Ձեր վստահելի աղբյուրը

Թուրքիայի ԶՈՒ կողմից ռուսական SU 24 ինքնաթիռը խոցելուց հետո տարածաշրջանում իրավիճակը բավականաչափ լարված է: Նման պայմաններում անչափ կարևորվում է տարածաշրջանային խաղացողների պահվածքը, որոնք կարող են շիկացնել կամ հանդարտեցնել մթնոլորտը: Այն մասին, թե ինչ դիրքորոշում է որդեգրել Իրանն ընթացիկ զարգացումների վերաբերյալ, Panorama.am-ի թղթակիցը զրուցեց իրանագետ Ռուդիկ Յարալյանի հետ:

- Իրանում ի՞նչ գնահատականներ են հնչում Թուրքիայի կողմից ռուսական SU 24 ինքնաթիռը խոցելու վերաբերյալ: 
- Իրանում կտրուկ արձագանքներ չհնչեցին միջադեպի առնչությամբ, սակայն իրանական ԶԼՄ-ների տրամադրած տեղեկատվության մեջ հակաթուրքական շեշտադրումներն ակնհայտ էին: Պաշտոնական Թեհրանը հավանաբար գիտակցում է, որ այս պայմաններում կարելի է օգտվել Թուրքիայի անհավասարակշիռ պահվածքի դրսևորումներից՝ հօգուտ սեփական վականիշի բարձրացման: Ռուսական ինքնաթիռը խոցելն անհետևանք չի կարող մնալ, և այն որոշակի խնդիրներ կառաջացնի ռուս-թուրքական հարաբերություններում, այդ թվում՝ զբոսաշրջության, էներգետիկ համագործակցության, առևտրաշրջանառության և այլ ոլորտներում, որը, անշուշտ, կարող է աշխատել ի նպաստ ռուս-իրանական հարաբերությունների: Բացի այդ, բացառված չէ, որ Թուրքիայի այդ անպատասխանատու քայլն ստիպի Արևմուտքին վերանայել Իրանի հետ հարաբերությունները, և ԻԻՀ նկատմամբ գործող պատժամիջոցները սահմանված ժամկետից ավելի շուտ կասեցվեն: Համենայն դեպս, երեկ Վիեննայում ԻԻՀ փոխարտգործնախարար Աբաս Արաղչիի հանդիպումն ԱԷՄԳ-ի տնօրենի և ԱՄՆ-ի ներկայացուցչի հետ անցել է բավական խոստումնալից մթնոլորտում, որի վրա, կարծում եմ, իր ազդեցությունն է թողել ռուս-թուրքական այդ միջադեպը:

- Արդյո՞ք Արևմուտքը և Ռուսաստանն Իրանի հարցում կարող են միևնույն «դաշտում խաղալ»՝ առանց լրջագույն խոչընդոտներ ստեղծելու միմյանց համար:
- Կարծում եմ՝ այո, կարող են, և դրա օրինակն արդեն ունենք: Դեռ ոչ վաղ անցյալում շատ էր խոսվում այն մասին, որ «5+1» ձևաչափի մեջ ընդգրկվել են տարբեր շահեր հետապնդող երկրներ, որոնք չեն կարող մի կողմ դնել իրենց տարաձայնությունները և ԻԻՀ միջուկային հիմնախնդրի լուծումն ապահովող համատեղ փաստաթուղթ ստորագրել, բայց դա տեղի ունեցավ: Մերձավոր Արևելքի ներկայիս զարգացումներն էապես փոխել են աշխարհաքաղաքական գործընթացների տրամաբանությունը, փոխվել են երկրների առաջնահերթությունները, ուստի պետք չէ զարմանալ, որ Արևմուտքը և ՌԴ-ը Իրանի հարցում կարող են միանման քաղաքականություն զարգացնել:

- Դրանից, անշուշտ, կշահի Իրանը, իսկ ի՞նչ կկորցնի Թուրքիան:
- Համընդհանուր անվտանգության և այլ հրամայականներ հաշվի առնելով՝ ակնհայտ է, որ Ռուսաստանը և Արևմուտքը չեն փորձում խորացնել իրենց տարաձայնությունները, որի համատեքստում Թուրքիան մշտապես պատրաստ է եղել որոշակի բացասական դեր ստանձնելուն: Նկատելով այդ միտումները և ինքնաթիռի միջադեպը կազմակերպելով՝ Անկարան փորձեց նոր լիցք հաղորդել Արևմուտք-Ռուսաստան հարաբերությունների լարվածությանը, բայց հաշվարկները սխալ դուրս եկան: Մյուս կողմից, ի տարբերություն Թուրքիայի՝ Իրանը ներկայումս չի առաջնորդվում «կամ կամ»-ի սկզբունքով, այլ փորձում է համաչափ հարաբերություններ զարգացնել ինչպես հյուսիսի՝ Ռուսաստանի, այնպես էլ Արևմուտքի հետ՝ միաժամանակ չհակադրելով նրանց շահերը միմյանց: Ուստի, լարվածության նվազեցմանը միտված փորձարկումների պայմաններում Իրանի մատուցած «ծառայությունները» կարող են առավել պետքական լինել շահագրգիռ կողմերի համար, քան Թուրքիայինը, որի անհավասարակշիռ պահվածքն ընդամենն արագացնում է նրա տարածաշրջանային մրցակից Իրանի՝ «ակտիվ խաղի» մեջ մտնելը: Վերջինս էլ, կարծես, աստիճանաբար ստանձնում է Արևմուտքի և Ռուսաստանի շահերը միավորող «օղակի» կարգավիճակ:

Իրանագետ Ռուդիկ Յարալյան