Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախագահ Սերժ Սարգսյանը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ազգային տոնի կապակցությամբ այսօր այցելել է Հայաստանի Հանրապետությունում ՉԺՀ դեսպանատուն: Հանրապետության ղեկավարը ՉԺՀ կազմավորման 65-րդ տարեդարձի կապակցությամբ հայ ժողովրդի և անձամբ իր անունից շնորհավորել է դեսպան Թիան Չանչունին և դեսպանատան անձնակազմին, ի դեմս նրանց՝ Չինաստանի բարեկամ ժողովրդին:

Չինաստանի հետ հարաբերությունների խորացումը՝ առաջնահերթություն

Հայաստանը իր արտաքին քաղաքական ուղենիշներում արևմտյան և ռուսական ուղղություններին զուգահեռ պետք է ակտիվացնի արևելյան ուղղությունը` հաշվի առնելով օրեցօր աշխարհում տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները և ուժային նոր կենտրոնների ձևավորումը Արևելքում:

Հայաստանը իր Ազգային Անվտանգության ռազմավարությունում կարևորում է Ասիական-խաղաղօվկիանոսյան երկրների հետ հարաբերությունների զարգացումը, մասնավորապես այդ տարածաշրջանի առաջատար երկրների`Չինաստանի, Հնդկաստանի և Ճապոնիայի հետ կապերի ամրապնդումը:

Հայ-չինական դիվանագիտական հարաբերությունները հաստատվել են 1992թ.-ի ապրիլի 6-ին, իսկ 1996թ.-ի օգոստոսի 10-ին ՀՀ-ը իր դեսպանատունը բացեց Պեկինում:

Չինաստանը Երևանում դեսպանատուն էր հիմնել ավելի վաղ`1992 թ.-ի հուլիսին:

Երկկողմ հարաբերությունները բավականին ակտիվ զարգացել են վերջին տասնամյակների ընթացքում և Պեկինի ու Երևանի միջև ստորագրվել են մի շարք միջկառավարական համաձայնագրեր բոլոր ոլորտներում`տնտեսական, առևտրային, մշակութային, զբոսաշրջության և այլն:

Հայաստանը Չինաստան է արտահանում հիմնականում հանքանյութ, իսկ Չինաստանիւց ներմուծվող ապրանքները ավելի բազմազան են`հագուստ, մեքենաշինական և քիմիական արտադրանք, սարքավորումներ, շինանյութ և այլն: 

2013թ.-ի դրությամբ Հայաստանը Չինաստան է արտահանել 68.838.000 դոլարի ապրանք, իսկ Չինաստանից Հայաստան է ներմուծվել 385.901.000 դոլարի ապրանք:

Չինաստանը դարձել է համաշխարհային գործընթացներում իր ուրույն տեղը զբաղեցնող և միջազգային քաղաքականության մեջ իր հաստատուն տեղը գրաված երկիր, որը շատ փորձագետների գնահատականներով իր տնտեսական պոտենցիալով մոտակա 20 տարում գերազանցելու է ԱՄՆ-ին, որին այժմ զիջում է և համարվում աշխարհի 2-րդ տնտեսությունը:

Չինաստանը 21-րդ դարում համարվում է աշխարհի ուժային կենտրոններից, բևեռներից մեկը, ում հետ հաշվի են նստում թե Արևմուտքում, թե Արևելքում:

Հանդիսանալով ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի 5 մշտական անդամներից մեկը`վետոյի իրավունքով, Պեկինը ակտիվ դերակատարում է ստանձնել միջազգային քաղաքական օրակարգը ձևավորելիս:

Հայաստանը և Չինաստանը Թուրքիայի պանթուրքիստական ծրագրերի թիրախում

Թուրքիայի արտաքին քաղաքական գերակայություններում միշտ էլ առաջնային են եղել պանթուրքիստական և պանիսլամական ուղենիշները, իսկ Անկարայի աշխարհաքաղաքական հետաքրքությունները տարածվել են Բալկաններից մինչև Չինաստան: Թուրքիան 1915թ.-ին իրականացնելով Հայոց ցեղասպանությունը և այժմ էլ չցանկանալով ընդունել պատմական փաստերն ու պաշտոնապես ճանաչել այդ հանցագործությունը Ադրբեջանի հետ միասին իրականացնում է Հայաստանի շրջափակումը: Հայաստանը, որպես Թուրքիայի պանթուրքիստական ծրագրերի թիրախ պետք է ավելի ակտիվ համագործակցի Չինաստանի հետ, որը նույնպես պանթուրքիստական ռազմավարության թիրախներից է, հաշվի առնելով Սինցզյանում տեղի ունեցող իրադարձությունները:

Սինցզյան-Ույգուրական ինքնավար շրջանի բնակչությունը կազմում է 21.813.334 մարդ: Բնակչության 45%-ը կազմում են իսլամ դավանող, թյուրքալեզու ույգուրները, իսկ 40%-ը՝ չինացիներ են: Չինական իշխանությունները մեղադրում են ույգուրներին ազգայնականության և անջատողականության մեջ:

Ույգուրների իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվում է Համաշխարհային ույգուրական կոնգրես կազմակերպությունը: Այն ձևավորվել է 1992թ.-ին Ստամբուլում, սակայն այնուհետև Չինաստանի ճնշման հետևանքով կազմակերպության շտաբ-բնակարանը տեղափոխվել է Մյունհեն: Այս պահին կազմակերպությունը գլխավորում է Ռաբիա Կադիրը, ով այդ պաշտոնում ընտրվել է 2006թ.-ին: Թուրքիան միշտ էլ ցավոտ է վերաբերվել չինական իշխանությունների գործողություններին Սինցզյանում, ինչն էլ թուրք-չինական հարաբերություններում որոշակի լարվածություն է առաջացրել:

Ույգուրական անջատողականությունը և ծայրահեղ իսլամականների գործողությունները բավականին երկար ժամանակ ապակայունացնող գործոն են  Չինաստանի համար: Մի քանի ամիս առաջ Չինաստանի Սինցզյան-Ույգուրական ինքնավար շրջանի կենտրոն Ուրումչի քաղաքի երկագծի կայարանում պայթյունի հետևանքով զոհվել է 3 մարդ, ևս 79-ը՝ վիրավորվել է:Չինաստանի իշխանությունները այդ գործողությունները որակեցին որպես ահաբեկչություն, որի հետևում կանգնած է ծայրահեղական «Արևելյան Թուրքեստանի իսլամական շարժում» կազմակերպությունը:

Այսպիսով, հայ-չինական հարաբերություններում առկա է չօգտագործված մեծ պոտենցիալ, այդ թվում չինական ներդրումները Հայաստան բերելու, ինչպես նաև խոշոր ենթակառուցվածքային ծրագրերում՝ Իրան-Հայաստան երկաթգիծ, Պեկինին ներգրավելու համար: Չինաստանի համար Հարավային Կովկասում Հայաստանը կարող է դառնալ բնական դաշնակից, ինչպես պանթուրքիստական ռազմավարության իրականացումը կանխող և զսպող գործոն, այնպես էլ ներդրումային շուկա ու տնտեսական գործընկեր:
Չին-հայկական հարաբերությունների խորացումը կարող է տեղավորվել ռուս-չինական հարաբերություններում վերջին շրջանում գրանցված ջերմացման համատեքստում: Հայաստանը կարող է դառնալ Հարավային Կովկասում ռուս-չինական շահերի համադրման վայր:

Արտյոմ Բալասանով