցագործություն է Թուրքիայում, որը հավասարազոր է «թուրքական ինքնությանը վիրավորելուն», իսկ օտարերկրացիների կողմից վերանշյալի որեւէ դրսեւորումն անընդունելի է:

Սակայն խնդիրը նրանում չէ, որ Թուրքիան պարզապես չի կարող դիմակայել գիտական կշռին, որը որեւէ կասկած չի թողնում առաջին աշխարհամարտի ժամանակ եւ դրանից հետո հայերին նկատմամբ վարչակարգի հովանու ներքո իրականացված գործողության վերաբերյալ: Անցյալ տարի Էրդողանը ճիշտ ուղու վրա էր, երբ կոչ արեց անկախ քննարկում անցկացնել, եւ դժվար է հասկանալ, թե արդյոք ինչու է այժմ ետ կանգնել իր խոսքից: Որքան երկար են թուրքերը հրաժարվում ուսումնասիրել եւ ամբողջությամբ ընդունել պատմությունը, այնքան մեծանում է Թուրքիայի միջազգային դիրքերին հասցվող վնասը:

Միացյալ Նահանգները չպետք է հանդուրժի ժխտողական նման դիրքորոշումը: 2008թ. իր նախընտրական արշավի ժամանակ Բարաք Օբաման հայտարարել է, որ որպես «նախագահ՝ ճանաչելու եմ Հայոց ցեղասպանությունը»: Սակայն, ինչպես եւ իր նախորդները, նա այնուհետեւ չցանկացավ զայրացնել ՆԱՏՕ-ի կարեւոր դաշնակցին:

Թուրքիայի հետ լավ հարաբերությունների պահպանումը կարեւոր է, սակայն Միացյալ Նահանգները, առնվազն, պետք է միանան Եվրոպային եւ Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսին Էրդողանին տրվող հստակ ազգակում, որ Թուրքիայի համար ամենամեծ վտանգը ոչ թե որեւէ մեկի կողմից «ցեղասպանություն» բառի կիրառումն է, այլ հարյուր տարի առաջ տեղի ունեցածի ճանաչման ժխտումը»: