Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այս տարվա փետրվարի սկզբին բրիտանական Լեստերի համալսարանի Իրավունքի դպրոցը (Leicester University Law School) հայտարարություն էր տարածել Խոջալուի 1992թ փետրվարի դեպքերը ուսումնասիրելու համար՝ հրավիրելով երկու հետազոտողների Հայաստանից եւ Ռուսաստանից: Նախօրեին “Ազգ” օրաթերթի հետ կապ է հաստատել քաղաքագետ Սուրեն Մովսիսյանը, ով դիմել է այս ծրագրին, սակայն իրեն մերժել են՝ նույնիսկ առանց հարցազրույցի հրավիրելու:

“Ազգ”-ը հարցազրույց է վարել քաղաքագետի հետ, որը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ:

-Պրն Մովսիսյան, նախեւառաջ թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել մեզ հետ կապնվելու համար: Իմ առաջին հարցը – ինչպե՞ս եք Դուք տեղեկացել Լեստերի համալսարանի Իրավունքի դպրոցի առաջարկած այդ “Խոջալի ծրագրի” վերաբերյալ:

-Որպես Լեյսթերի համալսարանի շրջանավարտ, ես սովորաբար կարդում եմ այդ բարձր համբավ ունեցող համալսարանի կայքէջը՝ նորությունների եւ աշխատանքի հնարավորությունների համար: Ես իրոք շատ զարմացա, երբ հանդիպեցի Խոջալիի հետազոտական ծրագրի մասին հայտարարությունը, եւ շատ հետաքրքրվեցի ծրագրի մեջ ներգրավվելու համար՝ հիմք ունենալով իմ աշխատանքային փորձը եւ հետազոտություններիս ուղղվածությունը: Եվ, հավաքելով բոլոր անհրաժեշտ փաստաթղթերը, դիմեցի մինչեւ վերջնաժամկետի ավարտը:

-Ահա այդ մասին էի ուզում հարցնել նաեւ հիմա: Փաստորեն, դիմե՞լ եք: Արդյո՞ք գիտեք նաեւ այլ հայ գիտնականների, ովքեր դիմել են այս ծրագրին: Որեւէ մեկը ընտրվե՞լ է այս ծրագրի համար ի վերջո:

-Այո, ես իհարկե դիմել եմ, բայց ցավոք սրտի չգիտեմ, այլ դիմումատուներ կան թե ոչ: Ինչեւէ, որեւէ այլ գիտնականի կմաղթեի հաջողություններ իր դիմումի մեջ, քանի որ ես ինքս մերժման մասին նամակ եմ ստացել մարտի 9-ին: Գիտեք, մերժվել եմ նույնիսկ առանց որեւէ հարցազրույցի, ինչը իրոք շատ տարօրինակ է, քանզի ես բավական լայն հետազոտական փորձ ունեմ, եւ, ինչպես արդեն նշեցի, ես Լեյսթերի համալսարանի շրջանավարտ եմ: Ես կարծում եմ, որ այսպիսով Լեյսթերի համալսարանը ներքաշված է քաղաքականապես զգայուն հետազոտական ծրագրի մեջ:

-Ինչպիսի՞ն է ծրագրի նկարագրությունը: Ինչպե՞ս Դուք կարող եք գնահատել դրա գիտական արժեքը:

-Ինչպես ասացի, ես ծրագրի մասին հայտարարությունը կարդացել եմ Լեյսթերի համալսարանի կայքում, եւ ապա գտել եմ նույն ծրագրի նկարագրությունը եւ մասնակցության հրավերը բրիտանական jobs.ac.uk կայքում: Մինչ կարդում էի Խոջալու ծրագրում հետազոտող-օգտականի (Research Assistant) աշխատանքի հրավերը, ես նկատեցի մի շարք բացեր, որոնք, իմ կարծիքով, հակասում են ակադեմիական հետազոտական ծրագրի ոգուն եւ բնույթին: Բայց նույնիսկ հաշվի առնելով սա, ես դիմեցի այդ ծրագրին՝ նպատակ ունենալով իմ գիտելիքներով եւ փորձով ներդնել իմ համեստ ավանդը եւ հավելյալ արժեքը այդ հետազոտական ծրագրում:

Թույլ տվեք մի վայրկյան կանգ առնեմ այդ նկատածս բացերին: Նախեւառաջ, ծրագրի նկարագրության մեջ բացակայում էր “նպատակը”: Ես չեմ կարող նույնիսկ պատկերացնել որեւէ հետազոտություն առանց իր նպատակների նկարագրության: Ինձ թվում է, որ այդ հետազոտության առարկան, որը մի քանի տողով էր գրված միայն, նպատակ է հետապնդում շեղելու հանրության եւ դիմումատուի ուշադրությունը հենց “նպատակի” նկարագրության բացակայությունից: Ավելին, հետազոտության հայտարարությունը, ի դեպ, չէր ենթադրում Ադրբեջանից որեւէ գիտնականի ներգրավում, ինչը հույժ կարեւոր է հետազոտության համար, հաշվի առնելով այն փաստերը եւ պնդումները, որ Ադրբեջանի բարձրաստիճան առաջնորդները մեղքի իրենց բաժինն են ունեցել այն ամենի մեջ, ինչ տեղի է ունեցել 1992-ի փետրվարին: Ի դեպ, եկեք չմոռանանք, թե ինչ պատահեց Բաքվում այդ իրադարձություններից մեկ շաբաթ անց. ես նկատի ունեմ նախագահական պալատում իշխանափոխությունը 1992-ի մարտի սկզբին: Այժմ չէի ուզենա խորանալ այն պատմության մեջ, որը նախորդեց եւ ապա հաջորդեց Խոջալիի այդ անորոշ իրադարձություններին, բայց վստահ եմ, որ կողմնակալ, անկատար եւ զգալիորեն քաղաքականացված հետազոտության արդյունքները անընդունելի են ցանկացած հարգված ակադեմիական հաստատության համար:

Պարզ է, որ հետազոտական ցանկացած աշխատանք պետք է լինի օբյեկտիվ եւ գիտականորեն հստակ, որպեսզի դրա արդյունքները լինեն առանց կողմնակալության եւ ծառայեն օբյեկտիվության նպատակին: Օբյեկտիվությունը լինում է այն դեպքում, երբ հետազոտությունը անաչառ է, երբ անձնական կողմնակալությունը մի կողմ է դրվում, եւ կոնկրետ այս դեպքում նկատի ունեմ, որ երկու անկախ գիտնական պետք է հնարավորություն ունենան նույն հետազոտության արդյունքում ստանալ նույն արդյունքը: Այս դեպքում ես շատ կասկածամիտ եմ այս առանձին վերցված ծրագրի արդյունքների հարցում, մինչդեռ միջազգային հանրությունը պետք է իմանա, թե ինչ է իրականում եղել Խոջալուում 1992-ի փետրվարին եւ ինչու:

-Այսպիսով, սա քաղաքականապես բավականին զգայուն ծրագիր է թվում, այնպես չէ՞: Եվ եթե այո, արդյո՞ք կողմնակալության դրսեւորում չէ Լեսթերի համալսարանի Իրավունքի դպրոցի կողմից նման տիպի հետազոտության նախաձեռնությունը:

-Իհարկե: Սա քաղաքականապես զգայուն հարց է, քանի որ այն վերաբերվում է Ադրբեջանի ներքաղաքական իրադարձությունների շատ դժվար մի շրջան, որի մասին ես հակիրճ խոսեցի արդեն: Սա վերաբերվում է նաեւ Կովկասում տարածաշրջանային անվտանգության խնդիրներին եւ հենց Լեռնային Ղարաբաղի շարունակվող հակամարտությանը: Ես կասկածում եմ, որ այս ծրագիրը նախաձեռնված է հենց Իրավունքի դպրոցում, որպեսզի դրա արդյունքները իբրեւ տեղեկատվական քարոզչության մեջ հավելյալ գործիք օգտագործվեն դրա արդյունքները, եւ հակահայ ատելության ու պատերազմի քարոզի կառուցմանը օժանդակեն: Ցավոք, Լեսթերի համալսարանը, լինելով զուտ ակադեմիական հաստատություն իր ճանաչված հետազոտական կենտրոններով, այսպիսով դառնալու է ներնգափոխումների, ֆալսիֆիկացիաների հարթակ, ինչը շատ բացասականորեն ազդելու է համալսարանի համբավին՝ իբրեւ Մեծ Բրիտանիայի լավագույն համալսարան: Ես իսկապես ցավում եմ, որ Լեսթերի համալսարանը, որը ես համարում եմ իմ Alma Mater, եւ ինձ հպարտորեն ներկայացնում եմ դրա շրջանավարտ, ներքաշված է նման կասկածելի հետազոտության մեջ՝ ակնհայտ եւ զուտ ոչ-գիտական նպատակներով:

-Ինչ որ բան կցանկանայի՞ք ավելացնել:

-Ես կցանկանայի որեւէ հայ գիտնական այստեղ ներգրավված լիներ, որպեսզի այն դարձներ ավելի քիչ կողմնակալ եւ խոցելի՝ ծրագրի մեթոդաբանության, մոտեցումների, վերլուծության եւ փաստերի հավաքման հարցերում: Ափսոսում եմ, որ իմ դիմումը մերժվել է, եւ այժմ չունեմ այլ ընտրություն, քան սպասել այս սուտ եւ ոչ-գիտական հետազոտության արդյունքների հրապարակմանը: Ավելին, ես պատրաստվում եմ բոլոր հնարավոր հարթակները օգտագործել խոսելու այս թյուր եւ թերի հետազոտության մասին: Ես տեղեկացրել եմ Դոկտոր Փոլ Բեհրենսին, ով այս ծրագրի ղեկավարն է (ինչպես նշված է Իրավունքի դպրոցի կայքէջում), այս կողմնակալ մոտեցումը ուժգնորեն քննադատալեւ իմ մտադրության մասին, եւ ես հույս ունեմ, որ այս ծրագիրը կստանա միջազգային գիտական հանրության կողմից նույնպես: