Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սահմանադրությամբ մեր պետությունը սահմանափակված է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներով և ազատություններով՝ որպես անմիջականորեն գործող իրավունք և այս համատեքստում 1992 թ-ին Հայաստանը վավերացրեց ՄԱԿ-ի Երեխաների իրավունքների կոնվենցիան ` ստանձնելով իր պատրաստակամությունն առաջնային դարձնելու երեխայի պաշտպանության հարցերն ու ներառելու դրանք ազգային ծրագրերում»,- այսօր «Իրականություն դարձնել ամենախոցելի երեխաների իրավունքները» Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի և ԱՊՀ երկրների տարածաշրջանային խորհրդարանական համաժողովի ընթացքում ելույթ ունենալիս հայտարարեց ՀՀ ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության անդամ Անահիտ Բախշյանը:
Նշենք, որ համաժողովը կազմակերպվել է ՀՀ Ազգային Ժողովի, ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի` UNICEF-ի և Միջխորհրդարանական միության համատեղ ջանքերով և առաջիկա երեք օրերին տարբեր երկրներից ժամանած պատվիրակները` պատգամավորներ, օմբեւդսմեններ, ԵԻՊ ոլորտի փորձագետներ և այլոք կքննարկեն այն ամենը, ինչ ուղղակիորեն առնչվում է երեխաների իրավունքնեռի պաշտպանությանը` խորհրդարանների գործունեության կոնտեքստում:

Տիկին Բախշյանը պատվիրակներին ներկայացրեց Հայաստանում ոլորտի զարգացումը: Շարունակելով նա հիշեցրեց, որ 1996թ-ին մեր երկիրը մշակեց ու ընդունեց «Երեխայի իրավունքերի մասին» օրենքը, որով և ամրագրվեց կոնվենցիայի իրականացումը և երկրի պարտավորությունները: Սակայն. «Երեխաների իրավունքների իրականացման համար համապարփակ մեխանիզմի բացակայությունը, ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ մեր երկրում, դանդաղեցնում էր երեխաների իրավունքների լիարժեք պաշտպանության գործընթացը: Ահա թե ինչու ՄԱԿ-ի անդամ երկրների նման, Հայաստանը ևս մշակեց երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2004-2015 թվականների համար Ազգային ծրագիր, որով ներդրվեցին երեխայի իրավունքների պաշտպանության համակարգի նոր բարեփոխումները` ի կատարումն կոնվենցիայով սահմանված իրավունքների»,- նշեց նա:

Բացի այս, 2005թ-ին ՀՀ վարչապետի հրամանով ստեղծվել է Երեխաների պաշտպանության ազգային հանձնաժողով` որպես երեխաների իրավունքների և շահերի պաշտպանության պետական քաղաքականության ապահովման մեխանիզմ, որին էլ անմիջապես հաջորդեց մարզային մակարդակում ԵԻՊ բաժինների ստեղծումը: 2010թ-ից` Ընտանիքի, կանանց և երեխաների պաշտպանության բաժիններ և այսպիսով ՀՀ-ում ներդրվեց ԵԻՊ-ն եռաստիճան համակարգ` ներառելով ազգային, մարզային և համայնքային մակարդակներ:

«Սակայն պետք է ընդգծել, որ եռաստիճան այս համակարգը ֆորմալ է ստեղծված, և արդյունավետ չէ ` չի հանդիսանում ԵԻՊ-ն լիարժեք մեխանիզմ, քանի որ համակարգն արձագանքում է երեխայի կարիքներին միայն այն ժամանակ, երբ երեխան արդեն հայտնված է կյանքի դժվարին իրավիճակում, մինչդեռ առաջին հերթին պետք է գործի որպես վաղ միջամտության և կանխարգելման մեխանիզմ: Սա է Հայաստանում խնդրո առարկան և մարտահրավեր: Եվ այս առումով դեռևս շատ մեծ անելիքներ ունեն թե’ ԱԺ-ն, թե’ ՀՀ կառավարությունը, և թե’ միջազգային կառույցներն ու այլոք»,- նշեց պատգամավորը:

Նրա համոզմամբ, խորհրդարանի կարևորագույն դերը ոչ միայն օրենքների ընդունումն ու միջազգային կոնվենցիաների վավերացումն է, այլև օրենքներով սահմանված մեխանիզմների ընդունումը, որոնցով պայմանավորված են օրենքների կիրարկումը: Այն է` Խորհրդարանը պետք է հետամուտ լինի ԵԻՊ իրականացման անկախ մոնիտորինգի հաշվետու մեխանիզմի ստեղծմանը: Եվ այդ իմաստով կարևոր է, որպեսզի նման մեխանիզմ հանդիսանա, օրինակ, ԵԻ պաշտպանի ինստիտուտի ստեղծումն ու կայացումը մեր պետությունում, քանզի. «Միայն այս դեպքում հնարավոր կլինի վերահսկել ԵԻՊ ազգային ծրագրի կատարման ընթացքը և այն հաշվետու դարձնել ԱԺ-ին»:

Ի դեպ, ԵԻ պաշտպանի ինստիտուտը դեռևս 2001 թ-ին էր ակնկալվում ստեղծվել ՀՀ-ում, սակայն փոխարենը ստեղծվեց վերոնշյալ եռաստիճան համակարգը, որը իրականում չի կարող հանդիսանալ կոնվենցիայի իրականացման անկախ մեխանիզմ:

Այսօր, ավելացրեց տիկին Բախշյանը, արդեն այս ինստիտուտի կայացումը ընթացքի մեջ է, այն պետք է կայանա ՄԻՊ-ի գրասենյակում և այդ որոշմանը նպաստել է UNICEF-ի կողմից Հայաստանի խորհրդարանական պատվիրակության այցի կազմակերպումը Նորվեգիա` երեխաների պաշտպանության նրանց շատ ուսանելի փորձն ուսումնասիրելու նպատակով:

Նշենք, որ Նորվեգիան այն երկիրն է, որտեղ էլ առաջին անգամ ներդրվել է երեխաների օմբուդսմենի ինստիտուտը:
Բացի այս, տիկին Բախշյանը պատվիրակներին ներկայացրեց նաև ԵԻՊ այլ մեխանիզմներ, որոնք գործում են Հայաստանում: Օրինակ` «Հանրակրթության մասին» օրենքով պահանջվող և երեխայի ծնողի մասնակցությունն ապահովող մեխանիզմը, որը պայմանագիր է ծնողի և դպրոցի տնօրենի միջև, որով հստակ սահմանված են երեխայի իրավունքները և այլն: