Ձեր վստահելի աղբյուրը

Լեռնուհի Գևորգյանը Վանաձորի քաղաքապետարանի խնամակալության ու հոգաբարձության հանձնաժողովի մասնագետն է, ու հենց նա է կանգնած եղել Լոռու մարզում խնամատար ընտանիքի ինստիտուտի նեդրման ակունքներում որպես մարզային պատասխանատու: Հիշեցնենք, որ այդ ծրագիրը տեղավորվում է կառավարության` հանրապետության մանկատներն ու խնամատար այլ հաստատությունները բեռնաթափելու ու, առհասարակ, այդ ոլորտում բարեփոխումներ իրականացնելու ռազմավարության տրամաբանության մեջ և ըստ այդմ էլ` արդեն 22 երեխա բնակվում է նմանատիպ ընտանիքներում:

Տիկին Գևորգյանն առնչվել է խնամատար ընտանիքներին սկզբնական շրջանում` 2006թ-ի վերջին ու 2007թ-ի սկզբին, երբ առաջին երեխաները հանձնվեցին նման ընտանիքներին, իսկ ծրագիրն իրականացվում էր ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամի կողմից, ինչպես նաև շարունակել է գործունեությունը 2008թ-ին, երբ գործընթացն ամբողջությամբ անցավ պետության վերահսկողության տակ:

Նրա տեղեկացմամբ, Լոռի մարզն ակտիվ ներգրավվածություն ունի երեխաներին մանկատներից խնամատար ընտանիքներին հանձնելու գործընթացում` 3 ընտանիք Մրգահովտում է, մեկական ընտանիք Գուգարք ու Վահագնի գյուղերում և երկուսը Ստեփանավանում : Ինչ վերաբերում է Վանաձորին, ապա միայն նմանատիպ երկու ընտանիք ներկայացնող ծնողի հետ անձամբ զրուցեցինք «Երեխան պետք է ապրի ընտանիքում» տեղեկատվական արշավի շրջանակում Վանաձորում կայացած UNICEF-ի մանկական կամերային նվագախմի համերգային ծրագրից հետո:

Բոլոր ժամանակներում մանկատան ու նմանատիպ հաստատությունների երեխաները համարվել են, այսպես ասած, պրոբլեմատիկ խմբի ներկայացուցիչներ, այդ իսկ պատճառով ծրագրի ներդրման ու կիրառման անցած մի քանի տարիների բարձրունքից տրամաբանական է հետաքրքրվել, թե ի՞նչ խնդիրների հետ են պատասխանատուներն առնչվել.«Բարեբախտաբար, ի սկզբանե լուրջ խնդիրների առաջ չենք կանգնել , խնամատար ընտանիքներին հանձնված երեխաները բավականին լավ են հարմարվել: Միայն մեկ դեպք ենք ունեցել, երբ երեխան փորձնական երկու-երեք շաբաթ ժամանակահատվածից հետո հրաժարվել է մնալ ընտանիքում ու նորից վերադարձել է մանկատուն»,- նշեց Լ.Գևորգյանը: Ըստ բացատրության, երեխան, նախ, տարիքով է եղել է, իսկ երկրորդն էլ` առկա է եղել ինչ-որ շահերի բախում: Մնացած բոլոր դեպքերում երեխաները խնամքի հաստատություն վերադառնալու ցանկություն չեն հայտնել` հիշեցնենք, խոսքը տվյալ պարագայում միայն Լոռու մարզին է վերաբերում:

Մեր զրուցակիցը ցավով նշեց` 2008թ-ին պետությունը ծրագրի իրականացումն ամբողջությամբ վերցրել է իր վրա, սակայն առ այսօր որևէ երեխա, բացի նրանցից, որ ի սկզբանե ընդգրկված են եղել ծրագրում, այլևս խնամատար ընտանիք չի ուղարկվել և առաջիկայում նման մտադրության մասին նա տեղեկացված էլ չի.«Ցավում եմ, բայց այս ընթացքում եղել են դեպքեր, երբ առանց ծնողի խնամքի մնացած երեխաներին տեղավորելու խնդիր է առաջ քաշվել, սակայն նրանցից և ոչ մեկը խնամատար ընտանիք չեն հանձնվել, այլ ուղարկվել են մանկատուն»,- ընդգծեց նա` կրկնելով, որ խոսքն այն ժամանակահատվածի մասին է, երբ ծրագիրն արդեն գործարկվել էր ու պետությունը, փաստորեն, հանձն էր առել բեռնաթափել մանկատները: Ի դեպ նշենք, որ ընդհանուր առմամբ Լոռու մարզում գործում է մեկ մանկատուն և մեկ խնամքի հաստատություն, բացի այս նաև մի քանի հատուկ դպրոցներ` մտավոր թերզարգացում ունեցող երեխաների համար և այլն:

Իսկ ի՞նչ տարբերություն է տեսնում տիկին Գևորգյանն այն ժամանակահատվածի, երբ ծրագիրն իրականացվում էր ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամի կողմից և այսօրվա միջև, երբ պետությունն է միակ ֆինանսավորողը: Մասնավորապես` արդյո՞ք բավարար են տրամադրվող գումարները. «Դժվար է ասել `բավարար են միջոցները, թե ոչ, պարզապես նշեմ, որ դրանք հարմարեցված են պետական նվազագույն չափորոշիչներին»,- արձագանքեց նա: Մեր կողմից նշենք, որ խնամատար ծնողները պետությունից ստանում են ամսական շուրջ 80 հազար դրամ, որը ներառում է թե’ նրանց վարձատրությունը, թե’ երեխայի խնամքի ու դաստիարակության համար գումարը: Եվ հասկանալի պատճառով չենք նշում «անհրաժեշտ», քանզի դժվար է այդ նվազագույն գումարը նման կերպ որակել, հատկապես, երբ խոսքը երեխայի ծախսերի մասին է:

Ի դեպ, ծրագրի շրջանակում Հայաստանում կիրառվում է խնամատար ընտանիքի մի քանի մոդել: Դա, նախ, երկարաժամկետ խնամատարությունն է, երբ երեխան ապրում է ոչ կենսաբանական ընտանիքում տարիներ շարունակ` մինչև չափահաս դառնալը.
«Սա ինչ-որ տեղ շատ նմանություններ ունի որդեգրման տարվող մոդելի հետ, պարզապես տարբերվում է ծնողների իրավունքների և պարտականությունների մեխանիզմներով»,- նշեց Լ.Գևորգյանը: Ընդ որում նա վստահ է, որ երկարաժամկետ խնամատար ընտանիքներում ապրող երեխաները չափահաս դառնալուց հետո էլ կմնան այդ ընտանիքներում` ծրագրի հիմնական մեխն ու կարևորությունը հենց դա է:

Եվ առկա է կարճաժամկետ խնամատարության մոդել, երբ, ասենք, երեխան կոնկրետ ինչ-որ ժամանակահատված (ծնողն ազատազրկված է, վատառողջ է և այլն) ստիպված է անցկացնել խնամքի հաստատությունում: Այս դեպքում, նշում է ծրագրի Լոռու մարզի պատասխանատուն, հատկապես գերադասելի է, որպեսզի երեխան այդ ժամանակահատվածն անցկացնի ընտանիքում, այլ ոչ թե , ասենք, մանկատանը, մինչև նրա վերադարձը կենսաբանական ընտանիք:

Ընտանիքում ապրելն ու մեծանալը, սովորական հանրակրթական դպրոց հաճախելը արժևորում է երեխաներին առաջին հերթին հենց իրենց իսկ աչքերում ու սա է, որ տիկին Գևորգյանը ցանկանում է անընդհատ բարձրաձայնել, որպեսզի պետությունը ձեռնամուխ լինի շարունակել տվյալ ծրագրի կիրառումը հանրապետությունում: Երեխաներն իսկապես պետք է ապրեն ընտանիքներում, որտեղ առկա է ջերմ ու նորմալ մթնոլորտը, ինչը լավ քաղաքացի ունենալու հիմնական գրավականն է: