Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Համաշխարհային փորձը հուշում է, որ զարգացող երկրներին բնորոշ երևույթ է ուրբանիզացիան, երբ գյուղաբնակ բնակչությունը շարժվում է դեպի քաղաքներ` ձգտելով ավելի որակյալ կյանքի, լավ աշխատանքի և առավել բարձրորակ սպասարկման: Հայաստանի ազգաբնակչությունն այս առումով բացառություն չէ, սակայն այստեղ «ուրբանիզացիա» երևույթը հանդես չի գալիս իր դասական ընկալմամբ: Դրա մասին են վկայում վերջին երկուսուկես տասնամյակի ժողովրդագրական ցուցանիշները:

Գծապատկեր 1. ՀՀ մշտական բնակչության բաշխվածության փոփոխությունը 1990-2015թթ-ին

Գծապատկեր 1-ից ակնհայտ է դառնում, որ անկախությունից ի վեր Հայաստանում գյուղական համայնքներում մշտական բնակչության կշիռն ընդհանուր բնակչության կազմում գնալով աճում է, իսկ քաղաքային բնակչությանը ընդհակառակը` նվազում: Եթե 1990թ-ին գյուղաբնակ բնակչությունը կազմում էր ընդհանուր բնակչության մոտ 31%-ը, իսկ քաղաքաբնակ բնակչությունը` 69%-ը, ապա 2015թ-ի հունվարի 1-ի տվյալներով այդ հարաբերակցությունը կազմում է 36% և 64%` համապատասխանաբար:

Առաջին հայացքից ստացվում է, որ Հայաստանում վերջին 20 տարիների ընթացքում տեղի է ունենում դեուրբանիզացիա` գյուղական բնակչության մասնաբաժինն ավելանում է, իսկ քաղաքաբնակներինը` նվազում: Սակայն եթե պատկերը դիտարկում ենք բացարձակ թվերով, ստացվում է, որ իրականում գյուղական բնակչության թիվն այս տարիների ընթացքում ավելացել է չնչին չափով, փոխարենը` նշանակալիորեն նվազել է քաղաքաբնակների թիվը: Այսպես, եթե 1990թ-ին գյուղաբնակ մշտական բնակչության թիվը կազմել է մոտ 1 մլն 96,6 հազար մարդ, ապա 2015թ-ին այդ թիվը կազմել է 1մլն 97,7 հազար մարդ, այսինքն` գյուղաբնակների թիվն ավելացել է ընդամենը 1,1 հազար մարդով: Դրա դիմաց` քաղաքաբնակների թիվը 1990թ-ի 2 մլն 418,2 հազարից նվազել է` 2015թ-ին կազմելով 1 մլն 912 հազար: Ստացվում է, որ ՀՀ բոլոր քաղաքների մշտական բնակչությունը 25 տարվա ընթացքում կրճատվել է 20%-ով:

Պատկերն էլ ավելի մտահոգիչ կլինի, եթե Երևանը դիտարկենք մյուս քաղաքներից առանձին: Այս պարագայում բացի մայրաքաղաքից Հայաստանի բոլոր քաղաքների մշտական բնակչությունը 25 տարվա ընթացքում կրճատվել է ավելի քան 32%-ով: Եթե 1990թ-ին բոլոր քաղաքներում միասին (բացի Երևանից) առկա էր 1 մլն 243 հազար մշտական բնակիչ, ապա 2015թ-ին առկա է ընդամենը 841 հազար բնակիչ: Այսինքն ՀՀ քաղաքները քառորդ դարի ընթացքում «մահացել են» մեկ երրորդ մասով:

Գծապատկեր 2. ՀՀ մշտական բնակչության բաշխվածության փոփոխությունը ըստ բնակավայրերի 1990-2015թթ-ին

Գծապատկեր 2-ից ակնհայտ է դառնում, որ նշված ժամանակահատվածում քաղաքային համայնքների մշտական բնակչության մասնաբաժինը 35%-ից կրճատվել է մինչև 28%` այն պարագյում, որ նույն հատվածում քաղաքի կարգավիճակ է ստացել ևս մեկ բնակավայր: Փոխարենը` Երևանի մշտական բնակչության մասնաբաժինն ամբողջ ժամանակահատվածի ընթացքում ունի աճման միտում: Սա վկայում է այն մասին, որ ՀՀ բնակչությունը գնալով խիստ կենտրոնացված է դառնում մայրաքաղաքում, ինչը ռազմավարական, ժողովրդագրական, տնտեսագան, բնապահպանական առումներով խիստ վտանգավոր միտում է:

Առանձին մարզերի կտրվածքով` 2001թ-ի մարդահամարից հետո մինչև 2015թ-ը քաղաքային մշտական բնակչության առավելագույն կրճատում տեղի է ունեցել Լոռու մարզում` 21%, Շիրակի մարզում` 18%, Արմավիրի մարզում` 14%:

Նույն ժամանակահատվածում գյուղական բնակավայրերի մշտական բնակչության ամենամեծ կրճատումները տեղի են ունեցել Լոռու մարզում` 19,5%, Տավուշի մարզում` 16,5% և Վայոց Ձորի մարզում` 8,5%:

Ներկայացված ցուցանիշները գալիս են ապացուցելու, որ կառավարությունը ժողովրդագրության ոլորտում քաղաքականություն մշակելիս պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնի հանրապետության փոքր ու միջին քաղաքային բնակավայրերում կյանքի որակի բարելավման խնդիրներին:

Գոռ Ծառուկյան