Մինչև հիմա ականջներումս Ստեփանակերտի ծանր լռության մեջ սուպերմարկետների սայլակների անտանելի ձայնն է. Մի արցախցի ընտանիքի պատմություն
Արցախցի հայտնի լուսանկարիչ Դավիթ Ղահրամանյանն իր էջում ներկայացրել է Հայրապետյանների ընտանիքի պատմությունը. դժվարությունների, կորուստների միջով անցնելով՝ ընտանիքը հիմա ապրում է Կոտայքի մարզի Բուժական գյուղում։
«2020թ ին Արցախի Ավետարանոց գյուղից բռնի տեղահանված և Ստեփանակերտում հաստատված Հայրապետյանների ընտանիքը անասելի ծանր օրերից և կորուստներից հետո 2023թ սեպտեմբերի 29-ին են հասել Հայաստան և ապաստան գտել Բուժական գյուղում։
Նրանց որդին և փեսան ծառայում էին Արցախի Պաշտպանության բանակի շարքերում և սեպտեմբերի 19-ին դիրքերում էին, երբ սկսվեց պատերազմը։ Արցախի տարբեր ուղղություններում ընթացող մարտերից հետո նրանք հրաշքով փրկվելով սեպտեմբերի 24-ին վերադարձան տուն, որտեղ նրանց սպասում էին ծնողները, Արսենի երիտասարդ կինը Մարիամը և երեք օրական նորածին դստրիկը։ Նույն օրն էլ կազմակերպեցին փոքրիկ Ալվինայի ծննդատնից դուրսգրումը։ Երիտասարդ տղաների հաջորդ կարևոր անելիքը վառելիք գտնելն էր, որպեսզի ընտանիքներին տեղափոխեն Հայաստան։ Սեպտեմբերի 25-ին Արսենը և Ժոկան ինչպես և շատերը մեկնել են բենզինի պահեստ վառելիք հայթահայթելու։
«Սելավ էր տեղում,ասացի, Ժոկա մատաղ, սպասեք անձրևը կկտրի նոր կգնաք, չլսեցին, գնացին։ Մի քանի ժամ սպասելուց հետո երեկոյան կողմերը ուժեղ պայթյուն լսեցինք, այդ պայթյունի հետ սկսվեցին մեր տանջանքները», -ասում է Տիկին Մարինան։
Ժոկայի հայրը՝ Սուրենը 16 տարեկան էր, երբ 1991թ պատերազմին կամավորագրվեց և հետագայում նաև մասնակցեց Արցախի համար մղվող բոլոր պատերազմներին։ Գիտեր ինչ ցավ է հարազատ կորցնելը, շատ բան էր հասցրել տեսնել։ Պատմում է, որ դեռ Ստեփանակերտի դիահերձարանում է ճանաչել որդուն կրծքավանդակի մասում արված երկու թագանման դաջվածքներից մեկի և ոսկյա վզնոցի շնորհիվ, սակայն կնոջն ու աղջկանը ուղիղ մեկ ամիս չէր ասում այդ մասին, մինչև ԴՆԹ-ի պատասխան ստանալը. «Մարմինը անճանաչելի էր, հույս էի պահում որ կարող է սխալվել եմ, չէի ուզում հավատալ, որ տղաս է»։
Տան մի անկյունում, տեղադրված է Մարիամի, Արսենի և իրենց նորածին աղջնակի Ալվինայի ընտանեկան նկարը։ Կռահեցի, որ պատվերով նկարած է.
«Հետո ենք պատվիրել, չենք հասցրել միասնական լուսանկար ունենալ, գոնե այստեղ մենք միշտ միասին ենք»,-ասում է տիկին Մարինան։
Նա դժվարությամբ է խոսում ամուսնու մասին, աչքերը լցվում են արցունքներով։
«Դեռ դիրքերում էր, երբ ծննդաբերելուց առաջ հեռախոսով տեղեկացրեցի Արսենին, որ գնում ենք ծննդատուն, ժամանակն է։ Ասաց. -դուք գնացեք, ես չեմ կարող գալ, տղաները շրջափակման մեջ են, պիտի օգնեմ»,-պատմում է նա։
Արսենի միայն մի ոտքն են գտել պայթյունի վայրում և կոդավորել։ Մեկ ամիս անց ԴՆԹ-ի միջոցով գտել են նաև մարմնի այլ հատվածներ։
Երբ Տիկին Մարինան և Սուրենը գնացել են փնտրելու իրենց որդուն և փեսային, հիվանդանոցներում դժոխային տեսարան էր՝ մոխրացած դիակներ, ամբողջությամբ այրված և մերկացած մարդիկ, ովքեր օգնություն խնդրելով քայլում էին հիվանդանոցի միջանցքներով, հուսահատ կանայք և երեխաներ, ովքեր իրենց ամուսնու, հոր անունները բացականչելով դես ու դեն էին վազում։
«1915թ ցեղասպանության կադրերը տեսել եք չէ՞, դրանից սարսափելի տեսարանների ենք ականատես եղել այդ օրերին»,-խոր հոգոց հանելով՝ ասում է տիկին Մարինան։
9 ամսվա շրջափակման, թերսնման, պատերազմի գութը իմանալու հետևանքով երիտասարդ մոր մոտ կանգ էր առել կաթնարտադրությունը, իսկ նորածինը սոված էր։ Տիկին Մարինան ստիպված էր հարազատներին փնտրելուց բացի նաև արհեստական կեր հայթահայթել երեխայի համար։
«Գնացել էի մանկական հիվանդանոց հույսով, որ այնտեղ մի բան կգտնեմ։ Իսկ հիվանդանոցում քաոս էր տիրում, բժիշկներ գրեթե չկային։ Մի ջարդված դռնով սենյակ կար այնտեղ, ներսը պարկերով լի «Humana» ֆիրմայի կաթնախառնուրդներ էին, վերցրեցի մի քանի հատ առաջին համարից, նաև մանկական տարբեր դեղեր, չգիտեինք ինչ է մեզ սպասվում առջևում, անհրաժեշտ էր պատրաստ լինել։ Տունդարձի ճանապարհին աղջիկս զանգահարեց, ասաց, որ մի երիտասարդ մայր Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցում գրառում է արել, առաջին համարի կաթնախառնուրդ ունի, գնում եմ վերցնեմ։ Պատասխանեցի, որ արդեն գտել եմ և հորդորեցի տնից դուրս չգալ, ադրբեջանցիները մեքենաներով շրջում էին քաղաքում և իբրև իրենց «օգնությունն» առաջարկում, ինչ իմանաս՝ ինչ կանեն։ Քաղաքն այդ օրերին շատ վտանգավոր և անճանաչելի էր դարձել։
Մինչև հիմա ականջներիս մեջ լսում եմ քաղաքի ծանր լռության մեջ սուպերմարկետների սայլակների անտանելի ձայնը, որոնցով մարդիկ իրենց իրերն էին տանում դեպի Վերածննդի հրապարակ, որ դարձել էր սարսափ ֆիլմ հիշեցնող մի վայր։ Այսօր էլ երբ հիշում եմ, մարմինս փշաքաղվում է։ Ինչպես կարող էր այդ դրախտավայրը մեկ օրում դժողքի վերածվեր։
«Հիմա մեր միակ սփոփանքը և ժպիտ պարգևողը այս փոքրիկն է։ Եթե ինքը չլինի կխելագարվենք ցավից», -ասում է Մարիամի մայրը, ով դեռ շատ թոռներ պիտի ունենար, եթե չլիներ սեպտեմբերի 25-ի պայթյունը։
Ապրիլի 7-ին՝ Մայրության և գեղեցկության տոնին Մարիամի ծննդյան օրն է․․․»։
Լուսանկարները՝ ԴԱՎԻԹ ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆԻ։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Մի կողմում հայ ժողովուրդն է, մյուս կողմում թշնամին և մեր իշխանությունը միասին. Դավիթ Անանյան
