Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հզոր գիտություն, հզոր Հայաստան» կարգախոսով առաջնորդվող երիտասարդ գիտնականները մտահոգված են՝ արդեն չորրորդ տարին է, որ գիտության ոլորտին պետական բյուջեով հատկացվող գումարները չեն ավելացվում։

«Այս տարի էլ բյուջեի նախագծով որևէ ավելացում չի նախատեսվել։ Այդ  ու ոլորտի բազմաթիվ այլ խնդիրների մասին մենք բարձրաձայնեցինք ԱԺ-ում պատգամավոր Հովհաննես Հովհաննիսյանի նախաձեռնած քննարկման ժամանակ»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց երիտասարդ ֆիզիկոս Հռիփսիմե Մկրտչյանը։

Քննարկմանը մասնակցել են երիտասրդ գիտնականներ Հայաստանի տարբեր գիտահետազոտական ինստիտուտներից ու բուհերից, նրանք բոլորն էլ հանդիպմնաը ներկայացել են «Հզոր գիտություն, Հզոր Հայաստան» գրությամբ շապիկներով։ Քննարկման մասնակիցներն օրենսդիր մարմնում նշել են նաև Երիտասարդ գիտնականների աջակցման ծրագրի հարցը, ցավում են, որ նման քննարկումը տեղի է ունենում բյուջեի նախագծի հաստատման փուլում։

Հիշեցնենք, որ բյուջեից այս ծրագրի իրականացման համար գումար է տրամադրվել, երիտասարդ գիտնականները բազմաթիվ հայտեր են ներկայացրել, սակայն գումարը հասցեատերերին տրամադրելու համար իրավական ընթացակարգ չեն գտնում։

«Փաստացի գումարը կա, արդեն նոյեմբեր ամիսն է, բայց այն չի ծախսվել, դա օրենքի խախտում է։ Ստացվում է, որ գումարը պետք է վերադարձվի բյուջե, իսկ երիտասարդ գիտնականները դրանից օգտվելու հնարավորությունից զրկված են եղել, մինչդեռ դա բավականին  արդյունավետ ծրագիր էր։ Մենք ամեն կերպ փորձեցինք ընդգծել, որ ինչքան գիտության մեջ մեծ ներդրումներ արվեն, այնքան պետությունը կհզորանա, սակայն չգիտեմ, այդ մեսիջը տեղ հասա՞վ, թե՞ ոչ»,-ասաց Մկրտչյանը։

Բարձրացված խնդիրներին հստակ պատասխաններ ներկա պատգամավորները չեն տվել, ասել են՝ գիտակցում են, կդիտարկեն։ Մինչ գիտակցումը վերածվի իրական քայլերի,  հայաստանցի շատ գիտնականներ զրկված են պետական աջակցությունից, հետ են մնում արտասահմանցի գործընկերներից,  հաճախ գնում են այլ երկրներից ստացած առաջարկների հետևից ու հաստատվում, աշխատում Հայաստանից դուրս։ Շատ դեպքերում էլ երիտասարդները գիտական խմբից հեռանում են դեռ աշխատանքը չավարտած, ինչն էլ ազդում է գիտական արտադրանքի արդյունքների ու որակի վրա։

Հռիփսիմե Մկրտչյանն ասում է՝ ինքը դեկտեմբերին հրավիրված  է  ԱՄՆ Սան Ֆրանցիսկո քաղաքում կայանալիք  միջազգային կոնֆերանսին, որին մասնակցելու է 20 հազար գիտնական։ Հրավիրյալ երկու զեկույցներով նա հանդես է  գալու մոտ 1000 գիտնականի առաջ, սակայն թռիչքի համար գումարը չկար։

«Այս պահին գիտությունը, գիտնականի խնդիրները ետին պլան են մղվել։ Իշխանության փոփոխությունից հետո ոչինչ չի արվել։ Նախորդ իշխանության կողմից, ճիշտ է, ինչ-որ քայլեր արվել են, բայց երկու տարի շարունակ ոլորտի ֆինանսավորման ավելացում չէր եղել։ Հիմա էլ ասում են՝ գումար չկա, մենք էլ առաջարկում ենք, թող լինի թեմատիկ ֆինանսավորում, պետությունը թող պատվիրի, առաջարկներ ներկայացնի, առաջնահերթությունները նշի, գիտնականն էլ շարժվի ըստ դրանց»,-նշեց ֆիզիկոսը։

Նա խոստովանում է, բոլորովին վերջերս իր աշխատավարձն էլ ընդամենը 100 հազար դրամ էր։ Ֆինանսական խնդիրները հանգեցնում են ուղեղների արտահոսքին, ինչի հետևանքով Հայաստանում գիտնականի միջին տարիքը հասել է 65-ի։ Իրավիճակն ավելի վատ է կենսաբանության ու քիմիայի ոլորտներում։

«Սա նշանակում է, որ որոշ ժամանակ հետո մենք չենք ունենալու գիտնականներ, մարդիկ ու մասնագետներ, որոնք կպատրաստեն նորերին, չի լինի սերնդափոխություն։ Ես հիմա մտածում եմ լքել գիտությունը կամ էլ դրանով զբաղվել արտասահմանում, որովհետև ես իմ ստացած աշխատավարձով չեմ կարողանում հոգալ իմ ապրուստը։ Առաջնահերթ խնդիրը հենց ուղեղների արտահոսքը կասեցնել է, եթե կառավարությունն այդ ուղղությամբ հենց այս պահին անհապաղ քայլեր չձեռնարկի, մենք վաղը ոչ մի գիտնական չենք ունենալու, ոչ մեկ չի մնա ու այստեղ աշխատի միջին աշխատավարձից ցածր գումարով»,-խնդիրը ներկայացրեց երիտասարդ ֆիզիկոսը։

Գիտնականը հաշվել է.
2016-ին 12,5 մլրդ դրամ է հատկացվել գիտության ոլորտին
2017-ին՝  12,6 մլրդ դրամ 
2018-ին՝ 11,8 մլրդ դրամ 
2019-ին՝  12,3 մլրդ դրամ 
2020-ին՝  12,7 մլրդ դրամ։

Իրավիճակն առավել տխուր է դառնում, երբ այս թվերը համեմատում են հակառակորդ երկրի հատկացումների հետ՝ 2020 թվականի բյուջեով Ադրբեջանը նախատեսում է գիտական ծախսերի համար տրամադրել $113.9 մլն(193.7 մլն մանաթ), այս թիվը $33.7 մլն ( 57.4 մլն մանաթով)` 42,1%-ով ավելին է նախորդ՝ 2019-ին նախատեսված հատկացումից։