Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Al-Monitor» պարբերականն անդրադարձել է Ստամբուլում վերջերս տեղի ունեցած «Իսլամացած հայեր» թեմայով կոնֆերանսին ու տպագրել իրավապաշտպան Օրհան Քեմիլ Չենգիզի՝ «Ի՞նչ է պատահել Թուրքիայի իսլամացած հայերի հետ» խորագորվ հոդվածը:

Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածը՝ որոշ կրճատումներով.

«2005-ին երբ խոսվում էր Թուրքիայում առաջին անգամ հայկական կոնֆերանս անցկացնելու մասին, այն ազգային լարվածության տեղիք տվեց: Այն ժամանակվա Արդարադատության նախարարը կազմակերպիչներին մեղադրեց Թուրքիայի մեջքից հարվածելու մեջ: Իսկ իրավապաշտպան Սուկրու Էլեկդագը կազմակերպիչներին անվանեց դավաճաններ: Ստամբուլի Բողազիչիի համալսարանը տեղի տվեց ճնշումներին և հրաժարվեց կոնֆերանս անցկացնելուց:

Այդ ժամանակից վեր Թուրքիայում մթնոլորտն էականորեն փոխվել է: 1915 թ ապրիլի 24-ին այստեղ տեղի է ունենում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված արարողություն: Տարբեր գրքեր են հրապարակվում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ: Չնյաած նրան, որ կառավարությունն իր թեզն ունի Հայոց ցեղասպանության հարցում, թեման արդեն երկրում արգելված չէ:

Իսլամացված հայերի թեմայով կոնֆերանսը նոյեմբերին ցույց տվեց, որ ցեղասպանության թեման կարելի է ազատ քննարկել Թուրքիայում:

Կոնֆերանսին մասնակցում էին թուրք, հայ, ամերիկացի և եվրոպացի գիտնականներ, մտավորականներ, ցեղասպանության զոհերի իրավահաջորդները: Կոնֆերանսում քննարկվում էր այն հայերի ճակատագիրը, ովքեր վերապրել են ցեղասպանությունը և դարձել մուսուլմաներ:

«Ոչ ոքի իրենց իրական անուններով չեն կոչել: Նրանք իրենց փրկելու համար են դա արել»,-նշել է հայ սպանված լրագրող Հրանտ Դինքի այրին՝ Ռեբեկա Դինքը:

Կալիֆոռնիայի համալսարանի գիտնականները բացատրել են թե ինչպես են մի խումբ հայ կանայք ողջ մնացել ցեղասպնության ժամանակ, նրանք ամուսնացել են մուլսուլման տղամարդկանց հետ ու ստիպողաբար կրոնափոխ եղել:

Մասնակիցներին հուզեց գիտնական Նեվին Յըլդիզ Թահինչօղլու՝ Սարա անունով հայ աղջնակի պատմությունը:

«Սարան 15 տարեկան աղջիկ էր, ով ապրում էր մի շրջանում, որտեղ Էյուփ աղան հայտնի էր: Այդ ժամանակ աղաներին քաջալերում էին մաքրել հայկական գյուղերը և տեղի բնակիչներին դուրս քշել: Էյուփ աղայի խումբը Սարայի գյուղի վրա էր հարձակվել: Մեկ ամիս անց մի շուն Սառայի մոտ նետեց կտրած ձեռք: Եվ նա ձեռքի ժամացուցիցից ճանաչեց, որ դա իր հորեղբոր ձեռքն է, ապա սկսեց հետևել շանը և հայտնվեց դիակներով լի վայրում: Այդ ժամանակ գյուղացիները որոշում են լքել գյուղը, սակայն այդ մասին իմանում է Աղան և նրանց տեղափոխում է մի վայր, որտեղ փակի տակ են մնում առանց ջրի և հացի:

Այս ընթացքում Էյուփ աղան սիրահարվում է Սառային, ով արդեն երկու կին ուներ, և նա Սառային ամուսնության առաջարկ է անում, սակայն վերջինս հրաժարվում է: Ապա Աղան սպառնում է, որ կսպանի նրա մորը և այդպես էլ վարվում է, սակայն Սառան կրկին տեղի չի տալիս: Ապա երբ Աղան հայտարարում է, որ կսպանի Սառայի եղբորը վերջինս նշում է, որ եղբորը չսպանելու և նրա անունը չփոխելու ու կրոնափոխ չլինելու դեպքում, նա կամուսնանա Աղայի հետ: Եվ այդպես էլ վարվում է, սակայն մեկ տարի հետո Սառայի եղբայրը անհայտ պատճառներով մահանում է: Այնուհետև Աղան սկսում է կտտանքների ենթարկել Սառային, ով շարունակում էր խաչ կրել: Նա Սառայի մարմնի վրա դաշույններով խաչեր էր անում, բռնաբարում վերջինս և, ըստ ականտեսների, Սառայի ձայնը ամբողջ տնով լսվում էր»:

Թահինչօղլուն նշում է, որ նա պարզել է, որ Էյուփ աղան նրա բարեկամն է եղել:

«Անցյալի հետ կարելի է հաշտվել այն ժամանակ, երբ հանցագործը հայտարարի՝ «Ես հանցագործ եմ»,-նշել է Թահինչօղլուն:

Իսլամացված հայերի թեմայով կոնֆերանսը քաջալերող է, քանի որ Հայոց ցեղասպանության 100 ամյակի նախաշեմին տարբեր քննարկումներ են տեղի ունենում»: