Ձեր վստահելի աղբյուրը

Թուրքիայի կողմից ռուսական Су-24-ի խոցումից հետո  ՌԴ նախագահ Վլադմիր Պուտինը Թուրքիային ուղղակիորեն  մեղադրեց «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորումից նավթ գնելու և նրանց հետ միևնույն ճակատում գտնվելու մեջ: Ավելին՝ նախօրեին Ֆրանսիայի նախագահի հետ հանդիպման ընթացքում  Պուտինը մանրամասն ներկայացրել է, թե ինչպես իրենց օդաչուների արված լուսանկարներից երևում է հարյուրավոր նավթով բեռնված մեքենաներ, որոնք ամեն օր անցնում են Սիրիայից Թուրքիա և բեռնաթափված վերադառնում: Պուտինի խոսքով՝  երկքնից այդ մեքենաները նման են նավթամուղի և այդ նավթը այնքան խոշորամասշտաբ է, որ խոսքը  արդյուբերական ծավալի մասին է:  Ի պատասխան Պուտինի մեղադրանքին՝ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հրապարակային պահանջել է  ապացույցներ ներկայացնել՝ հավելելով, որ ԻԼԻՊ-ի նավթի իրական գնորդը  Ասադի ռեժիմն է:

Այն, որ ԻՊ-ը Սիրիայի և Իրաքի տարածքում վերահսկում է մեկ տասնյակից ավելի խոշոր  նավթահորերի և նավթի վաճառքից ստացված միջոցներն են  ֆինանսավորման հիմնական  աղբյուրը, գաղտնիք չէ ոչ մեկի համար և դրա մասին արդեն ամիսներ շարունակ բարձրաձայնվում է: Ընդ որում, տարբեր գնահատականներով,  նավթից ստացված օրական եկամուտը կազմում է 1.5-2 մլն դոլար, ինչը թույլ է տվել ԻԼԻՊ-ին դառնալ ամենալուրջ ֆինանսական ռեսուրսների տիրապետող ահաբեկչական խմբավորումը: Պետք է նշել, որ նավթի միջազգային գներից  20%-ով ավելի էժան վաճառելը  նավթի գնանկմանը նպաստող գործոններից է: Սակայն ԻԼԻՊ-ի նավթի գնորդների վերաբերյալ մինչև այժմ չկա հստակություն: Որպես իրացման շուկաներ մատնացույց է արվում Թուրքիայի, Իրաքի, Հորդանանի, Սիրիայի սև շուկաները: Թեման նման հնչեղություն չէր ստացել թերևս այն պատճառով, որ ոչ մի պետություն օրինակ Թուրքիային կամ Հորդանանին չէր մեղադրել  ԻՊ-ից նավթ գնելու կամ գոնե վաճառքը չխոչընդոտելու մեջ: Պուտինի բաց մեղադրանքը Թուրքիային խախտեց այդ լռությունը և ԻՊ-ի նավթի վաճառքի աշխարհագրության թեման  ստացավ մեծ ակտուալություն: Ավելին՝ Թուրքիայի կողմից նավթի գնելու վերաբերյալ սկսում են հրապարակվել  իրեղեն ապացույցներ:

Շրջանառվող տեսակետների համաձայն՝  Թուրքիան ոչ միայն ԻԼԻՊ-ի էժան նավի գնորդն է, այլև այդ ստվերային  գործարքի գլխին կանգնած է նախագահ Էրդողանի ավագ որդին Բիլալ Էրդողանը: Վերջին օրերին համացանցում ակտիվորեն տարածվում է  դեռ 2013թ-ին ԻԼԻՊ-ի այժմյան ղեկավար կազմի հետ Բիլալի լուսանկարը: Համաձայն շրջանառվող լուրերի՝ Բիլալը  համակարգում է նավթային տանկերների անցումը  Սիրիայից Թուրքիայի տարածք: Հասանելի են նաև սիրիական բանակի կողմից արված լուսանկարները, որտեղ երևում է նավթով բեռնված  տանկերները թուրք-սիրիական սահմանամերձ շրջանում:

Հասկանալի է, որ այս օրերին ռուսական մամուլը հեղեղած  Էրդողանի ընտանիքի և ԻԼԻՊ միջը կապերին վերաբերող նյութերը ունեն քարոզչական բնույթ, սակայն Էրդողանի որդու և ԻԼԻՊ խմբավորման հարաբերությունների մասին  ոչ մեկ անգամ անդրադարձել են նաև արևմտյան լրատվամիջոցներ ընդ որում ինքնաթիռի դեպքից շատ ավելի վաղ:

Որոշ աղբյուրների համաձայն՝ ի պատասխան  G20 գագաթնաժողովի ժամանակ Պուտինի բերած ապացույցների՝  ամերիկյան կողմը իր  հերթին ապացույցներ է ներկայացրել Ասադի ուժերի՝ որպես նավթի գնորդ հանդիսանալու վերաբերյալ:

Ինչ վերաբերում է Ասադի կողմից ԻԼԻՊ-ից նավթ ձեռք բերելու հետ կապված վարկածին, ապա այն լիովին հավանական տարբերակ է, հաշվի առնելով որ Ասադի կառավարական ուժերը գտնվում են պատերազմի մեջ և կարիք ունեն էժան նավթամթերքի և ԻԼԻՊ-ից նավթը  միջնորդների միջոցով ձեռք բերելը միանգամայն հնարավոր տարբերակ է:

Անշուշտ լիովին տրամաբանական է, որ եթե Թուրքիան նախագահի ընտանիքի մակարդակով ներքաշված է «Իսլամական պետության» հետ նավթի առքուվաճառքի գործարքներում, ապա ՌԴ ռազմաօդային ուժերի կողմից ԻԼԻՊ-ի դեմ ավիահարվածները չէին կարող Անկարայում ցասման պատճառ չդառալ: Ընդ որում ինքնաթիռի խոցմանը նախորդող 5 օրերի ընթացքում ռուսական օդուժը ոչնչացրել է «Իսլամական պետության» մոտ 1000 նավթով բեռնավորված տանկերներ:

Ի դեպ Էրդողանի ընտանիքի և ԻՊ-ի հարաբերությունների մասին կան նաև փաստեր այն, որ նախագահի դուստր Սումայե Էրդողանը անձամբ  գլխավորում է Թուրքիայի տարածքում գործող ԻԼԻՊ-ի վիրավոր զինյալներին օգնություն ցուցաբերող բուժհաստատությունը: Որպեսզի այն չդիտարկվի, որպես ռուսական քարոզչության հերթական դրսևորում, օրինակ՝ այս մասին գրել է IBtimes հեղինակավոր  պարբերականը դեռ այս տարվա հունիս ամսին:

Ամփոփելով նշենք, որ Էրդողանի այն հայտարարությունը, որ Ասադի կառավարությունը նավթ է գնում  ԻԼԻՊ-ից կարող է իրականություն լինել, սակայն այն ոչ մի կերպ չի նվազեցնում և չեզոքացնում իր ընտանիքի դերը և նավթային բիզնես կապերը ահաբեկչական խմբավորման հետ: Կախված ռուս-թուրքական հակադրության խորացումից լիովին հավանական է, որ ռուսական կողմը կարող է ներկայացնել նոր  իրեղեն ապացույցներ՝ փորձելով հիմնավորել  Պուտինի այն հայտարարությունը, որը Թուրքիան մարտնչում է «Իսլամական պետության» հետ նույն ճակատում: 

Հակոբ Սաֆարյան, տնտեսագետ