Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ռուս-թուրքական տնտեսական հարաբերությունները վերջին շրջանում գտնվում են բավականին բարձր մակարդակի վրա և այն, որ այսօր Թուրքիան ձգտում է Ռուսաստանի հետ էներգետիկ համագործակցություն խթանել, դա չի նշանակում է նրանց միջև եղած հարաբերությունները ցածր մակարդակից բարձրացնել բարձր մակարդակի վրա: Այս մասին այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց տնտեսագետ Կառլեն Խաչատրյանը:

Անդրադառնալով երկու երկրների ապրանքաշրջանառությանը, տնտեսագետը նշեց, որ բոլոր ասպեկտներով Ռուսաստանը Թուրքիայի թիվ մեկ տնտեսական գործընկներն է, Թուրքիան Ռուսաստանի համար էնեգետիկայի տեսանկյունից երկրորդ գործընկերն է, իսկ ընդհանուր առևտրաշրջանառության առումով` հինգերորդը:

«Թուրքիան հասկանալով, որ Ուկրաինայի շուրջ ծավալված դեպքերը կարող են էապես վնասել երկրի էներգետիկ անվտանգությունը, փորձում է էներգիայի աղբյուրների դիվերսիֆիկացում իրականացնել»,- ասաց Կ.Խաչատրյանը` հավելելով, որ Թուրքիան Ռուսաստանից տարեկան ներկրում է 27 մլրդ խմ գազ, Իրանից` 10 մլրդ խմ գազ, իսկ Ադրբեջանից` 6-6.5 մլրդ խմ գազ:

Համադրելով այս թվերը, տնտեսագետն ասաց, որ ակնհայտ է դառնում` ռուսական գազը Թուրքիայի համար այլընտրանք չունի, պարզապես խնդիրը կայանում է նրանում, թե ինչ ճանապարհով է ռուսական գազը հասնում Թուրքիա: Նշվեց, որ Թուրքիան գազը ներկրում է «Երկնագույն հոսք» գազատարով, կա՛մ էլ «Անդրբալկանյան» (Արևմտյան) գազատարով: «Երկնագույն հոսքը» այն է, որ գազը Ռուսաստանից Սև ծովի հատակով անմիջապես մտնում է Թուրքիա, իսկ «Անդրբալկանյան» գազատարն անցնում է Ուկրաինայի տարածքով:

«Կարող ենք փաստել, որ այսօր Թուրքիան ձգտում է փոխել մատակարարվող ռուսական գազի համամասնությունը, այսինքն` ավելացնել երկնագույն ուղիով մատակարարվող գազի ծավալները, որը հնարավորինս կկոմպենսացնի Ուկրաինայի տարածքով մատակարարվող գազին»,- ասաց Կ.Խաչատրյանը:

Նա նշեց նաև, որ Թուրքիան  փորձում է բանակցությունների միջոցով հասնել ռուսական գազի իջեցման, որն այս պահին մատակարարվում է 425 դոլար 1000 խմ-ի դիմաց, մինչդեռ ադրբեջանական գազը ձեռք է բերում 335 դոլարով:

«Գազի ծավալների ավելացումը Թուրքիային հնարավորություն է տալիս Ռուսաստանի հետ բանակցությունների ընթացքում որոշակիորեն ուժեղացնել սեփական դիրքերը և ինչ-որ չափով հասնել մատակարարվող գազի գնի իջեցմանը: Միևնույն ժամանակ պետք է նշել, Ռուսաստանին այս հարաբերությունների խորացումը ձեռնատու է: Սա միակողմանի խաղ չէ, Ռուսաստանն էլ հաշվի առնելով Եվրոպայի տարածքում գազամատակարարման խնդիրները, բնականաբար, Թուրքիային մատակարարող գազի ծավալները ավելացնելով որոշակի փոխհատուցում կստանա: Այսինքն` էներգետիկ ոլորտում Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունների էլ ավելի սերտացումը բխում է երկու երկրների տնտեսական շահերից»,- ասաց Կ.Խաչատրյանը:

Ասուլիսի մեկ այ բանախոս, թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը նշեց, որ երկու երկրների նախագահները բազմաթիվ հեռախոսազրույցների ժամանակ դրել են թիրախ` առաջիկա տարիներին ապրանքաշրջանառությունը հասցնելու 100 մլրդ դոլարի, ուստի թուրք-ռուսական տնտեսական հարաբերությունները չեն սահմանափակվում միայն գազային հարաբերություններով:

Ըստ նրա` Ռուսաստանը Թուրքիայի համար կառուցում է ատոմակայան, որը կարող է դառնալ նաև միջուկային էներգիայի աղբյուր, իսկ հետագայում կարող է նաև միջուկային զենքի ախորժակներ բացել: Բացի այդ, տարեկան 4 մլն ռուս զբոսաշրջիկ է այցելում Թուրքիա, իսկ Սոչիի օլիմպիական խաղերի ժամանակ շինարարության 90 տոկոս ներկայությունը ապահովել է Թուրքիան: Նրա խոսքերով` Ռուսաստանը պատրաստվում է ՖԻՖԱ-2018-ին և Թուրքիան այս դեպքում ևս նպատակ ունի շինարարական ոլորտում սերտացնել իր կապերը:

«Այս ամենը ցույց է տալիս, որ թուրք-ռուսական տնտեսական համագործակցությունը գնալով սերտանում է, բացի այդ, Թուրքիան փորձում է օգտվել Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառած արևմտյան սանկցիաներից, իր ներկայությունն ավելի է ապահովում Ռուսաստանում»,- ասաց Ա.Շաքարյանը:

Այդուհանդերձ, նա հիշեցրեց ռուս-թուրքական մերձացումից մեր դառը փորձը, երբ Ռուսաստանն իր կարճատև շահի պատճառով կարելի է ասել դավաճանեց Հայաստանին: Արտակ Շաքարյանը կարծում է, որ ինչքան էլ մենք խորը ռազմավարական հարաբերությունների մեջ ենք Ռուսաստանի հետ, պետք է զգուշորեն մոտենանք ռուս-թուրքական սերտացող հարաբերություններին:

«Մասնավորապես, նրանց համագործակցությունը հանկարծ չվերափոխվի հակահայկական որևէ քայլի, օրինակ` Լեռնային Ղաարաբաղի հարցի հանգուցալուծման մոտեցումներում»,- ասաց նա:

Անդրադառնալով Դավութօղլու-Լավրով ասուլիսին, Ա.Շաքարյանը նշեց, որ այդ ժամանակ Լավրովն ասել է, որ ռազմավարական գործընկերները նրանով են ռազմավարական գործընկեր, որ որպես կանոն չեն ընդունում ավագ գործընկերոջ բոլոր ասածները:

«Ռազմավարական գործընկերը այն խաղացողն է, որն ունի գործընկերոջը անհամաձայնություն հայտնելու հնարավորություն որևէ քայլի նկատմամբ և պետք է փորձեն միասին հասնեն ընկալելի, հավասարարժեք արդյունքի: Այսինքն՝ Հայաստանը պետք է ավելի ուղղամիտ կերպով խոսի ռուս գործընկերոջ հետ և սեղանին դնի բոլոր քայլերը, փորձի քննարկել և՛ դրական, և՛ բացասական կողմերը»,- ասաց թուրքագետը:

Նա միաժամանակ նշեց, որ հայ և ռուս պաշտոնյաները պետք է քննարկեն ու ցույց տան հարցի շուրջ հասարակական անհամաձայնությունը և վտանգը, որ նման կերպ շարունակվելու դեպքում Հայաստանում հակառուսական տրամադրություն կարող է ձևավորվել, ինչը լավ ապագա չի խոստանում:

Ինչ վերաբերում է Ղարաբաղի խնդրին, ապա, ըստ թուրքագետի, Ռուսաստանը, իր շահերից ելնելով, երբեք Ղարաբաղը չի նվիրի Ադրբեջանին կամ Թուրքիային: Այլ կփորձի պահպանել «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն իրավիճակը»` փորձելով հնարավորինս շատ դիվիդենտներ շահել:

«Իրականում թե՛ ԱՄՆ-ին, թե՛ Ռուսաստանին, թե՛ Եվրամիությանը, թե՛ Թուրքիային այս պահին Լեռնային Ղարաբաղի հարցի խորքային լուծումը ձեռնտու չի: Այս պահի ստատուս քվոն ձեռնտու է բոլոր կողմերին, նաև` Հայաստանին: Որքան երկար մնա այս իրավիճակը, որքան սերունդներ զարգանան ազատագրված Արցախի մտածելակերպով, որքան ազատագրված տարածքները երկար մնան հայկական վերահսկողության ներքո, այնքան կարմատավորվի այդ տարածքների արցախապատկան լինելը»,-ասաց թուրքագետը: