Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հայաստանում կորոնավիրուսից  մահացած անձ դատավարական, քրեաիրավական  ճանապարհով գոյություն չունի, հետևաբար Հայաստանի ոչ մի պաշտոնատար անձ երբևէ չի կարող քրեական հետապնդման և  պատասխանատվության ենթարկվել կորոնավիրուսի հետևանքների, այդ ոլորտում տեղի ունեցած  բացթողումների, խախտումների համար»,- ասուլիսում ասաց «ԷՅՋՎԻԷՅՋ» փաստաբանական գրասենյակի փաստաբան Վահան Հովհաննիսյանը։

Նա նշեց, որ որպես իրավական հիմնավորում և դիրքորոշում այն հանգամանքն է, որ եթե տեղի չի ունենում դիահերձում,  հնարավոր չէ  պարզել կորոնավիրուսի և մահվան միջև անմիջական պատճառահետևանքային կապի առկայությունը։

Փաստաբանի խոսքով, քրեադատավարական  նորմերով նախատեսված է, որ քրեական գործում մի շարք հանգամանքներ կարող են հաստատվել միայն և բացառապես որոշակի ապացույցների ներքո, մասնավորապես նախատեսված է մահվան պատաճառն ու մարմնական վնասվածքների  բնույթն ու ծանրության աստիճանը կարող են հաստատվել ոչ այլ կերպ, քան միայն և բացառապես դիակի կամ սովորական դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացության արդյունքում։

«Եթե մենք չունենք մահվան պատճառները փաստող այն միակ ապացույցը, ինչպիսին է  դիակի դատաբժշկական փորձաքննությունը, հետևաբեար հնարավոր չէ հավաստել, որ մահացել է կորոնավիրուսի հետևանքով»,- ասաց Վահան Հովհաննիսյանը։

Նա նշեց, որ իրենց գրասենյակով նախաձեռնել են որոշակի իրավական գործընթաց, որի արդյունքում սկսել են շփվել  պաշտոնական վարկածով կորոնավիրուսից մահացած անձանց հարազատների հետ, վերլուծել նրանց հետո ունեցած շփումները և արձանագրել են, որ այդ ոլորտում առկա են մի շարք իրավական և սոցիալական խնդիրներ։

«Բոլոր դեպքերն ունեին բնութագրիչ անհատական առանձնահատկություններ, նաև միասնական գծեր։  Որո՞նք էին միասնական գծերը, որոնք առկա էին բոլոր դեպքերում։ Պաշտոնական վարկածով  կորոնավիրուսի հետևանքով հիվանդանոց տեղափոխված, այնուհետև մահացած անձանց  կորոնավիրուսի դրական թեստերը նրանց հարազատները  չեն տեսել բոլոր դեպքերում։

Հիվանդանոց կամ վիրաբուժական բաժանմունք տեղափոխվելուց հետո հարազատի հետո որևէ կապ չեն ունեցել։ Մահացածների հարազատներն, անխտիր բոլորը, չգիտեն, թե  երբ, որ ժամին է մահացել իրենց հարազատը։

Բոլոր հարազատները հստակ չգիտեն, թե ինչի հետևանքով է առաջացել իրենց ազգականի մահը, որն է հանդիսացել մահվան պատճառը։  Բոլոր դեպքերով մահանալուց հետո հիմնականում նրանք իրենց մահացած ազգականին չեն տեսել, դիակը հանձվել է փակ, կնիքված դագաղով, որոշ  դեպքերում  թաղմանը չեն մասնակցել։

Ֆանտաստիկայի ժանրից չէ, մեզ մոտ արձանագրված է, փաստաթղթավորված է։ Ունեցել ենք նաև այլ արտառոց անհատական դեպքեր, երբ անձի ազգականի մոտ արձանագրվել է կորոնավիրուս,  տեղափոխվել է հիվանդանոց,  հետագայում մահացել է, անձի ընտանիքը պարտադիր մեկուսացման չի ենթարկվել, պետությունը նրանց նման պահանջ չի ներկայացրել։

Ունենք դեպք, երբ անձն ինսուլտի ախտանիշներով տեղափոխվել է նյարդաբանական բաժանմունք սկզբնապես  կորոնավիրուսի բացասական թեստով,  հիվանդանոցում գտվելու երրորդ օրն ախտորոշվել է կորոնավիրուս, հարազատների կարծիքով վարակվել է հիվանդանցում»,- ներկայացրեց փաստաբանը։

Նրա խոսքով, մահացածների հարազատների ու ազգականների մոտ կուտակված է  զայրույթ, դժգոհություն, որը գալիս է այս անորոշությունից,  քանի որ երբևէ և որևէ դեպքով որևէ պետական մարմին, որևէ պաշտոնատար անձ, առողջապահության նախարարությունը, որևէ կազմակերպություն գրավոր, պաշտոնական որևէ իրազեկում չի տվել, թե ինչի հետևանքով և երբ է  տեղի ունեցել հարազատի մահը։

Նա նշեց, որ ըստ պաշտոնական վարկածի,  կորոնավիրուսից մահվան դեպքերում որպես փաստաթուղթ տրվում է միայն  մահվան մասին պետական վկայական։

«Հավատացնում եմ՝ համացանցում անգամ որոնումների արդյունքում չեք գտնի, թե ինչ է նշանակում այն ծածկագիրը, դասակարգիչը, որը նշված է փաստաթղթում։ Եթե սրա մասին տեղյակ չեն մասնագետները, իրավաբանները, շարքային անձիք, ինչպե՞ս կարող են հասկանալ, թե  ինչից է մահացել իրենց ազգականը։ Այսինքն բոլոր դեպքերով ունենք այսպիսի անորոշություն»,- ասաց Վ. Հովհաննիսյանը։

Փաստաբանը նշեց, որ ամփոփելով ու համակարգելով այս ամենը, արձանագրել են, որ տեղի է ունեցել անձանց կյանքի իրավունքի խախտում և ոտնահարում։  Փաստաբանի խոսքով, մահվան դեպքերի, առավել ևս  կասկածելի հանգամանքներում տեղի ունեցած մահվան դեպքերի օբյեկտիվ հետաքննությունը պետության պոզիտիվ  պարտականությունն է։

«Ներպետական օրենսդրությամբ սահմանված են՝ պոզիտիվ պարտականությունը  իրականացնելու ընթացքում առնվազն պետական մարմինները պետք է իրականացնեն երեք հիմնական գործողություններ՝ վկաների հարցաքննություններ, դատաբժշկական փորձաքննության նշանակում և եզրակացության ստացում, դիահերձում։ Այս բոլոր գործողությունները կարող են կատարվել միայն  քրեական գործ հարուցելուց հետո  նախաքննության պայմաններում, սակայն բոլորս տեսնում ենք, որ ոչ մի դեպքում քրեական գործ չի հարուցվում, նախաքննություն չի իրականացվում, հետևապես  պետությունն այս մասով չի կատարում իր պոզիտիվ  պարտականությունը»,- ասաց փաստաբանը։

Նա ընդգծեց՝ հստակ է, որ մահվան հանգամանքների հետաքննությունը պետության պարտականությունն է,  իսկ պետությունն այդ պարտականությունը  չիրականացնելով՝ խախտում է և խախտել է անձանց կյանքի իրավունքը։ Ըստ նրա, կորոնավիրուսից մահվան դեպքերով հետաքննություն  իսպառ գոյություն չունի։

«Մենք նաև գտնում են, որ պետության կողմից իր այդ պարտականությունները չկատարելը  իր մեջ ներառում է  առերևույթ հանցագործության հատկանիշներ, որոնց վերաբերյալ հետագայում հանդես ենք գալու հանցագործության մասին հաղորդմամբ»,- ասաց Վ.Հովհաննիսյանը։

Նա նշեց, քանի որ պետությունն իր պոզիտիվ պարտականությունը  չի կատարում և սա իր մեջ հանցակազմի տարրեր է պարունակում, իրենց գրասենյակի փաստաբաններով նախաձեռնել են մի գործընթաց՝ անհատույց, ամբողջությամբ անվճար անհատական աշխատանքներ են կատարում բոլոր ընտանիքների հետ, որոշակի տեղեկություններ են ստանում մահվան պատճառների, հանգամանքների վերաբերյալ, փաստաբանական հարցումներ են ուղարկում առողջապահության նախարարություն, դիահերձարան, ոստիկանության, այլ համապատասխան մարմիններ։

«Այս ամբողջ  տեղեկատվությունը համակարգելուց և  ամփոփելուց հետո՝ մենք ունենալու ենք երկու իրավական ճանապարհ։ Մեկն ավելի նեղ  ճանապարհ է՝ պարզել յուրաքնաչյուր դեպքում արդյոք տեղի ունեցել է բուժաշխատողների կողմից  իրենց մասնագիտական պարտականությունների թերացում, անփույթ վերաբերմունք իրենց մասնագիտական պարտականությունների կատարման նկատմամբ, եթե պարզենք որ այդպիսի բան կա,  հանցագործության մասին  հաղորդմամբ  դիմելու ենք համապատասխան իրավասու մարմիններին, քանի որ  այդ արարքը  իր մեջ Քրեական օրենսգրքով նախատեսված հատուկ հոդվածի հատկանիշներ է պարունակում։

Հաջորդ, ավելի լայն ճանապարհը, որը մեր նախաձեռնության իրավական նպատակն է, ինչքան շփվել ենք մահացածների հարազատների հետ, տեսել ենք, որ բոլոր դեպքերում առկա է պետության կողմից իր պարտականության չկատարում։ Սա իր մեջ հանցագործության հատկանիշներ է պարունակում։  Մենք շարունակում ենք դիմումների ընդունումը, եթե պարզենք, որ բոլոր դեպքերում առկա է այն նույն խախտումը՝ որևէ դեպքով հետաքննություն չի իրականացվել, մենք հանցագործության մասին հաղորդում ենք ներկայացնելու համապատասխան մարմիններին՝ պարզելու այն պետական պաշտոնատար անձին, ում հրամանով կամ  հրահանգով նման հետաքննություն չի իրականացվել, կամ եթե չկա նման հրահանգ, իրենց անգործության հետևանքով ինչու անձիք այդ հետաքննությունը չեն իրականացրել։ Պետական կառույցներ չեմ անհատականացնի, քանի որ մեր աշխատանքները դեռ շարունակվում են,  բայց ամեն դեպքում ասեմ, որ  համակարգված եղանակով հանցագործության մասին հաղորդումը ներկայացվելու »,- ասաց փաստաբանը։

Նա նշեց, որ իրենց դիմած անձիք  զրկված են դատավարական  գրեթե բոլոր իրավունքներից, քանի որ չունեն տուժողի իրավահաջորդի դատավարական կարգավիճակ, որովհետև նման կարգավիճակ կարող են  ստանալ միայն  հարուցված քրեական գործով, քննիչի համապատասխան  որոշմամբ։

«Քանի որ չունենք հարուցված քրեական գործ,  հետևաբար անձանց բոլոր իրավունքները չեն իրացվում, զրկված են որևէ իրավական պահանջ ներկայացնելու իրենց հնարավորությունից։ Քրեական  գործ հարուցելուց հետո ներկայացնելու ենք նաև տուժողի իրավահաջորդների  շահերի պաշտանություն՝ կրկին անվճար, հասնելու ենք ընդհուպ մինչև  նրանց՝ պետության կողմից  համապատասխան դրամական փոխհատուցման տրամադրմանը»,- ասաց Վահան Հովհաննիսյանը։ 

Հարցին՝ եթե ինչ-ինչ հանգամանքներ բացահայտվեն, հենց առողջապահության նախարարությանը պատասխանատվության ենթարկելու հիմքե՞ր կան, Վ. Հովհաննիսյանն ասաց, որ պատժի անհատականացման սկզբունքը որևէ մեկը չի կարող խախտել, չի կարող ասել, որ առողջապահության նախարարությունը կենթարկվի պատասխանատվության, քանի որ պատժի անհատականացում պետք է տեղի ունենա։

«Դրա համար եմ ասում, որ մեր իրավական ուղիներից մեկը նեղ ճանապարհն է, որի ընթացքում հնարավորինս, մեր սուղ միջոցներով, պետք է պարզենք, թե կոնկրետ որ աշխատակցի մեղքով է տեղի ունեցել այդ անգործությունը, եթե, իհարկե, անգործություն տեղի ունեցել է։ Ավելի լայն իմաստով արդեն գործ ունենք առողջապահության քաղաքականության հետ, կոնկրետ սոցիալական ոլորտի համակարգման, ղեկավարման հետ, գործ ենք ունենալու նաև իրավապահ մարմինների կողմից իրենց գործառույթային պարտականությունների չկատարման հետ։ Սա ավելի լայն ոլորտ է, ամբողջ դիմումները համակարգելուց հետո եթե տեսնենք, որ բոլորի մոտ կարմիր գծով անցնում է այս խնդիրը, հետևաբար համակագված ձևով հանցագործության մասին հաղորդում ներկայացնելու ենք»,- ասաց փաստաբանը։

Նա կարծում է, որ սա ավելի շատ համակարգված խնդիր է, սրա կապերը իշխանության վերին էշելոններ են տանում։ Փաստաբանն ասաց, որ իրենք կծիկը քանդելու են։

Վ.Հովհաննիսյանի խոսքով, ներպետական ատյանները սպառելուց հետո կդիմեն միջազգային կառույցներին, բայց կարծում է, որ իրենց կողմից ներկայացվելիք փաստերն այնքան ամուր են լինելու, որ չի մերժվի, ամեն դեպքում քրեական գործ պետք է հարուցվի։