Ձեր վստահելի աղբյուրը

The Guardian պարբերականում բրիտանացի հայտնի փաստաբան, միջազգային իրավագետ, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման կողմնակից Ջեֆրի Ռոբերտսոնը «Հայերը ցանկանում են 1915 թվականի կոտորածը որպես մարդկության դեմ հանցագործություն ճանաչվի» վերնագրով հոդված է տպագրել:

Այն ներկայացնում ենք որոշ կրճատումներով.

«Նախքան Լեհասատան մտնելը Ադոլֆ Հիտլերը իր գեներալներին կոչ է արեց ոչ մի գթասրտություն չցուցաբերել մարդկանց նկատմամբ` հայտարարելով, որ «ոչ ոք այժմ չի հիշում հայերի ոչնչացման մասին»:

Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյակին ընդառաջ մեկ ու կես միլիոն սպանված հայերի հիշատակումն ավելի կարևոր է, քան երբևիցե: Երիտթուրքերը, թեև գազախցիկներ չեն կիրառել, սակայն կոտորել են տղամարդկանց, տարեցներին, կանանց և երեխաներին ուղարկել են մահվան երթերի: Նրանք մահացել են սովից, հարձակումներից, զանազան հիվանդություններից:
Կառավարությունը (Օսմանյան Թուրքիայի, panorama.am) բռնի տարհանումը սկսեց 1915 թվականին, այնուհետ օրենք ընդունեց նրանց տները, հողերը և եկեղեցիները բռնագրավելու մասին` պատճառաբանելով, որ դրանք արդեն «լքված» են:

1915 թվականին ավելի քան 1 մլն հայերի ոչնչացումը «մարդկության դեմ հանցագործություն» են ճանաչել Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան և Ռուսաստանը: Այս դաշնակիցները ձևականորեն խոստացան պատժել Թուրքիային նրա համար, ինչը ԱՄՆ-ում պատերազմի ավարտին անվանեցին «մեծ հանցագործություն՝ մի ամբողջ ժողովուրդ ոչնչացնելու փորձ»:

Սակայն ցեղասպանություն կոչվող հանցագործության համար երիտթուրքերին պատժելու նպատակով ընդունված Սևրի պայմանագիրը երբեք իրականություն չդարձավ:

Ժամանակակից Թուրքիան ժխտողական քաղաքականութուն է որդեգրել` ասելով, որ զանգվածային սպանությունները պատերազմի հետևանք էին: Թուրքիայում այսօր դու կարող ես դատարանում հայտնվել, եթե պնդես, որ 1915 թվականին ցեղասպանություն է եղել, թեև եվրոպական երկրներում ցեղասպանության ժխտումը հանցագործություն է որակվում:

Խնդիրն այն է, որ Թուրքիան «նյարդայնորեն» է վերաբերվում այս թեմային: Մեծ Բրիտանիայի դեպքում պատմությունն ավելի տարօրինակ է. 1915 թվականին ոչ մի ազգ այդքան վճռական չէր մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունը պատժելու հարցում: Ունսթիոն Չերչիլը դատապարտեց «տխրահռչակ համընդհանուր կոտորածը և հայերի տարհանումը», իսկ այժմ Մեծ Բրիտանիայի ԱԳՆ-ն նախարարներին թույլ է տալիս այդ դեպքերը «ողբերգություն» անվանել, թեև ժխտումը չի քրեականացրել` «ոչ բավարար ապացույցների պատճառով»:

Հաշվի առնելով սերտ հարաբերությունները Թուրքիայի հետ` բրիտանացի նախարարները նաև խուսափում են մասնակցել Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված հուշ-երեկոներին: Այժմ ԱԳՆ-ն ցավակցում է հայ ժողովրդին 1915 թվականի «ողբերգության» համար` ասելով, որ դա կառավարությունները չպետք է որոշեն, քանի որ այն «բարդ իրավական հարց է»:

Դա, փաստացի, հայոց ցեղասպանությունից խուսափելու քայլ է: Պատմական ճշմարտությունը ընդունելու իրական թեստը կլինի այն, թե ԱԳՆ-ն իր պատվիրակությանը ապրիլի 24-ին ուր կուղարկի` Հայաստան, թե Թուրքիա` հաշվի առնելով այն, որ թուրքերը որոշել են Գալիպոլի ճակատամարտի 100-ամյակը նշել ապրիլի 24-ին:

Ցեղասպանությանն արդարացում չի կարող լինել: Դա մեկ դար առաջ էր: Դար, որ ապրող հիշողություններ ունի: Միջազգային իրավունքը կարող է օգնության հասնել: 1915 թվականին բռնագանձված ակտիվները դեռ կարող են վերադարձվել, ավերված եկեղեցիներ կարող են վերանորոգվել: Հայերը ցանկանում են վերադարձնել Արևելյան Թուրքիայի իրենց պատմական հողերը: Սակայն այս ամենի հետ մեկտեղ նրանք մի բան են ցանկանում. այն է`Թուրքիան 1915 թվականի «ողբերգությունը» հանցագործություն, մարդկության դեմ հանցագործություն ճանաչի»,-գրում է հեղինակը: