Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ նախագահի Սինգապուր կատարած պետական այցի ընթացքում երկրի ամենաբարձր պաշտոնայների կողմից բազմաթիվ ջերմ գնահատանքի խոսքեր հնչեցին հայ ժողովրդի հասցեին և հատկապես Սինգապուրի հայկական համայնքին:

Երկրի նախագահ Թոնի Տան Քեն Յամն, օրինակ, ուրախությամբ նշեց, որ Սինգապուրում առաջին թերթը տպագրել ու առաջին քրիստոնեական եկեղեցին կառուցել են հայերը, իսկ վարչապետ Լի Սան Լունը նշեց, որ առևտրային հարաբերությունները երկրում դեռևս 19-րդ դարում զարգացել են գլխավորապես հայ առևտրականների ջանքերի շնորհիվ: Պարզվում է այս գնահատականները չափազանցված չեն ու չնայած Սինգապուրում հայկական համայնքը միշտ էլ շատ փոքր է եղել, այնուամենայնիվ անցած 100-150 տարիների ընթացքում նրանք նկատելի հետք են թողել Սինգապուրի պատմության մեջ:

Ստորև ներկայացնում ենք պատմական հակիրճ տեղեկանք Սինգապուրում հայ համայնքի մասին.

Հայերը Սինգապուրում սկսել են հաստատվել 18-րդ դարի վերջից: Հիմնականում ներգաղթել են Մալակկայից /Մալայզիա/, Հնդկաստանից, Նոր Ջուղայից: Ներգաղթի երկրորդ ալիքը Սինգապուր բերեց հայերի ոչ մեծ թվաքանակ` հիմնականում Պարսկաստանից և Կալկաթայից: Այնուհետև, 20-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցավ ներգաղթի երրորդ հոսքը, հիմնականում Սպահանից: Չնայած փոքրաքանակությանը հայերին հաջողվեց նշանակալից դեր խաղալ երկրի պատմության մեջ և դրական հիշողություններ թողնել Սինգապուրի համայնքների պատմության մեջ:

Սինգապուրի հայերը ձևավորել էին առանձին համայնք, ինչի շնորհիվ պաշտպանված էին զգում իրենց հասարակական-սոցիալական առումով: Հայերին անվանական ներառում էին վիճակագրական ցուցակներում:

Հայերը ակտիվ մասնակցում էին երկրի առևտրա-արդյունաբերական կյանքի իրադարձություններին: 1820-ական թթ. սկզբին երկրում արդեն գործում էր երեք հայկական առևտրական ընկերություն: Հայ առևտրականներն ունեին իրենց սեփական ներկայացուցիչներին Սինգապուրի Առևտրի Պալատում: Հայ հասարակությունը ընկալվում էր եվրոպական հասարակությանը հավասարազոր և ուներ հավասարազոր իրավունքներ, նշանակալի դեր խաղալով Սինգապուրի կյանքի բոլոր ասպարեզներում: Հայերի կարծիքը հաշվի էին առնում Առևտրային Պալատում և այլ հասարակական հաստատություններում: Իրենց ապրելաձևի, անգլերեն լեզվի իմացության, քրիստոնեության շնորհիվ հայերը հրավիրվում էին աշխատանքի իրավաբանական, հետախուզական հաստատություններում, իրենց մասնակցությունն էին բերում Սինգապուրի շրջանային կոմիտեների և օրենսդիր մարմինների աշխատանքներին: Մեծ քանակությամբ հայեր աշխատում էին ոսկերչության բնագավառում:

Սինգապուրում ծնված հայերը Մեծ Բրիտանիայի քաղաքացիներ էին համարվում, միևնույն ժամանակ Պարսկաստանում ծնված Սինգապուրում բնակվող շատ հայեր նույնպես օրենքի սահմաններում դառնում էին Մեծ Բրիտանիայի քաղաքացիներ: Հայ համայնքն իր կանոնավոր կապիտալից ներդրումներ էր կատարում բրիտանական ֆոնդերի մեջ:

1833թ. հայ համայնքին հողակտոր է հատկացվել Հիլ Ստրիթ Փողոցում, որտեղ էլ 1835թ. կառուցվել է Սբ.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին (Առաջին քրիստոնեական եկեղեցին, որն իրավամբ դասվում է երկրի նշանավոր պատմական հուշարձանների շարքին, ճարտարապետ` Ջորջ Քոլման):

Սինգապուրի հայ համայնքը երբեք ստվար չի եղել. հայերի թիվը չի գերազանցել 100: Այնուհանդերձ, հայկական եկեղեցին իր 150-ամյա պատմության ընթացքում հոգատարությամբ պահպանվել և խնամվել է: Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու բակում կառուցված երկհարկանի շենքը ծառայել է որպես հայերի գլխավոր հավաքատեղի:

19-րդ դարի 30-40-ական թթ. հայերը մայրաքաղաքի կենտրոնում կառուցել են բազմաթիվ տներ, խանութներ, հիմնել խոշոր ընկերություններ, որոնք մասնաճյուղեր են ունեցել ուրիշ երկրներում: Հայերը մեծ հաջողությունների էին հասել սպասարկման ոլորտում, իրենց պատկանում էր 11 հյուրանոց, ներառյալ ամենամեծերը:

19-րդ դարի կեսին հիմնվել է երկու տպարան`«Արփի» և «Մասիս»: 1845թ. Քէչիկ Մոզեսը հիմնել է առաջին, անգլալեզու թերթը «The Straits Times», որն այսօր ամենաազդեցիկն է երկրում:

Հայազգի ծաղկաբույծ Ագնես Հովակիմը հայտնաբերել է խոլորձի այն տեսակը, որն ընդունվել է որպես Սինգապուրի պետական խորհրդանիշը: Կղզում շատ հայտնի էին ծաղկի ցուցահանդեսները և մրցույթները, որոնց իրենց մասնակցությունն էին բերում կանայք: Հայ կանայք իրենց զգալի նեդրումն էին բերում այդ ցուցահանդեսներին և բավականին մրցունակ էին:

Ապրելով հեռու պատմական հայրենիքից, Սինգապուրի հայերը փորձում էին իրենց մասնակցությունը բերել Հայաստանի կյանքին: 1894թ դեկտեմբերին տեղացի հայերը հիմնեցին Հայաստանին Օգնության Կոմիտեն: Արձագանքելով 20-րդ դարի սկզբի ողբերգական իրադարձություններին Սինգապուրի հայ համայնքը ի պատասխան Կաթողիկոսի` ողբերգական իրադարձությունների հետևանքով անօթևան մնացած հայրենակիցներին օգնելու կոչերին հիմնադրեցին Հայկական օգնության ֆոնդ: Սինգապուրի և Բանգկոկի հայերի կողմից հավաքվեց շուրջ 14.5 մլն ԱՄՆ դոլարի համարժեք գումար:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ճապոնացիները գրավել են Սինգապուրը: Այդ տարիներին օտարազգի այլ բնակիչների հետ տուժել են և հայերը, նրանք վտարվել են իրենց տներից և արգելափակվել ճամբարներում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տեղի ունեցավ հայերի արտագաղթը Սինգապուրից, շատերը մեկնեցին այլ երկրներ: Պատերազմից հետո ողջ մնացած հայերը վերադարձել են Սինգապուր, սակայն չեն կարողացել վերականգնել իրենց նախկին բարվոք վիճակը: Համայնքն այնքան թույլ էր, որ նույնիսկ եկեղեցին դադարել էր գործել:

Միայն 1996թ.` Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Ա-ի Սինգապուր կատարած այցի ժամանակ եկեղեցին վերաբացվել էր: Ներկայումս Սինգապուրում բնակվում է երեքից չորս տասնյակ հայեր:

2011թ. մարտի 27-ին Սինգապուրի հայ համայնքը նշեց իր 175-ամյակը: Սբ.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում տեղի ունեցած միջոցառմանը ներկա էին 14 երկրներից ժամանած շուրջ 160 հայեր: Տոնական ժամերգությունը կատարեց այս առիթով ժամանած հայ արքեպիսկոպոսը:

Նշենք, որ ՀՀ նախագահը պետական այցի ընթացքում վաղը  հանդիպում կունենա նաև հայ համայնքի հետ: