Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Իրականում Սահմանադրությունը բարդ իրավական փաստաթուղթ է: Պատշաճ վերլուծությունը պահանջում է խորը մասնագիտական գիտելիքներ: Թերևս դրանով է պայմանավորված, որ այն ոչ թե մենք ենք մշակում, այլ այս նախագիծը բազմիցս ենթարկվել է փորձաքննության` Վենետիկի հանձնաժողովում, գերմանացի, իտալացի սահմանադրագետների կողմից: Թերևս դրանով է պայմանավորված, որ բազմաթիվ երկրներ չեն նախատեսում սահմանադրության ընդունում հանրաքվեով, այլ ենթադրում են, որ այն պետք է քննարկվի ավելի նեղ շրջանակում` օրինակ ԱԺ-ում, խորհրդարաններում, սակայն միշտ սահմանելով ավելի բարձր անցողիկ շեմ, քան սովորական, պարզ մեծամասնություն: Դրանով է պայմանավորված մեր այն առաջարկությունը, որ մի շարք հոդվածներ հնարավոր է փոխել ԱԺ-ի կողմից»,-Անդրադառնալով սահմանադրական փոփոխությունների նախագծին`«Ա1+»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ է հայտնել ՀՀ կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար Դավիթ Հարությունյանը:

Անդրադառնալով այլ հարցին, թե այս պարագայում ճիշտ չէ՞ր լինի հանրաքվեի դնել մեկ կամ մի քանի կոնկրետ հարց,  Դ. Հարությունյանը շեշտել  է, որ այս դեպքում դա կլիներ ոչ թե հանրաքվե, այլ հանրային հարցում:

«Դա չի կոչվի հանրաքվե: Դա կլինի հանրային հարցում, որոշ դեպքերում` պլեբեսցիդ, դա երբևէ հնարավորություն չի ընձեռի ընդունել իրավական ուժ ունեցող փաստաթուղթ: Եվ երկրորդ`Սահմանադրությունը ամբողջական փաստաթուղթ է, այս փաթեթը` ևս:  Փորձեք հանել որոշակի տարրեր և մնացածը կդառնան ոչ միայն անիմաստ, այլև վտանգավոր: Այսինքն` այս փաստաթուղթը պետք է դիտարկել հենց իր բոլոր կարգավորումներով հանդերձ»,- ասել է Դ. Հարությունյանը:

Ինչ վերաբերում է ընդունվելիք նախագծի` ապագայում փոփոխելու հնարավորություններին`ապա, ըստ Դ. Հարությունյանի, այս առումով նախագծում առկա են կարգավորումների երեք խումբ:

«Կարգավորումների մի խումբը անփոփոխելի են: Մինչև նոր սահմանադրություն չլինի, որևէ փոփոխություն այդ հոդվածներում լինել չի կարող: Երկրորդ խումբը դրանք ամենաարմատական հարցերն են, որոնք երկրի ժողվրդավարության հենքն են` իշխանությունների տարանջատման, և ամենակարևորը` հակակշիռներն ու զսպումները: Այս փոփոխությունները կարող են ընդունվել միմիայն հանրաքվեի միջոցով: Եվ վերջապես, հարցերի երրորդ խումբը կարող է փոփոխվել ԱԺ-ի կողմից: Սա է այս նախագծի կարգավորումը»,-  շեշտել է Դ. Հարությունյանը:

Կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարարը կիսում է այն կարծիքը, որ սահմանադրական փոփոխությունները կնպաստեն Հայաստանում պառլամենտարիզմի զարգացմանը:

«Խոհրդարանական կառավարում նշանակում է հենց խորհրդարանական նոր մշակույթ: Ի վերջո խորհրդարանը դառնում է իշխանության բարձագույն մարմինը: Գործադիր իշխանությունը ամբողջովին հաշվետու է խորհրդարանին, ի տարբերություն կիսանախագահական համակարգի, երբ գործադիր իշխանություն մի հատվածը, մասնավորապես ՀՀ նախագահը, ամենևին հաշվետու չէ խորհրդարանին»,- ասել է Դ. Հարությունյանը:

Անդրադառնալով Սահմանադրական բարեփոխումների նոր նախագծով երկրի քաղաքական կյանքում ընդդիմության դերին, Դ. Հարությունյանը նշել է, որ ընդդիմության խնդիրը ոչ թե քննադատելն է, այլ երկրի զարգացման այլ ուղիներ ներկայացնելը:

«Դասական ժողովրդավարական երկրներում քաղաքական կուսակցությունները պայքարում են, որպեսզի հայտվեն խորհրդարանում և շարունակեն իրանց քաղաքական պայքարը: Երբ մոդելը ճիշտ չէ, աղավաղված է, ինչպես օրինակ` Հայաստանում,  կուսակցությունները փորձում են հայտնվել խորհրդարանում, որպեսզի դուրս գան փողոց` փողոցային պայքարի: Սա տարօինակ է: Խորհրդարանն այն հարթակն է, որտեղ պետք է ձևավորվեն կոմպրոմիսներ: Ընդդիմությունը պետք է ստանձնի բացարձակապես այլ դերակատարում:

Ընդդիմության խնդիրը քննադատելը չէ, խնդիրը երկրի զարգացման այլ ուղիներ ներկայացնելն և իշխանության գործունեության վերհսկողությանը մասնակցել է: Այդ իսկ պատճառով, որպեսզի ընդդիմությունը իր այդ առաքելությունը կատարի, պետք է ունենա համապատասխան իրավունքներ: Դրանով է պայմանավորված ընդդիմությսն իրավունքների ավելացումը»,- ասել է Դ. Հարությունյանը:Վերջինս նաև անդրադարձ է կատարել կառավարման կայունության խնդրին:

«Խորհրդանական կառավարման հիմնական թերությունը տարիներ շարունակ նշվում էր այն, որ կառավարությունները կայուն չեն: Հատկապես երբ խոսքը վերաբերում է 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրական համակարգին, դժվար է ենթադրել, որ որևէ կուսակցություն ինքնուրույն կկարողանա ունենալ մեծամասնություն խորհրդարանում:Այդ իսկ պատճառով ձևավորվում էին կոալիցիաներ, որոնք շատ հաճախ լինում էին ժամանակավոր: Կա Ֆրանսիայի, Իտալիայի օրինակը, երբ կառավարությունները գոյատևում էին կես տարի: Պարզ է,  որ նման համակարգում երկիրը էապես տուժում էր: Եվ դրա հիմքում դրվել է խորհրդարանական կայուն մեծամասնության ձևավորման մոդելը»,- ասել է Դ. Հարությունյանը:

Ըստ Դ. Հարությունյանի այս խնդրի լուծման համար տարբեր երկրներ որդեգրել են տարաբնույթ մեխանիզմներ:

«Օրինակ Միացյալ Թագավորությունը անցել է մեծամասնական ընտրական համակարգի որը ևս խթանում է, որ խորհրդարանում լինի մեծամասնություն: Կան երկրներ,  որոնք արհեստականորեն բարձրացրել են ընտրական շեմը: Եթե կուսակցությունը չհավաքեց 10 տոկոս ձայն, ապա նա ընդհանրապես չի կարող հավակնել հայտնվել խորհրդարսնում: Կան երկրներ, որոնք մտցրել են բոնուսային համակարգ` առաջին տեղը գրավողը, ենթադրենք, ստանում է 50 լրացուցիչ մանդատ խորհրդարանում: Մենք փորձել ենք ընտրել այս պահին գիտական մշակումներում գոյություն ունեցող ամենաժողվրդավարական ձևը`երբ այդ խոսքի իրավունքը,  թե, ով պետք է ունենա կայուն մեծամասնություն խորհրդարանում, ի վերջո, որոշում է ժողովուրդը, եթե իհարկե առաջին փուլի ընտրությունների արդյունքներով կոալիցիան չձևավորվի»,- ասել է Դ. Հարությունյանը:

Ինչ վերաբերում է հնչող այն պնդումներին, որ հենց այդ ճանապարհով է ՀՀԿ պատրաստվում ձերք բերել մշտական իշխանություն, ապա ըստ Դ. Հարությունյանի, իրականում տեղի է ունենում ճիշտ հակառակը:

«Կայուն խորհրդարանական մեծամասնությունը բացառիկ դետք է, երբ պետք է գնալ երկրորդ փուլի: Յուրաքանչյուր կուսակցությունը որը առաջին փուլում չի կարողացել ստանալ մեծամասնություն, բնականաբար, առաջին հերթին կմտածի կոալիցիայի ձևավորելու մասին: Սա է հիմնական ուղին: Բայց եթե կոալիցիա չի ձևավորվում, եթե կուսակցությունները պառակտված են, մենք իրավունք չունենք հայտնվել Բելգիայի վիճակում, որտեղ վերջին տարիներին եղել են երկարատև ժամանակահատվածներ, երբ, ի վերջո, չի էլ հաջողվել ձևավորել կառավարություն: Մեր վիճակում գտնվող երկրի համար դա կարող է լինել ճակատագրական և այդ տեսանկյունից գտնել ժողովրդավարական մեխանիզմ, որը կապահովի կայուն խորհրդարանական մեծամասնություն գերխնդիրներից մեկն է:

Մենք կարող ենք վերլուծել մեր երկրի բոլոր նախորդ ընտրությունները, բազմաթիվ այլ երկրների օրինակներ և համոզվել, որ գործնականում գրեթե անհնար է, որ որևէ մի կուսակցություն կարողանա առաջին փուլի արդյունքում խորհրդարանում ունենալ մեծամասնություն: Ինչո՞ւ էր դա մինչև հիմա հաջողվում: Որովհետև կար մեծամասնական ընտրական համակարգ»,- նշել է Դ. Հարությունյանը:

«Հենց մեծամասնականի հաշվին էր առաջանում այդ մեծամասնությունը, որովհետև համամասնական ընտրականգով ամենամեծ թիվը, որ ստացել է իշխող կուսակցությունը, դա 40 տոկոսն էր: Ուստի այս անգամ ևս երբ մենք անցում ենք կատարում 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի դժվար է ենթադրել, որ որևէ կուսակցությունը կկարողանա անմիջապես ունենալ ձայների մեծամասնություն»,- մանրամասնել է նախարարը:

Ըստ Դավիթ Հարությունյանի` ՀՀԿ-ում հստակ գիտակցում են, որ այս մոդելը քաղաքական համակարգում առաջացնում է դիսբալանս:

«Մենք շատ լավ գիտակցում էինք, որ այս մոդելը դիսբալանս է մտցնում և հենց այդ պատճառով կամովին համաձայնվեցինք հրաժարվել մեծամասնական ընտրական համակարգից,- նշել է նախարարը:

Մյուս կողմից, ըստ Դավիթ Հարությունյանի, խորհրադանական համակարգը կարող է լրջագույն խթան հանդիսանալ կուսակցությունների, կայուն կուսակցական համակարգի զարգացման համար: