Վիրտուալ հեղափոխության փորձարկում
Հետաքրքիր ժանր է հակաուտոպիան: Նախ մտածում ես, որ հոռետես հեղինակն անսանձ երևակայություն ունի: Բայց մտորելով, թե ինչ աստիճանի ենք գերի դարձել ընդամենը 25-30 տարում մեր կենցաղն ու առօրյան աներևակայելի հեշտացրած սմարթֆոնների, անդրոիդների, ամենատես ու ամենագետ համացանցի ձեռքին՝ գիտակցում ես, որ այնքան էլ աբսուրդ չեն հակաուտոպիստական զառանցանքները՝ մարդկությունը ուղղորդող-ղեկավարող ինչ-որ ուժերի մասին: Հիշում եք չէ՞, որ հակաուտոպիկ գրքերում ու ֆիլմերում հիմնականում իքս պետության իքս մարդիկ ռեզերվացիաներում ենթարկվում են տարաբնույթ փորձարկումների՝ վերածվելով զոմբիացված կամակատարների...
Կարծում եմ ընկալելի է, թե ասելիքս ուր եմ տանում... այո՛, հե՛նց Հայաստան:
Համադրելով ապրիլից (անկասկած, ամեն ինչ շատ ավելի վաղ էր սկսվել, պարզապես սովորություն չունենք հենց սաղմում խեղդել չարիքը՝ մեծամտորեն կարծելով, թե ապահովագրված ենք արտաքին ազդեցության վտանգներից) կատարվող իրադարձությունները՝ կարող ենք ասել, որ Հայաստանում հաջողությամբ փորձարկվեց վիրտուալ հեղափոխության մոդելը: Գլխավոր դերում Նիկոլ Փաշինյանն է, իսկ գործիքը՝ սոցիալական ցանցերը, հատկապես Հայաստանում մեծ մասայականություն վայելող Ֆեյսբուքը: Ֆանտազիա մենք էլ ունենք, և կարող ենք լուրջ-անլուրջ ենթադրել Ֆեյսբուքի դերը վերջին 5-6 ամիսների իրադարձություններում:
Օրինակ.
- ՖԲ-ն փոխարինեց միլիարդավոր թռուցիկների: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ չտիրապետելով ռադիո-հեռուստացույց տեղեկատվական ռեսուրսներին, հատկապես սկզբնական շրջանում ի՜նչ ահռելի քանակությամբ թռուցիկներ կպահանջվեին ամեն օրվա ակցիաների վայրերի և սցենարների տեղեկացման համար: Իսկ Փաշինյանի ՖԲ աշխատանքային խումբը, եղած-չեղած անձանց անուններով, անհրաժեշտ տեղեկացումների անխնա տարածմամբ աշխարհով մեկ սփռում էր կոչերը՝ ստեղծելով հսկայական մասնակցության տպավորություն:
- Արդեն մայիս-հունիսին, ԱԺ-ում տարած հաղթանակից ոգևորված Փաշինյանի կողքին ժողովրդի քանակի ավելացմանը զուգընթաց, ՖԲ-ում գրեթե անմիջապես հեռացվում էին դեմ կարծիքները: Եվ մի պահ տպավորություն ստեղծվեց, որ աշխարհասփյուռ ողջ հայությունը միայն մեկ ելք ու հերոս ունի:
- Գրեթե նույն ժամանակ հիանալի հասկանալով, որ էյֆորիան այնքան էլ միասնական չէ, ֆեյսբուքցիները սկսեցին ընկերների շարքերից հեռացնել հակառակ կարծիք ունեցողներին՝ անտեղի նյարդեր չփչացնելու համար: Սակայն հեռացնելը վերաբերում էր միայն իրենց մասնակցությամբ գլխաքանակ ապահովող կողմ կամ դեմ մարդկանց: Իրական դերակատարները՝ օրական նոր էջեր բացելով և ՛՛ֆեյքեր-լայքերով՛՛, հայհոյանքների ու սպառնալիքների կեղտաջրերով լռեցնում-մեկուսացնում-ասպարեզից հանում էին վերին ուժին հակառակ խոսք ասողներին:
- Իսկ ամենից ազդեցիկը վարչապետի ՖԲ պարտադիր ելույթներն են (պատկերացնում եք՝ ինչ ծաղրալից քննադատության կարժանացներ նախկին ընդդիմադիրը որևէ իշխանավորի, ում կողմից այսքան լայն շրջանառության մեջ կդրվեին օտարների ՛՛դուխովն՛՛ ու ՛՛լայվը՛՛): Արդյո՞ք հանրության հանդեպ անափ սերն է այդ միակողմանի շփումների պատճառը:
Հազիվ թե ... Եկեք վերհիշենք՝ ապրիլ ամսից սկսած եղե՞լ է գեթ մեկ օր, որ Փաշինյանը հեռուստատեսությամբ, կամ որ ավելի կարևոր է՝ ֆեյսբուքյան տիրույթում չի երևացել: Դժվար է մտաբերել: Ակամա մտածում ես, որ դա ևս վիրտուալ հեղափոխության պարտադիր պայմաններից է... Ինչպես հակաուտոպիկ գործերում են հաբերի ու չիփերի միջոցով մշտական մշուշված վիճակում պահում զանգվածներին, այնպես էլ ֆեյսբուքյան հեղափոխության հերոսն ամեն օր պետք է նայի իր հետևորդների աչքերին և խոսք հղի նրանց, որպեսզի կախարդանքը չչքվի: Գուցե հենց ՖԲ-ն է այն խորհրդավոր կախարդական փայտիկը, որի ուժին այդքան վստահ էր Փաշինյանը: Բայց խոստովանենք, որ ազդում է: Օրինակ, Երևանի ավագանու ընտրության օրը մասնակցության տոկոսը միանգամից վերընթաց ապրեց՝ Փաշինյանի փարիզյան ՛՛լայվից՛՛ հետո (ժամը 17-ի դրությամբ եղած 34 տոկոսը շատ արագ դարձավ 43): Զուգադիպությո՞ւն է... գուցե: Հապա հոկտեմբեր 2-ին ՖԲ կոչից հետո հավաքված տասնյակ հազարնե՞րը: Սիրում-պաշտո՞ւմ են առաջնորդին... գուցե: Այնուամենայնիվ, կատարվածն ավելի շատ նման էր կույր ենթակայության դրսևորման, քան հիմնավորված բողոքի: Հավաքվածների գոնե կեսը գիտե՞ր, թե ինչի դեմ էր բողոքում կամ այդ օրինագիծն իրենից ինչ էր ներկայացնում: Խիստ կասկածում եմ:
Հավատացնում եմ, սրանք ՛՛սև՛՛ քաղաքացու դատարկ չարանենգություններ չեն: Վաղը մյուս օրը մեզ սպասում են շատ անկանխատեսելի իրադարձություններ, որոնցում մեծ դեր է վերապահված լինելու հենց փողոց փակող ՛՛սպիտակ՛՛ քաղաքացիների վայկրենական արձագանքին: Բայց գոնե ճշտեք՝ ինչի համար եք փողոց դուրս գալիս, և կոչ-հրահանգներին ենթարկվելուց առաջ մի մոռացեք, որ բոլորիս հավատը մեկն է՝ մենք Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցու զավակներ ենք (աղանդավորները ագրեսիվ են, բայց քիչ են), բոլորս աշխարհի ամենից միատարր ազգաբնակչություն ունեցող երկրի քաղաքացիներ ենք, Հայաստանը մեր բոլորի հայրենիքն է, որտեղ իշխանավորները գալիս-գնում են, ժողովուրդը մնում է: Մենք իրար թշնամի ու հակառակորդ չենք: Մենք մեկ արտաքին թշնամի ունենք, և նրա տեղը լավ գիտենք: Իրար դեմ կանգնելուց առաջ մի պահ մտածենք՝ ինչի՞ համար... ախր, մեծ հաշվով, ժողովրդի մեջ հեղափոխության-հակահեղափոխության հարց չկա, հնի-նորի հարց չկա, հանրապետականի-ելքի հարց չկա, Սերժ-Նիկոլի հարց չկա... Կա արժանապատիվ ապրելու ցանկություն, և մեկ մտահոգություն՝ Հայաստանի անվտանգությունը: Պատրա՞ստ ենք այն զոհաբերել ինչ-որ անձանց քաղաքական հավակնություններն իրականցնելու համար: Երբե՛ք:
Հավատացե՛ք, ողջ աշխարհում գունավոր-ծաղկավոր հեղափոխություններով պետություններ քանդած ուժերը երևակայություն չեն, նրանք իրական են և նրանց ճանկերը հիմա մեզ վրա են փորձարկվում: Եթե անգամ իրենք չեն նախաձեռնել, ապա մեր քաոսային վիճակից հաստատ կօգտվեն: Միայն մեր միասնականությամբ կարող ենք նրանց անհաջողության մատնել: Չարենցին պաշտում ենք, բայց ցավոք, ՛՛հայ ժողովրդի միասնականության՛՛ նրա պատգամը միայն օրհասական պահերին ենք հիշում: Եկեք չմոռանանք, որ սա ներքին փորձություն է, և հաղթանակն էլ, պարտությունն էլ բոլորինս է լինելու...
Լիա Իվանյան
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ձեր մկաններն ու մտքերը լարեք, որ շուտով պետք է անենք դա․ Բագրատ Սրբազան
