Քաղաքական 11:17 26/05/2023 Հայաստան

Եթե այսօր Գլադստոնը ողջ լիներ, նա, վստահաբար, կբարձրացներ իր ձայնն ի աջակցություն Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի... Արմեն Սարգսյան

Հանրապետության չորրորդ նախագահ Արմեն Սարգսյանը բրիտանական The Telegraph օրաթերթում հրապարակված իր հոդվածում անդրադարձել է  Բրիտանիայի նախկին վարչապետ (19-րդ դար), մեծ հումանիստ, երկար տարիներ ի աջակցություն հայերի հանդես եկած Ուիլյամ Գլադստոնի կյանքին ու ժառանգությանը և նշել, որ օրերս Հարդենում՝ Գլադստոնի գրադարանում տեղի ունեցած մեծարման երեկոն ոչ թե պարզապես հարգանքի տուրք էր նրա քաղաքական խորաթափանցությանն, այլ, առաջին հերթին, նրա սկզբունքային մարդասիրությանը: Արմեն Սարգսյանը հատկապես անդրադարձել է Ուիլյամ Գլադստոնի հայանպաստ գործունեությանը և մասնավորապես նշել. «Հայաստանը չի կարող մոռանալ 19-րդ դարի բրիտանական քաղաքականության «Ավագագույն Ծերուկին», մանավանդ որ այսօր նման կերպարի կարիք շատ ունի»:

«Ուիլյամ Յուարթ Գլադստոնը ծնվել է 19-րդ դարի առաջին (1808), մահացել՝ վերջին (1898) տասնամյակում։ Նա աննախադեպ՝ չորս ժամկետ պաշտոնավարել է որպես վարչապետ՝ երբեք իր արժեքները  չստորադասելով քաղաքականապես նպատակահարմար զիջումներին և վաստակելով «ճնշվածների պաշտպանի» տիտղոսը։

Գլադստոնի ամենանշանակալի (ու նաև վիճելի) քաղաքական նախաձեռնությունը, թերևս, Իռլանդական Հոմրուլի (Irish Home Rule) շուրջ ջանքերն էին։ Գլադստոնը ձգտում էր Իռլանդիային շնորհել Բրիտանական կայսրության ներսում ինքնակառավարման զգալի աստիճան՝ հույս ունենալով բավարարել իռլանդացի ժողովրդի դժգոհություններն ու նպաստել Բրիտանիայի և Իռլանդիայի հաշտեցմանը: Հոմրուլն անցկացնելու նրա փորձերն ի վերջո բախվեցին ուժեղ դիմադրության, բայց եկեք մի պահ պատկերացնենք մեր աշխարհը, եթե նրա հեռատես նախաձեռնությունը հասներ իր ավարտին. բրիտանացիները սերնդեսերունդ կազատվեին տարաձայնություններից ու «տրավմաներից»։

Սակայն այն, ինչը կյանքի վերջին տարիներին իսկապես առանձնացրեց  Գլադստոնին, Հայաստանն էր։ Նրա ներգրավվածությունը «Հայկական հարցում», որը պայմանավորված էր բացառապես իր բարոյական պատկերացումներով, սկսվեց 19-րդ դարի վերջին։ Ծննդյան 85-ամյակի օրը՝ 1894 թվականի դեկտեմբերին, Գլադստոնը Հարդենի իր գրադարանում ընդունեց հայկական պատվիրակությանը և առաջին ձեռքից  տեղեկություններ ստացավ Օսմանյան կայսրությունում հայերի դեմ վայրագությունների մասին։ Այդ տարի սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ն իր զորքերը հանել էր Թուրքիայի հայկական համայնքի դեմ։

Համիդյան ջարդերը, ինչպես դրանք հայտնի դարձան հետագայում, սկսվեցին  Սասունի և Զեյթունի արևելյան շրջաններում հայերի դեմ հարձակումների ալիքով։ Զանգվածային կոտորածներն ուղեկցվում էին բռնի կրոնափոխությամբ, հայերի ունեցվածքի թալանով և ոչնչացմամբ։  Գլադստոնը, որ իր ձայն էր բարձրացրել Բալկաններում օսմանյան բռնությունների դեմ, ցնցված էր, սակայն պատկառելի տարիքը զգալիորեն սահմանափակում էր նրա աջակցության հնարավորությունը։
Բռնությունները 1895 թվականին ավելի ուժգնացան՝ տարածվելով այլ շրջաններում՝ ներառյալ Ստամբուլ ու Իզմիր քաղաքները։ Հայերը դարձել էին պետական պաշտոնյաների, կրոնական առաջնորդների ու տեղի զինվորականների նախաձեռնած ջարդերի հաճախակի թիրախ։ Հետապնդումների էին ենթարկվում նաև մյուս փոքրամասնությունները։ Գլադստոնը, չնայած բավականին պատկառելի տարիքին, որոշեց գործել։

1895 թվականի օգոստոսի 6-ին 86-ամյա նախկին վարչապետը 10 մղոն քայլեց Հարդենի իր դղյակից դեպի Չեսթեր Թաուն Հոլ (Chester Town Hall), որտեղ հազարավոր մարդիկ էին հավաքվել՝ լսելու նրան։ Գլադստոնը դատապարտեց Օսմանյան կայսրությանը՝ որպես «վատագույնն աշխարհում» և հավաքվածներին կոչ արեց կանգնելու հայերի՝ «աշխարհի ամենախաղաղասեր, խելացի ու աշխատասեր ժողովուրդներից մեկի» կողքին։

Հանդիպումը, որը նախագահում էր Վեսթմինսթերի դուքսը, ավարտվեց ի աջակցություն Հայաստանի ընդունված բանաձևով։ Այն այնքան ազդեցիկ էր, որ թուրքական գրաքննությունը հաջորդ օրն արգելեց բոլոր անգլիական պարբերականները, քանի որ դրանք լայնորեն լուսաբանել էին Գլադստոնի ելույթը։ Հայաստանին ուղղված Գլադստոնի աջակցությունը դրանով չսահմանափակվեց: Որպես բրիտանական քաղաքականության «Ավագագույն Ծերուկ»՝  նա օգտագործեց իր ազդեցությունը՝ աջակցություն ստանալու հայկական հարցում։ Նա ներգրավեց դիվանագիտական ջանքերը, հանդիպեց առաջնորդների հետ և օգտագործեց իր կապերի լայն ցանցը՝ հասնելու միջազգային միջամտության։ Բարոյական բարձր արժեքներն ու հեղինակությունը՝ զուգորդված անզուգական հռետորությամբ, նրան դարձրեցին արդարության համոզված պաշտպան։

Գլադստոնի վերջին հրապարակային ելույթը 1896 թվականի սեպտեմբերին էր՝ հայերի նկատմամբ օսմանյան կոտորածների դեմ բողոքի ցույցին: Թեպետ այդ ժամանակ նա արդեն մասամբ խուլ էր և գրեթե կույր, սակայն ի աջակցություն Հայաստանի Գլադստոնի ելույթը ոտքի հանեց վեց հազար մարդու Լիվերպուլի Circus Building-ում: Դա թերևս նրա հռետորական ձիրքի մեծագույն պահն էր։ «Բոլոր մարդիկ,- ասաց Գլադստոնը,- մեր աջակցության նույն պահանջներն ունեն»: Նա իր լսարանին հայտնեց, որ հողը, որի վրա կանգնած է, «ոչ բրիտանական է, ոչ էլ եվրոպական, այն մարդկային է»:
Նույն տարում լույս տեսավ Գլադստոնի ազդեցիկ գրքույկը «Հայկական հարցը» վերնագրով։ Այն դարձավ հայերի տառապանքների մասին համաշխարհային իրազեկվածության բարձրացման կատալիզատոր: Այս հիմնարար աշխատության մեջ Գլադստոնը ջանասիրաբար նկարագրեց հայ ժողովրդի դժվարին կացությունը՝ լույս սփռելով Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված կոտորածների վրա։ Նրա պերճախոս արձակն ու հզոր հռետորաբանությունն արժանացան ողջ աշխարհի ընթերցողների արձագանքին՝ ուշադրություն հրավիրելով այն սարսափի վրա, որն անտեսվել էր կամ մերժվել։ Նա նախազգուշացրեց, որ եթե Եվրոպան գործելու փոխարեն «բավարարվի լսելով», հայերի կոտորածները ճանապարհ կհարթեն մի աննկարագրելի ավելի վատ բանի համար։ Պատմությունը ողբերգական կերպով հաստատեց Գլադստոնի ասածները:
Երբ 1898 թվականին Գլադստոնը մահացավ, նրա համար պետական հուղարկավորություն կազմակերպվեց։ Նրա դագաղը, սակայն, ծածկված էր ոչ թե ազգային դրոշով, այլ՝ սպիտակ, կապույտ և ոսկեգույն մետաքսյա սավանով, խորհրդանիշ, որը նրա ընտանիքին էր հանձնվել հայկական եկեղեցու կողմից։

Գլադստոնի բարոյական հրամայականը պարզ էր. Հայկական հարցը լուծելու համար անհրաժեշտ էին միջազգային գործողություններ: Նա կոչ արեց կառավարություններին, քաղաքական գործիչներին և հասարակ քաղաքացիներին՝ հանդես գալ ընդդեմ ճնշումների։ Եվ նրա հորդորը, որը դուրս էր քաղաքականության սահմաններից, մնայուն ազդեցություն թողեց բոլոր նրանց սրտերում ու մտքերում, ովքեր լսեցին նրա ձայնը։

Հայաստանին ցուցաբերած՝ Գլադստոնի աջակցությունը մինչ օրս հիշեցնում է միջազգային համերաշխության ուժի մասին։ Մարտահրավեր նետելով համաշխարհային հանրության անտարբերությանը՝ նա ի ցույց դրեց հավաքական գործողությունների փոխակերպիչ ներուժն ընդդեմ անարդարության։

Եթե այսօր Գլադստոնը ողջ լիներ, նա, վստահաբար, կբարձրացներ իր ձայնն ի աջակցություն Լեռնային Ղարաբաղի  և բազմաթիվ այլ հակամարտություններից տուժած ժողովուրդների։ Լիվերպուլում նրա հզոր ելույթից հարյուր տարի անց այս մոլորակի մարդկության հանդեպ նոր գլադստոնյան մոտեցման խիստ անհրաժեշտություն կա»։


 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

14:27
Թուրքիայում անձրևաջրերը ողողել են մետրոյի կայարանը
Թուրքիայի հյուիսիս-արևմուտքում գտնվող Ստամբուլի նահանգում տեղած հորդառատ անձրևները ջրհեղեղների պատճառ են դարձել: Մի շարք շրջաններում...
Աղբյուր` Panorama.am
14:19
Կոնդում 43-ամյա տղամարդու սպանության կասկածանքով ձերբակալվել է վերջինիս կնոջ եղբայրը
Սեպտեմբերի 30-ին՝ ժամը 21։02-ին, քաղաքացուց հաղորդում է ստացվել այն մասին, որ քրոջ նախկին ամուսինը, գտնվելով ոչ սթափ վիճակում, դանակով փորձել է...
Աղբյուր` Panorama.am
14:19
Արցախից վերջինը հեռացողների թվում էին նաև հոգևորականները
Արցախի Հանրապետությունը գրեթե ամբողջովին հայաթափվել է: Արցախից վերջինը հեռացողների թվում էին նաև հոգևորականները։ Մայր Աթոռից Panorama.am-ին...
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Բռնի տեղահանված արցախցիները ֆինանսական աջակցություն ստանալու համար պետք է բացեն քարտային հաշիվներ
Կառավարությունում տեղի է ունեցել խորհրդակցություն, որի ընթացքում քննարկվել են Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներին ցուցաբերվող...
Աղբյուր` Panorama.am
14:05
Թեհրանն ու Բաքուն ծրագրում են քննարկել Հարավային կովկասի զարգացումները
Իրանն ու Ադրբեջանը ծրագրում են մոտ ժամանակներս քննարկել Թեհրանում ադրբեջանական դիվանագիտական ներկայացուցչության աշխատանքի վերսկսման հարցը, որը...
Աղբյուր` Panorama.am
13:51
Արցախցի 12-ամյա Կարենը վստահ է՝ ընտանիքին դեռ մեքենայով տուն է տանելու
Արցախցի 12-ամյա Կարենը 40 ժամ մեքենա է վարել ու ընտանիքին Արցախից Հայաստան հասցրել։ Սոցցանցերում հրապարակված կարճ տեսանյութում Կարենն ասում է՝...
Աղբյուր` Panorama.am
13:13
Կար ժամանակ, երբ խաղաղ էր Արցախի երկինքը․ Արփի Գաբրիելյան
Երգչուհի, դերասանուհի Արփի Գաբրիելյանն «Ինստագրամ»-ի իր էջում հրապարակել է արխիվային տեսանյութ Արցախից և կից գրել. «Կար...
Աղբյուր` Panorama.am
12:59
Ռուբեն Վարդանյանի զավակները հանդես են եկել հայտարարությամբ
Ադրբեջաի կողմից գերեվարված Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի զավակները հանդես են եկել հայտարարությամբ, որը ներկայացվում է ստորև....
Աղբյուր` Panorama.am
12:49
Շախմատիստներ Մամիկոն Ղարիբյանը և Մարիամ Մկրտչյանը մրցանակային տեղեր են զբաղեցրել
023 թվականի շախմատի աշխարհի մինչև 20 տարեկան պատանիների առաջնություն
Աղբյուր` Panorama.am
12:33
Վարդան Ղուկասյան. Երևանի ավագանու ընտրությունների երկրորդ փուլ թույլ տալ չի կարելի
«Եթե նույնիսկ Սիսին վերարտադրվի, ապա օրենքը թույլ է տալիս մեկ տարի հետո անվստահություն հայտնել»։
Աղբյուր` Panorama.am
12:25
Սերբիայի քաղաքացիները Վրաստանի երիտասարդությանը նախապատրաստում են իշխանությունը բռնի տապալելու
Սերբիայի երեք քաղաքացիներ, ովքեր սեպտեմբերի վերջին գտնվել են Վրաստանում, դասընթացներ են անցկացրել վրացի երիտասարդների համար, որոնց ընթացքում...
Աղբյուր` Panorama.am
12:15
Փաստացի Թուրքիան նոր թափով ակտիվացրել է իր ազդեցության ջատագովների գործունեությունը Հայաստանում․ Շարմազանով
ՀԿ ԳՄ անդամ Էդուարդ Շարմազանովը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է․ «Փաստացի Թուրքիան նոր թափով ակտիվացրել է իր ազդեցության ջատագովների...
Աղբյուր` Panorama.am
12:06
Կացարաններ, սնունդ, բուժօգնություն. Մայր Աթոռի խնամքի ծրագրերը բռնի տեղահանված արցախցիների համար
Ամենայն հայոց կաթողիկոսի տնօրինությամբ Մայր Աթոռի Սոցիալական ծառայության գրասենյակը և հայաստանյան թեմերը լծված են Արցախից բռնի տեղահանվածների...
Աղբյուր` Panorama.am
11:59
Արցախում տապալվել է Եվրոպայում մեծությամբ երկրորդ խաչը
Լեռնային Ղարաբաղում՝ Ստեփանակերտի մերձակայքում, տապալվել է 50 մետրանոց խաչը, որը մեծությամբ երկրորդն էր Եվրոպայում։ «Գազետա ռու»-ն...
Աղբյուր` Panorama.am
11:40
ԵՄ-ի հայերը բողոքի ակցիա են անցկացրել՝ Լեռնային Ղարաբաղի Ադրբեջանի կազմում ընդգրկվելու դեմ
ԵՄ-ում հայկական սփյուռքի ներկայացուցիչները բողոքի ցույց են անցկացրել Բրյուսելի Եվրաթաղամասում՝ ընդդեմ Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում...
Աղբյուր` Panorama.am
11:34
Արցախի նախկին նախագահները Երևան չեն տեղափոխվել. «Առավոտ»
Արցախի չորս նախագահները՝ Արկադի Ղուկասյան, Բակո Սահակյան, Արայիկ Հարությունյան, Սամվել Շահրամանյան, Հայաստան չեն տեղափոխվել: Նրանք, ըստ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:28
9 ամիս թերսնումից հետո դու հիմա կարող ես ունենալ ամեն ինչ, բայց ոչ ամենաթանկը՝ Արցախ...
«Քեզ ինչպե՞ս ասեմ ինչ կատարվեց»,- արցախցի Մարիամ Սարգսյանը՝ 10 ամսական դստեր Սաթէին
Աղբյուր` Panorama.am
11:28
ԱՄՆ կոնգրեսականը կոչ է անում հիմա զինել Հայաստանին
«Մենք պետք է Հայաստանին զինենք համապատասխան պաշտպանական զենքերով՝ ներխուժումը զսպելու համար»,-X-ի իր միկրոբլոգում գրել...
Աղբյուր` Panorama.am
11:15
Թագուհի Թովմասյան. Չպիտի՛ թույլ տանք արցախցիների արտագաղթը
«Միջազգային իմ բոլոր գործընկերների հետ հանդիպումների, տարբեր ձևաչափով ամենօրյա քննարկումների ժամանակ շարունակ ներկայացնում եմ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:03
Վարդան Օսկանյան. Ստեղծված վիճակը մի մարդու տգիտության, անգործության, սխալ քաղաքականության հետևանք է
«Այս իրադարաձությունների հետ կապված Հայաստանի իշխանությունների լռությունն իսկապես խլացնող է կամ նրանց հատուկենտ արձագանքներն այս...
Աղբյուր` Panorama.am
10:56
Վագիֆ Խաչատրյանի գործն ուղարկվել է Բաքվի զինվորական դատարան
Ադրբեջանում Արցախի Հանրապետության քաղաքացի Վագիֆ Խաչատրյանի դեմ հարուցված քրեական գործով նախաքննությունն ավարտվել է և ուղարկվել Բաքվի զինվորական...
Աղբյուր` Panorama.am
10:47
Արագածոտնի մարզի Կանիաշիր գյուղում տուն է այրվել
Հոկտեմբերի 2-ին, ժամը 09:39-ին Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Կանիաշիր գյուղում...
Աղբյուր` Panorama.am
10:33
Առաջիկա օրերին հանրապետության տարածքում սպասվում է անձրև և ամպրոպ
Երևանում հոկտեմբերի 2-5-ը ժամանակ առ ժամանակ սպասվում է անձրև և ամպրոպ, ամպրոպի ժամանակ սպասվում է նաև քամու ուժգնացում՝ 15-18մ/վ...
Աղբյուր` Panorama.am
10:09
Կյանքի և մահվան հարց է. Արմեն Այվազյան
Արցախի անկումից հետո առաջացած նոր սպառնալից պայմաններում ՀՀ ռազմական անվտանգության մեծապես աճած խոցելիությունը չեզոքացնելու նպատակով անհրաժեշտ է արագորեն լուծել հետևյալ խնդիրները
Աղբյուր` Panorama.am
10:05
Մեքսիկայում եկեղեցու փլուզման հետևանքով զոհվել է 9 մարդ
Մեքսիկայի Տամաուլիպաս նահանգում եկեղեցու տանիքի փլուզման հետեւանքով զոհերի թիվը հասել է 9-ի, ևս 40 մարդ տուժել է, գրում է «Ռիա...
Աղբյուր` Panorama.am
09:56
Արթուր Դավթյանը Օլիմպիական խաղերի ուղեգիր է նվաճել
Սպորտային մարմնամարզության Օլիմպիական խաղերի առաջին ուղեգիրը նվաճել է  Արթուր Դավթյանը։ Այս մասին հայտնում է Հայաստանի Մարմնամարզության...
Աղբյուր` Panorama.am
09:35
«Բայրաքթար»-ի կատարելագործված տարբերակը կարող է փոխանցվել Ուկրաինայի ԶՈւ-ին
Թուրքական կողմը դիտարկում է «Բայրաքթար» անօդաչու թռչող սարքերը Ուկրաինա տեղափոխելու հարցը։ Այս մասին հայտարարել է ԱԹՍ-ներ արտադրող...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Վարդան Օսկանյան. Հայաստանի իշխանությունների լռությունն իսկապես խլացնող է
11:08 02/10/2023

Վարդան Օսկանյան. Հայաստանի իշխանությունների լռությունն իսկապես խլացնող է

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}