«Արալեզ» ՀԿ-ն՝ վահան հայ հեղինակների համար. Վիկտորյա Մալոյան
«Հեղինակային և հարակից իրավունքների պաշտպանության խնդիրները շատ արդիական են ոչ միայն Հայաստանում, այլ ամբողջ աշխարհում, բայց Հայաստանում առավել, քանի որ այստեղ մշակույթ ձևավորված չի, մեր հեղինակները շատ անպաշտպան են»,- Հայաստանի ստեղծագործական միությունների միացյալ ֆորումում հայտարարեց «Արալեզ» հասարակական կազմակերպության գլխավոր տնօրեն Վիկտորյա Մալոյանը։ Ֆորումը նախաձեռնել է հենց «Արալեզ» հասարակական կազմակերպությունը՝ հեղինակային, հարակից և մտավոր սեփականության իրավունքների պաշտպանության համահայկական ասոցիացիան։
Panorama.am-ի հետ զրուցում Վ.Մալոյանն ասաց, որ ասոցիացիան կատարելու է ոչ միայն իրավական, կրթական գործառույթներ, այլ նաև կներկայացնեն այս ոլորտում առկա նոր տեխնոլոգիաները, որոնց շնորհիվ հեղինակներին հնարավորություն կտան հավաքագրել հեղինակային և հարակից իրավունքներով հասանելիք վճարումները, ապահովել նրանց ինֆորմացիայի ու հաշվետվողականության թափանցիկությունը։
«Հեղինակները պետք է ոչ միայն վստահ լինեն, որ իրենց գումարները հավաքագրվում են պատշաճ կերպով, հատուկ համակարգերի միջոցով թափանցիկ տեսնեն, թե որտեղից, ինչքան գումար է հավաքվում, նաև բոլոր դատարաններում իրավաբանորեն պաշտպանված լինեն։ «Արալեզ»-ը պետք է հանդիսանա վահան, որը կպաշտպանի ոչ միայն իրավական դաշտում, այլևս այստեղ կա շատ կարևոր բարոյական գիծ, որը չպետք է խախտվի»,- ասաց «Արալեզ» ՀԿ գլխավոր տնօրեն Վիկտորյա Մալոյանը։
Նա նշեց, որ թեև շատ կարճ ժամանակ է ինչ գոյություն ունեն, բայց արդեն ունեն մի քանի հաջողություններ։ Օրինակ, առանց հայտնի նկարիչ Մինաս Ավետիսյանի իրավահաջորդների թույլտվությունը վերցվելու, ռուսական գործարաններից մեկը պատվեր էր վերցրել նկարչի՝ Արամ Խաչատրյանի «Գայանե» բալետի էսքսզներով հախճապակիի վրա տպագորություն անել և բավականին թանկ վաճառել։ «Մեր իրավաբանական խումբը դիմեց լիցենզիան ճշտելու համար, իրենց իրավաբանական բաժինը ներողություն խնդրեց, խնդրեց մինջդատական փուլում բոլոր հարցերը հարթեն»,- ասաց նա։
Վ. Մալոյանի ներկայացմամբ, Հայաստանում գոյություն ունեն արտադրողներ, որոնք Մարտիրոս Սարյանի կտավերը տեղափոխում են ուրիշ արտադրանքի վրա։ «Գիտեք, այստեղ միայն գումարային հարց չէ, կարևոր բարոյական հարց է։ Միգուցե իրավահաջորդները նույնիսկ գումար չպահանջեն, բայց լիցենզիոն իրավունքները պետք է անպայման վերցնել։ Հեղինակային իրավունքները, որպես ստրուկտուրա, շոշափելի բան չեն, բայց այն է, ինչ ծնողները թողնում են իրենց իրավահաջորդներին, իրենց գոյությունը, ամեն ինչն ապահովելու համար, և ոմն մեկը որոշում է, որ պետք է գողություն անի ուրիշի ունեցվանքն ու դրա վրա գումար վաստակի։ Կարելի է այդ գումարը վաստակել, բայց դա օգտագործելու համար անհրաժեշտ է վերցնել լիցենզիոն իրավունքները։ Ավելին՝ շատ պետական կառույցներ վարվում են նույնպես՝ դրամաշնորհներ տրամադրելով այն պրոեկտներին, որոնց համար իրավահաջորդից վերցված չեն լիցենզիոն իրավունքները։ Այսուհետ մենք պաշտպանելու ենք բոլոր հեղինակային իրավունք ունեցողներին»,- ասաց «Արալեզ» ՀԿ գլխավոր տնօրենը։
Նա նաև բացատրեց, թե ինչ պետք է անի բիզնեսի ներկայացուցիչը, օրինակ, եթե ուզում է հագուստ արտադրել՝ Մարտիրոս Սարյանի կտավներից որևէ դետալով. «Ամենաառաջին քայլը՝ հեղինակային ընկերության միջոցով իրավահաջորդներից կամ հենց հեղինակից վերցնի լիցենզիոն իրավունք ինչ-որ քանակի սերիա արտադրելու հնարավորությամբ, մնացած հարցերի շուրջ արդեն իրենք կարող են պայմանավորվել իրավաբանների միջոցով»։
Ըստ միջազգային օրենքի, հեղինակի մահից հետո 70 տարի հետո նրա նկարները, երաժշտությունը հանրության կողմից կարող են ազատ օգտագործվել, 70 տարի տնօրինում են իրավահաջորդները։
Վ. Մալոյանը նաև ասաց, որ մինչև այսօր պետք է պաշտպանվեին հարակից իրավունքների շահերը, բայց դա չի կատարվել Հայաստանում։ «Մենք առաջինն ենք լինելու, որը հավաքագրելու է հարակից իրավունքների համար վճարումները։ Օրինակ, կոմպոզիտորը գրում է երաժշտություն, ունի շատ հում տեքստ, գործիքավորողը գործիքավորում է, արդեն գործիքավորման իրավունքները պատկանում ենք գործիքավորողին, այդ գումարներն էլ են հավաքագրվելու»,- ասաց նա։
«Արալեզ» ՀԿ գլխավոր տնօրենը ներկայացրեց աշխատանքային ժամանակակից գործիքներ՝ օրինակ, FONMIX-ը, որի շնորհիվ տեղի է ունենալու արհեստական ռոտացիա. «Այսինքն, եթե առաջ ռեստորաններում, սրճարաններում հնչեցվում էր երաժշտություն, որը նախատեսված է միայն մասնավոր նվագարկության համար, այդ երաժշտությունից պետք է հավաքագրվեն հեղինակային իրավունքներ տվյալ երաժշտության հեղինակի համար։
FONMIX-ը գործիք է, որն օրինական ձևով ոչ միայն հավաքագրում է հեղինակային իրավունքի համար վճարումները, այլ հնչեցում է երաժշտությունը, որի մոնիտորինգի շնորհիվ հավաքագրվում են հեղինակային իրավունքները, այսինքն ոչ թե միայն հեղինակային իրավունքների վճարն է կատարում տնտեսավարողը, նաև այդ վճարի դիմաց ինքն ունենում է կանոնակարգված ծառայություն, որի շնորհիվ տեսնում ենք թափանցիկությունը, թե որ ռեստորանում տվյալ հեղինակի երգը քանի անգամ է հնչել։ Այդ ամենը հեղինակը նույնպես տեսնում է»։
Ինչ վերաբերում է այս ոլորտը կանոնակարգող օրենսդրությանը, Վ. Մալոյանն ասաց, որ 2006 թվականին ընդունված որոշմամբ Հայաստանում պետք է հեղինակային և հարակից իրավունքներով զբաղվի մի կազմակերպություն, բայց օրենքը մնացել է թերի, քանի որ մատնանշված չէ, թե որ կազմակերպությունն է, տրված չի պետական լիցենզիա, այսինքն Հայաստանում գործում են մի քանի հեղինակային կազմակերպություններ, որոնք ունեն ՀՀ պետռեգիստրի համարժեք սերտիֆիկատ։
«Հստակ չէ, թե որ կազմակերպությունը պետք է վերահսկի ոլորտը։ Այստեղ կա իրավական շատ մեծ կոնֆլիկտ։ Հուսով ենք՝ ժամանակի հետ այդ հնարավորությունը կունենա այն կազմակերպությունը, որն իր ֆունկցիան ճիշտ ձևով կկատարի։ Այս կազմակերպուններից մեկը հենց մենք ենք և միակը, որը տեխնիկական միջոցներով ապահովում է թափաանցիկություն և նաև հավաքագրում է հարակից իրավունքներ»,- ասաց «Արալեզ» ՀԿ գլխավոր տնօրեն Վիկտորյա Մալոյանը։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Ի՞նչ կա մեքենայի մեջ. Կիրանցում ծակեցին մեքենայի անվանդողերը
