Հայաստանը միանում է Աֆրիկայի համար մղվող «մրցավազքին»
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Զոհրաբ Մնացականյանն այս օրերին պաշտոնական այցով գտնվում է Աֆրիկայում։ Ապրիլի 2-ից 4-ը նրա գլխավորած պատվիրակությունը եղել է Եթովպիայում, իսկ ապրիլի 5-7-ը այցելելու է Ռուանդա։ Աֆրիկյան ուղղությունը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ ինչ-որ չափով անսովոր և ոչ ավանդական է, և այս այցելությունները եթե ոչ նախադեպային, ապա եզակի դեպքերից են, երբ Հայաստանից բարձրաստիճան պաշտոնյա է այցելում ենթասահարական Աֆրիկա:
Ընդհանրապես Աֆրիկան եղել է միջազգային քաղաքականության մեջ ամենատնտեսված մայրցամաքներից մեկը և նրա հետ հարաբերությունները ծավալվել են հետգաղութայնացման գործընթացների համատեքստում։ Սակայն վերջին տասնամյակում նկատելիորեն աճել է հետաքրքրությունը Աֆրիկայի նկատմամբ՝ և այս անգամ ոչ միայն բնական ռեսուրսների համար։
Առաջին անգամ 19-րդ դարի վերջում էր, երբ արտաքին ուժերը սկսեցին պայքարը Աֆրիկայի համար, ինչն էլ ավարտվեց մայրցամաքի գաղութային բաժանումով։ Օտարերկրյա հետաքրքրության երկրորդ ալիքը եղել է սառը պատերազմի տարիներին, երբ ԽՍՀՄ-ը և ԱՄՆ-ը պայքարում էին նորանկախ աֆրիկյան երկրներն իրենց ազդեցության գոտի ներառելու համար։
Ներկայիս մրցավազքը թվում է, թե ավելի բարենպաստ կլինի Աֆրիկայի համար։ Մայրցամաքը ավելի ու ավելի մեծ կարևորություն է ստանում միջազգային օրակարգում, և շատ երկրներ ու ընկերություններ շտապում են ամրապնդել դիվանագիտական, տնտեսական ու առևտրային կապերը աֆրիկյան երկրների հետ։ Այս առումով առաջատարը Չինաստանն է, ակտիվ են նաև Թուրքիան, Ռուսաստանը, Հնդկաստանը։
Մի քանի վիճակագրական տվյալներ, որոնք ավելի քան խոսուն են (տվյալները ըստ Economist հանդեսի)։ 2010-16թթ. Աֆրիկայում բացվել են մոտ 320 նոր դեսպանություններ։ Միայն Թուրքիան բացել է 26 դեսպանություն։ Հնդկաստանը հայտարարել է, որ կբացի ևս 18-ը։ Չինաստանն ամենամեծ զենքի վաճառողն է և ունի պաշտպանության վերաբերյալ համագործակցություն 45 երկրների հետ։ 2014թ.-ից ի վեր Ռուսաստանը ստորագրել է 19 ռազմական համագործակցության պայմանագրեր աֆրիկյան երկրների հետ։ 2018թ. Աֆրիկայի առաջին երեք առևտրային գործընկերներն են Չինաստանը, Հնդկաստանը և Ամերիկան։ Ռուսաստանի հետ առևտուրը քառապատկվել է, իսկ Թուրքիայի հետ՝ եռապատկվել։ Բազմաթիվ են նաև բարձրաստիճան այցերն ու գագաթնաժողովները։ Միայն Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը 2008թ-ից ի վեր 30 այց է կատարել Աֆրիկա։
Հարաբերությունների նման ակտիվացումը, ի թիվս այլի, նպատակ ունի օգտագործել Աֆրիկայի դիվանագիտական ներուժը։ Մայրցամաքի 54 երկրները ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի ավելի քան ¼ են և սովորույթի համաձայն ունեն ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ոչ մշտական անդամների երեք տեղերը։ Չինաստանը համոզել է գրեթե բոլոր աֆրիկյան պետություններին խզել դիվանագիտական հարաբերությունները Թայվանի հետ։ Ռուսաստանը աֆրիկյան երկրների օգնությամբ փորձում է աջակցություն ստանալ Ղրիմի հարցում, Իսրայելը՝ Երուսաղեմն իր մայրաքաղաք ճանաչելու հարցում։
Թեև Հայաստանը փոքր ներուժ և ավելի պակաս հավակնություններ ունեցող երկիր է, այդուհանդերձ կարող է ակտիվ քայլերի միջոցով դրական օրակարգ ձևավորել աֆրիկյան պետությունների հետ։ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի աֆրիկյան այցը կարելի է դիտարկել հենց այս համատեքստում։ Աֆրիկյան ուղղությամբ Հայաստանի ակտիվանալուն նպաստում է նաև հանգամանքը, որ այժմ Հայաստանը նախագահում է Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպությունում, որի անդամ են աֆրիկյան շատ երկրներ։ 2018թ.-ին Երևանում կայացած Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովը լավ առիթ էր Հայաստանի և Աֆրիկայի համար միմյանց նորովի հայտնաբերելու և երկխոսություն հաստատելու համար։
Նախարարի այցելության երկրների՝ Եթովպիայի և Ռուանդայի ընտրությունը ևս հետաքրքրական է։ Կա և այսպես ասած հուզական տարր և ռացիոնալ հաշվարկ։ Եթովպիայի հետ Հայաստանին կապում է քրիստոնեական եկեղեցիների դավանաբական նմանությունները։ Բացի այդ Եթովպիայի մայրաքաղաք Ադիս Աբեբայում են գտնվում Աֆրիկյան Միության և Աֆրիկայի հարցերով ՄԱԿ-ի Տնտեսական հանձնաժողովի կենտրոնակայանները, ինչը հնարավորություն է տալիս շփումներ հաստատելու համաաֆրիկյան այդ կառույցների հետ։
Ռուանդայի հետ Հայաստանին կապում է ցեղասպանություն վերապրած լինելու հանգամանքը և ցեղասպանությունների կանխարգելման միջազգային ջանքերում երկու երկրների առաջատար դերակատարությունը։ Բացի այդ Ֆրանկոֆոնիայի գլխավոր քարտուղար Լուիզ Մուշիկիվաբոն Ռուանդայի նախկին ԱԳ նախարարն է, ով իր նոր պաշտոնում ընտրվել է Երևանում։
Ակնկալենք, որ այս այցելություններով կտրվի Հայաստանի և Աֆրիկյան պետությունների միջև ավելի ակտիվ համագործակցության մեկնարկը, ինչի հետագա զարգացման համար հարկավոր կլինեն շարունական ջանքեր և ընդհանուր շահեր։
Լրահոս
Տեսանյութեր
«Հավերժի ճամփորդներ». Զոհված տղաների պատմություններն ու երազանքները՝ առցանց ցուցադրությամբ
