Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանյան լրատվական և մասնագիտական դաշտի զգալի մասը դեռ տարվա սկզբից կանխատեսում էր, որ Ռուսաստանի շուրջ ծավալվող զարգացումներն իրենց ծանրագույն հետևանքներն են ունենալու Հայաստանի տնտեսության վրա: Մինչ այժմ գրանցված ցուցանիշներն ու միջազգային կազմակերպությունների գնահատականները հուշում են, որ աղետալի հետևանքները, կարծես թե, «ուշանում են»:

Ռուսաստանի շուրջ օղակը փորձում են ավելի ու ավելի ձգել: Երեք տասնյակից ավել երկրների ու միջազգային կազմակերպությունների կողմից սահմանված պատժամիջոցները, ինչպես նաև Ռուսաստանի պատասխան քայլերն, իսկապես, բարդ վիճակ են ստեղծել ռուսական տնտեսության և, հետևաբար, դրանից կախում ունեցող տնտեսությունների համար: Մյուս կողմից էլ նավթաարդյունաբերության խոշոր խաղացողները սկսել են ազդել նավթի` Ռուսաստանի հիմնական խաղաթղթի, գների վրա, և ներկայումս Brent ապրանքանիշի նավթի գինը 97 դոլար է` 1 բարելի համար, ինչը ամենացածր գինն է վերջին երկու տարիների ընթացքում: Մասնագետները նույնիսկ կանխատեում են,  որ նավթի գինը կարող է իջնել մինչև 80 դոլար, ինչը չափազանց լուրջ խնդիրներ կստեղծի ոչ միայն Ռուսաստանի համար:

Ռուբլու փոխարժեքի նկատվող անկումը նշված գործոնների անմիջական հետևանքն է, ինչն անդրադառնում է նաև բնակչության իրական եկամտի ծավալների վրա: Դատելով ռուս պաշտոնյաների հայտարարություններից` նրանք ընդհանուր մակրոտնտեսական կայունության պահպանման վերաբերյալ լուրջ մտահոգություն ունեն և այս նպատակով մի շարք քայլեր են ձեռնարկում: Մասնավորապես 2015-2017թթ-ի բյուջեն ծրագրելիս հաշվարկների հիմքում նախատեսվում է նավթի գինը սահմանել 90 դոլար, բացի այդ ֆինանսների նախարարությունն առաջարկում է 2015-ին հրաժարվել Պահուստային ֆոնդը համալրելու քայլերից և կատարել մի շարք պետական կազմակերպությունների` այդ թվում «Ռոսնեֆթի» բաժնետոմսերի 19,5%-ի մասնավորեցում, որից կգոյանա շուրջ 100 մլրդ ռուբլի:

Ստեղծված իրավիճակն առաջին հայացքից վտանգավոր տեսլական է ստեղծում Հայաստանի համար, որը բազմաթիվ հայտնի ու անհայտ թելերով կախում ունի Ռուսաստանից, ու խիստ բացասական կանխատեսումներ անելու տեղիք է տալիս: Սակայն միջազգային կառույցների գնահատականները և պաշտոնական ցուցանիշների պարզ համադրումը բավական հետաքրքիր պատկեր է ստեղծում, ինչը ցրում է նման աղետալի սպասումները:

Մի կողմ թողնելով պաշտոնական վիճակագրությանը վստահել-չվստահելու նախապաշարումները՝ դիտարկենք այն գործոնները, որոնք փոխկապված են Ռուսաստանի հետ և առավելագույնս զգայուն են Հայաստանի համար: Արևմուտքի կողմից Ռուսաստանի նկատմամբ սահմանված պատժամիջոցների շրջանակներում հաճախ է խոսվել այն մասին, որ մասնավոր անձանց կողմից դեպի Հայաստան կատարվող դրամական փոխանցումներն այս տարի զգալիորեն կկրճատվեն: Սակայն ՀՀ Կենտրոնական բանկի տրամադրած տվյալները ցույց են տալիս, որ այս տարվա սկզբից մինչև հուլիսի վերջ ՌԴ-ից ստացված մասնավոր դրամական փոխանցումները նախորդ տարվա նույն հատվածի համեմատ չեն նվազել: Նույնիսկ առկա է աննշան աճ` 2014թ-ի հունվար-հուլիսին ստացվել է 878 միլիոն  դոլար, իսկ 2013թ-ին` 870 միլիոն  դոլար: Ընդ որում անկում է արձանագրվել ԱՄՆ-ից փոխանցվող դրամական միջոցների ծավալներում` նախորդ տարվա համեմատ 14%-ի չափով:

Սա բացատրվում է այն հանգամանքով, որ մասնավոր անձանց կողմից փոխանցվող միջոցները հիմնականում կայուն չափ են ունենում: Մեծ հաշվով դրանք իհարկե կապված են Ռուսաստանի ընդհանուր տնտեսական վիճակի հետ, սակայն կարճ ժամանակահատվածում պատժամիջոցներն անմիջապես չեն կարող ազդել փոխանցումների ծավալների վրա: Կարճաժամկետում առավել շոշափելի ազդեցություն կունենա ռուբլու արժեզրկումը, սակայն այդ գործընթացը, ինչպես երևում է ՌԴ ֆինանսական շուկայից, վերահսկելի է ռուսական կողմի համար: Այստեղ պետք է չմոռանալ, որ Ռուսաստանն այս պահին հսկայական ոսկեարժութային պահուստներ ունի` 465,2 մլրդ դոլարի չափով: Եվ չնայած տարվա սկզբից պահուստները կրճատվել են 45 միլիարդով, սակայն առնվազն դրամական ինտերվենցիաների հաշվին Ռուսաստանին կհաջողվի ֆինանսական շուկան կայուն պահել:

Առավել հետաքրքիր և, միևնույն ժամանակ, մտահոգիչ պատկեր է ձևավորվել Հայաստան-Ռուսաստան առևտրաշրջանառությունում: Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով` այս տարվա հունվար-հուլիս ամիսներին առևտրի ծավալները նախորդ տարվա նույն հատվածի համեմատ ավելացել են 4,1%-ով և կազմել են ավելի քան 731 միլիոն  դոլար: Ընդ որում այս աճն ապահովվել է միայն Ռուաստանից ներմուծման ավելացման հաշվին, որն աճել է 7,4%-ով, մինչդեռ արտահանումը կրճատվել է 6,1%-ով: Եվ սա այն պարագայում, որ անընդհատ խոսվում էր պատժամիջոցների հաշվին Հայաստանից արտահանման ծավալների մեծացման մասին:

Հայկական կողմին առավել շատ հետաքրքրող մյուս բաղադրիչը` Ռուսաստանից կատարվող ներդրումները, նույնպես զգալի կերպով աճել են նախորդ տարվա համեմատությամբ: ՌԴ Կենտրոնական բանկի հրապարակած տվյալների համաձայն` այս տարվա միայն առաջին եռամսյակում Ռուսաստանից Հայաստան ուղղված ուղղակի ներդրումները կազմել են 193 մլն դոլար, մինչդեռ անցած ողջ տարվա ընթացքում իրականացվել է ընդամենը 94 մլն դոլարի ներդրում: Ըստ ՀՀ ԱՎԾ-ի` այդ ներդրումներն ուղղված են եղել հիմնականում էներգետիկայի, հեռահաղորդակցության, քիմիական արդյունաբերության, շինարարության ոլորտներին (նշենք, որ երկու ծառայությունների տրամադրված տվյալներն ունեն որոշակի շեղումներ):

Ինչպես կարող ենք ենթադրել ներկայացված ցուցանիշներից` շատերի կողմից կանխատեսված տնտեսական ցնցումները դեռևս տեղ չեն հասել և տեսանելի ժամանակահատվածում դեռևս լուրջ սպառնալիքներ կարող ենք չսպասել: Հիմնական խնդիրը, որ կարող է առաջանալ Ռուսաստանի դեմ կիրառվող միջոցառումներից, ինչպես արդեն նշվեց, ռուբլու արժեզրկման հետևանքով արտագնա աշխատանքի մեկնածների փոխանցած միջոցների արժեզրկումն է:

Իհարկե, պատժամիջոցների հետագա խորացումը, նավթի գների շարունակական անկումը, Ռուսաստանին նորագույն տեխնոլոգիաներից զրկումը երկարաժամկետ հատվածում լուրջ խնդիրներ կառաջացնեն: Եթե ստեղծված իրավիճակը լուծում չգտնի, ապա հաջորդ տարվա գարնանից, երբ սովորաբար սպառվում են պաշարները, ռուսական տնտեսությունը կտա առաջին ճաքերը:

Այստեղ կարող ենք նաև մեջբերել միջազգային կազմակերպությունների գնահատականները և կանխատեսումները, որոնք հիմնականում հանգում են այն տեսակետին, որ մինչ այս տարվա վերջ Ռուսաստանի տնտեսական աճը զրոյական կլինի, այսինքն առնվազն կպահպանի այն, ինչ ուներ նախապես: Սակայն մյուս տարվանից Ռուսաստանին սպառնում է ռեցեսիա և տնտեսական անկում:

Օրինակ` ըստ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հետազոտությունների`  2014թ-ին Ռուսաստանի ՀՆԱ-ն կմնա անփոփոխ, իսկ 2015թ-ին կանխատեսվում է 0,2% տնտեսական անկում: Չնայած դրան` նույն կառույցի գնահատականներով` 2014թ-ին Հայաստանում ՀՆԱ-ն կաճի 3%-ով, իսկ 2015թ-ին` 3,5%-ով:

Գոռ Ծառուկյան, տնտեսագետ