Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Այն ինստիտուտները, որոնք միտված են դատավորի աշխատանքի, դատավորների ծանրաբեռնվածության բեռնաթափմանը, մեզ՝ դատավորներիս, հետաքրքրում է,  պետք է շահագրգռված լինենք, որպեսզի այդ ինստիտուտները կայանան»,- ՀՀ Վճռաբեկ դատարանում կազմակերպված միջոցառմանն ասաց ՀՀ  վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի նախագահ Երվանդ Խունդկարյանը:

Նշենք, որ Եվրոպայի խորհուրդը՝ համագործակցելով Հայաստանի դատական իշխանության և Հայաստանի հաշտարարների ինքնակարգավորվող կազմակերպության հետ, Վճռաբեկ դատարանում իրականացրեց միջոցառում` հանդիսավորելու Հայաստանի հաշտարարների ինքնակարգավորվող կազմակերպության ստեղծումը և քննարկելու Հայաստանում հաշտարարության կիրառման հետ կապված մարտահրավերները: Միջոցառմանը մասնակցեցին ՀՀ առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանների դատավորներն ու հավատարմագրված հաշտարարները, ինչպես նաև վեճերի այլընտրանքային լուծմամբ զբաղվող կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ: 

Երվանդ Խունդկարյանի խոսքով, Հայաստանում հաշտարարության ինստիտուտը ներդրվել է բավականին վերջերս, համապատասխան օրենսդրական փոփոխություններ են տեղի ունեցել և ուժի մեջ է մտել 2015 թվականի սեպտեմբերից:

«Իհարկե, նախկինում էլ դատավորը դատական նիստն իրականացնելիս պարտականություն ուներ պարզելու, արդյոք կողմերը հաշտության համաձայնության հնարավորություն ունեն, թե ոչ, և յուրաքանչյուր դատավոր կհավաստի, որ կողմերին հաշտության բերելու գործընթացը շատ ավելի մեծ ջանքեր է պահանջում դատավորից, քան այդ վեճն ըստ էության լուծելը»,- նշեց նա:

Ե. Խունդկարյանն ասաց, որ հաշտարարության ինստիտուտի ներդմամբ, ըստ էության, հնարավորություն ունեն հաշտարարության գործընթացը դատավարությունից քիչ հեռացնել և հնարավորություն տալ կողմերին անկաշկանդ վարեն իրենց զրույցները միմյանց հետ, անկաշկանդ լինել իրենց մտորումների արտահայտման տեսանկյունից, եթե դատարանում արտահայտված որոշակի միտք, հայտարարություն կարող է ապագայում մի կողմին  կաշկանդել, հաշտարարության գործընթացում կողմերը շատ ավելի ազատ են:

«Այս է պատճառը, որ մենք՝ դատավորներս, պետք է ամեն ինչ անենք, որ այս ինստիտուտը զարգանա և կայանա: Սակայն վիճակագրական տվյալները ներկա պահին դեռևս դրական միտումի մասին չեն խոսում: Այս 1,5 տարվա ընթացքում ունենք 2 դեպք, որ դատավորը նշանակել է հաշտարար»,- ասաց ՀՀ  վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի նախագահը՝ հավելելով, որ վստահության բարձրացման տեսանկյունից միայն դատավորները չէ, որ անելիք ունեն, նաև հաշտարարները, պետք է քննարկումներ կազմակերպել և բարձրացնել հասարակության շրջանում իրազեկվածությունը:

Միջոցառմանը ներկա ՀՀ արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Արթուր Հովհաննիսյանն ասաց, որ վեճերի լուծման այլընտրանքային մեխանիզմների ներդրումը և զարգացումը պետության կողմից տարվող դատաիրավական բարեփոխումների  առաջնահերթ լուծումներից է:

«Կարևոր գործիք է, ուղղված է և դատարանների բեռնաթափմանը, և գործի լուծմանը: Այսօր ահավոր ծանրաբեռնված է դատական համակարգը: Ջանքեր չենք խնայում, ուսումնասիրում ենք միջազգային փորձը, ներդնում ենք մեխանիզմներ, որպեսզի հասնենք նրան, որ գործերն արդյունավետ բաշխվեն  դատավորների միջև, սակայն լավագույն լուծումը դեռ չենք գտնել:  Ունենք ուսումնասիրություն, նաև դատական դեպարտամենտից ենք ստացել, թե որքանով պետք է ավելացվի դատավորների թիվը:  Նախարարությունը հակված է դրան, որ այո՝ դատավորների թիվը պետք է ավելանա: Տեսնենք, թե ինչ լուծում կստանա այս հարցը»,- ասաց փոխնախարարը:

Նա տեղեկացրեց, որ սկսել են «Հաշտարարության մասին» օրենքի նախագծի մշակումը: 

Panorama.am-ի հետ զրույցում Եվրոպայի խորհրդի Մարդու իրավունքների և օրենքի գերակայության գլխավոր տնօրինության Իրավական համագործակցության վարչության Արդարադատության համակարգի բարեփոխումների բաժնի պետ Լիլիթ Դանեղյանն ասաց, որ «Հայաստանի արդարադատության համակարգի անկախության, պրոֆեսիոնալիզմի և հաշվետվողականության ամրապնդումը» Եվրոպական միության և Եվրոպայի խորհրդի համատեղ ծրագիրը 2014-2016 թվականների ընթացքում մեծապես նպաստել է Հայաստանի հաշտարարների ինքնակարգավորվող կազմակերպության ստեղծմանը, որը հաշվառվել է ՀՀ Դատական դեպարտամենտում 2017թ. մարտին:

«Հայաստանի հաշտարարների ինքնակարգավորվող կազմակերպությունը նոր է, կարիք ունի կայանալու, զարգանալու: Հաշտարարության ոլորտում եվրոպական չափանիշների կիրառումը չափազանց կարևոր է այս նորաստեղծ կազմակերպության համար»,- նշեց նա՝ հավելելով, որ հաշտարարների և դատավորների միջև  այսօրվա հանդիպումն առաջինն է, հույս հայտնեց, որ քննարկումը, ինչպես նաև մինչև այժմ արված աշխատանքները կնպաստեն հաշտարարության կիրառմանը Հայաստանում:

Լ. Դանեղյանի խոսքով, կան բազմաթիվ խնդիրներ՝ կապված օրենսդրական դաշտի հետ, նաև տեխնիկական բազմաթիվ հարցեր՝ կապված կազմակերպության կարգի, էթիկայի նորմերը մշակելու հետ:

«Եվրոպայի խորհրդի նոր ծրագրի շրջանակում, որը մեկնարկել է մայիսի 1-ից և կոչված է Հայաստանում դատաիրավական բարեփոխումներին նպաստող ծրագիր, առկա խնդիրների լուծման ուղղությամբ աջակցություն է ցուցաբերելու, քանի որ վեճերի այլընտրանքային լուծումը և մասնավորապես հաշտարարության մեխանիզմի կիրառումն ու ամրապնդումը նոր սկսված ծրագրի բաղադրիչներից ամենակարևորն է: Ծրագիրը տևելու է երեք տարի: Վստահ ենք, որ ազգային գործընկերների ակտիվ մասնակցությամբ մենք կկարողանանք հասնել ինչ- որ արդյունքների»,- նշեց նա:

Քննարկմանը ներկա Հայաստանի հաշտարարների ինքնակարգավորվող կազմակերպության նախագահ Հայկ Հովհաննիսյանի խոսքով, հաշտարարության ինստիտուտի կայացման համար երեք անհրաժեշտ նախապայման կա՝ դատական իշխանության պատշաճ աջակցություն, օրենսդրություն, փաստաբանական և գործարար համայնքի իրազեկվածության բարձրացում: