Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում գիտության ֆինանսավորման կրճատումը որևէ տրամաբանության չի ենթարկվում: Գիտական նորարարությունների առևտրայնացմամբ զբաղվող և գիտանորարարական ընկերության (PSI) ծրագրերի ղեկավար Վարդան Գևորգյանը Panorama.am կայքի հետ զրույցում նշեց, որ Հայաստանի գիտության բյուջեն մեր ՀՆԱ 0.25 տոկոսն է, որն անասելի փոքր գումար է:

«Համաշխարհային փորձը ու այսօր աշխարհում գործող տնտեսական մոդելները ցույց են տալիս, որ եթե ուզում ես գիտելիքահեն տնտեսություն ունենալ, ՀՆԱ-ի նվազագույնը 2 տոկոսը պիտի դնես գիտության մեջ: Դա նշանակում է, որ Հայաստանը մոտ 8-9 անգամ գիտության բյուջեն պիտի ավելացնի: Դա անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար պայման է»,- ասաց նա:

Գևորգյանն ընդգծեց՝ երբ տարբեր ատյաններում տարիներ շարունակ խոսում են, որ Հայաստանի զարգացման միակ տարբերակը գիտանորարարական համակարգի ստեղծումն է, պետք է նշել, որ դա աշխարհում տնտեսական թռիչք ապահովելու միակ ճանապարհն է, երկրորդ ճանապարհ չկա: Հայաստանի նման երկրում, որ նաև ռազմական խնդիր ունի, փրկության միակ ճանապարհը գիտանորարարական տնտեսություն ստեղծելն է, որը կապահովի թե տնտեսական աճ և թե ռազմական հզորություն: Գևորգյանը հարց ուղղեց Իսրայելի ու Սինգապուրի օրինակների մասին անընդհատ նշողներին՝ տեսե՞լ են արդյոք, թե որքան է Իսրայելի գիտության բյուջեն. նրանց ՀՆԱ-ի 4.3 տոկոսը գնում է գիտությանը, իսկ դա նշանակում է, որ Հայաստանը մոտ 17 անգամ պետք է ավելացնի գիտության բյուջեն, որ նմանվի Իսրայելին:

«Ես կուզենայի ուղղակի հարց ուղղել այն կառույցներին, ովքեր Հայաստանում պատասխանատու են գիտելիքահեն տնտեսության համար, ես այդպես էլ չեմ հասկանում՝ որ կառույցներն են դրանք, որովհետև եթե պետությունն իբրև ռազմավարություն որոշում է գիտելիքահեն տնտեսությունը, պետք է հստակ կառույցներ լինեն, որոնք կհամակարգեն դա: Ես կցանկանայի պատասխանատու մի կառույց նշեր՝ ի՞նչ հետազոտության հիման վրա է որոշվել, որ Հայաստանում գիտության բյուջեն պիտի կրճատվի, որտե՞ղ է դա քննարկվել, որոշում է կայացվել ինչ-որ բլոտի սեղանի շու՞րջ, թե՞ ինչ-որ ուսումնասիրություն է եղել, որոշ մարդիկ նստել են ու որոշել, որ՝ չէ, Հայաստանում գիտության բյուջեն պիտի կրճատվի»,- ասաց նա:

Գևորգյանը նշեց, որ նույնիսկ եթե գիտության բյուջեն մնար այնքան, որքան նախկինում էր, գիտությամբ հետաքրքրվողների թիվը մեր երկրում տարեցտարի նվազում է, գիտական միտքը հեռանում է մեր երկրից: Առանց այդ էլ սերնդափոխության անհրաժեշտության այս պայմաններում նման քայլերը վտանգավոր են: Երիտասարդ գիտնականը նշեց, որ իրենց գիտանորարարական ընկերությունն, օրինակ, մասնագետների կարիք ունի, սակայն չի գտնում: Նրա խոսքով՝ այսօր ՏՏ ոլորտի ընկերությունները շատ են, մեծ քանակությամբ չլրացվող աշխատատեղեր ունեն, դրսի մեծ շուկա կա, աշխարհում մոտ 200 մլն ծրագրավորողի բաց աշխատանք կա՝ հենց այս պահին, և այդ աշխատաշուկան Հայաստանը կարող է գրավել, բայց քանի որ մենք ներդրում չենք անում կրթական ու գիտական համակարգերում, իրենց ապագա մասնագետներին ստիպված կրթում են գիտանորարարական ընկերությունները, որը ճիշտ չէ. պետությունը պետք է կրթի ու պատրաստի համապատասխան քանակի մասնագետներ:

«Երբ գիտաշխատողներն են խոսում գիտության ֆինանսավորման նվազման մասին, տպավորություն է ստեղծում, թե նրանց աշխատավարձը կրճատվել է, դրա համար են խոսում: Ես խոսում եմ մասնավոր ընկերության անունից, որպես համահիմնադիր»,- ասաց նա՝ ընդգծելով, որ գիտությունը ևս ազգային անվտանգության հարց է: Գևորգյանն անդրադարձավ նաև տարկետման իրավունքի վերացման նախագծին: Նա նշեց, որ թեպետ օրենքի նոր նախագծին չի հասցրել ծանոթանալ, սակայն մի բան հստակ կարող է ասել՝ չի կարելի նման օրենք ընդունել՝ ուսանողության կարծիքը հաշվի չառնելով: Ուսանողներին պետք էր տալ ինչ-որ հարթակ, գիտության պատասխանատուների հետ քննարկել, նոր որոշում կայացնել:

«Այս պահին օրենքով Հայաստանում տարկետման իրավունքից ազատվում են 150 – 200 հոգի, այսինքն՝ այն մարդիկ, ովքեր սովորում են ասպիրանտուրայում, հասցնում են այդ ընթացքում պաշտպանել, գիտության թեկնածու են դառնում, մյուսները այսպես թե այնպես ծառայում են: Չգիտեմ՝ այս օրենքի առաջ ինչ խնդիր է դրված: Եթե խնդիրն ընդամենը այն է, որ 150-200 հոգի է պակաս ու պետք է լրացնել, խելամիտ չէ, որովհետև չեմ կարծում, որ գիտության թեկնածուն բանակում խրամատ փորելով ավելի մեծ օգուտ կտա, քան թե գիտությանը ծառայելով»,- ասաց նա:

Գևորգյանը շեշտեց՝ հարկ եղած դեպքում գիտությունը տարեկան ոչ թե 200, այլ 1200 – 2200 գիտնական կհատկացնի ՊՆ-ին: Նա նաև հիշեցրեց՝ ապրիլյան պատերազմից հետո ակնհայտ էր՝ մեր բանակը կարիք ունի գիտանորարարական մտքի զարգացման, իսկ այդչափ գովերգված Իսրայելը Իսրայել է դարձել, որովհետև գիտությունը սերտ կապված է Պաշտպանության նախարարության հետ: