Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերլուծաբան Հայկարամ Նահապետյանը Christian Post պարբերականում «Ոչնչացնելով քրիստոնեական մշակութային վայրերը. մի դատապարտեք միայն ԻԼԻՊ-ին, այլև ճանաչված կառավարություններին» թեմայով հոդված է տպագրել:

«Մերձավոր Արևելքում Իսլամական պետության կողմից հնագույն հուշարձանների ոչնչացման մասին վերջին տեսանյութը շոկի մեջ է գցել միջազգային հանրությանը: ԻԼԻՊ-ը ձգտում էր Հյուսիսային Իրաքում ասորական հնագույն հուշարձանների ոչնչացումը արդարացնել իսլամական նորմերով: Միջազգային հանրության արձագանքը կանխատեսելի էր. ՄԱԿ մշակութային գործակալությունն այդ գործողությունները պիտակավորեց որպես ռազմական հանցագործություն` աշխարհին կոչ անելով «արձագանքել այդ հանցագործ քաոսին, որը ոչնչացնում է մշակույթը», և «վերջ տալ այս աղետին»: Խիստ քննադատության ենթարկեցին նաև գլոբալ շահերի պաշտպանության խումբը և ակադեմիկոսները, ովքեր ընդգծեցին, որ «ԻԼԻՊ-ը մտադիր է ոչ միայն վերահսկել մարդկության ապագան, այլև ջնջել և խմբագրել մեր անցյալը»:

Մշակութային ժառանգության ոչնչացումը նոր երևույթ չէ: Զանազան պատմական վայրեր և հուշարձաններ են ոչնչացվել մարդկության պատմության ընթացքում: Անհանգստացնողն այն է, որ վանդալիզմը, որը գալիս է հնագույն ժամանակներից, դեռ շարունակում է գոյություն ունենալ ժամանակակից աշխարհում: Հատկապես ահագնացող է, երբ նման գործողություններ կատարում են ոչ միայն ծայրահեղական խմբերը, այլև պետություններ` անցյալը խմբագրելու համար:

Ահաբեկչական խմբի պղծումները բավականին նողկալի են, սակայն ինչ է անելու աշխարհը, երբ ճանաչված պետությունն է դա անում:

2011 թվականին Թալիբանը Բամիանում` Կենտրոնական Աֆղանստանում, պայթեցրեց Բուդդայի արձանները: Ոչնչացումը բնութագրվեց Թալիբանի կողմից կառավարվող Աֆղանստանի ներքին խնդիր և «արդարացվեց» նրանով, որ արձանները հակասում են իսլամական հավատալիքներին: Պայթեցումը Աղֆանստանում Թալիբանի կողմից մշակութային ահաբեկչության գագաթնակետն էր` ուղղված աֆղանական մշակութային ժառանգությունն աբողջությամբ արմատախիլ անելուն:

Ահագնացող է նաև Ադրբեջանի մուսուլմանական կառավարության կողմից հայերի նկատմամբ բարձր մակարդակի ատելության դրսևորումը: Ադրբեջանում հայկական հուշարձանների և քրիստոնեական ժառանգության սիստեմատիկ ոչնչացումը իր գագաթնակետին հասավ 2005 թվականի դեկտեմբերին, երբ Նախիջևանի Ջուղայում ամբողջությամբ ավերվեցին միջնադարյան հայկական քրիստոնեական գերեզմանները: Տեսանյութում երևում է, թե ինչպես են Ադրբեջանի բանակի զինվորները մուրճով ոչնչացնում հայկական հազարամյա պատմական հուշարձանները` գերեզմանաքարերը, խաչքարերը:

Ոչնչացումից հետո Բաքուն հայկական գերեզմանատունը վերածեց ռազմական հրաձգարանի` այդպիսով սահմանափակելով մուտքը դեպի այդ տարածք: ԱՄՆ երկու դեսպաններ Մեթյու Բրայզան և Ռիչարդ Մորնինգսթարը գերեզմանատունն այցելելու անհաջող փորձ արեցին, սակայն Ադրբեջանի կառավարությունը չարտոնեց նրանց այցը: Եվրոպական խորհրդարանի նմանատիպ փորձը կրկին արգելափակվեց: Այնուամենայնիվ, Պրահայի Կառլի համալսարանի գիտնական Սլավոմիր Հորակը կարողացավ 2009 թվականին այցելել գերեզմանատուն, սակայն ոչ մի հուշարձան չգտավ:

Վաշինգտոնում գտնվող Գիտության զարգացման ամերիկյան ասոցիացիան (AAAS) 2009 թվականին արբանյակներ վարձեց, որպեսզի տեղանքից բարձր որակի նկարներ ստանա և համեմատի նախքան ոչնչացումը ունեցած նկարների հետ:

«Ինչպես երևում է 2009 թվականի նկարում, ճանապարհին լրացուցիչ հող կա, որը հատում է գերեզմանատունը և տեսանելիորեն ավելի հարթ է, ինչը վկայում է, որ խաչքարերը ոչնչացվել կամ հեռացվել են հողի համար նախատեսված սարքերով»,-ասել է Գեոտարածական տեխնոլոգիաների և մարդու իրավունքի նախագծի մասնակից Սուսան Վոլֆինբարգերը:

Ջուղայի գերեզմանատան ոչնչացումը նման է վերջերս ԻԼԻՊ-ի կամ ավելի վաղ թալիբանների կողմից հուշարձանների ոչնչացմանը: Նրանք բոլորը բարձր մակարդակի անհանդուժողականություն և ատելություն են դրսևորել այլ մարդկանց և կրոնների մշակութային ժառանգության նկատմամբ: Տարբերություն կա այդ երկուսի միջև, և այդ տարբերությունը հանցագործների միջազգային կարգավիճակն է: Եթե ԻԼԻՊ-ը և Թալիբանը մեկուսացված և մարգինալացված ծայրահեղական խմբեր են, ապա Ադրբեջանն իրեն ներկայացնում է որպես ճանաչված պետություն և համաշխարհային հանրության համարժեք անդամ, որը, ակնկալվում է, որ հետևում է միջազգային իրավունքի ու քաղաքակիրթ մարդկության բոլոր նորմերին ու կանոններին: Սակայն նա ձախողում է: Բացի այդ, եթե ԻԼԻՊ-ը և Թալիբանը երբեք չեն փորձել կոծկել դա, ապա Ադրբեջանը շարունակում է հերքել Ջուղայի հանցանքները, և ամբողջությամբ փակել է մուտքը դեպի այդ տարածք:

Բաքվի վանդալիզմը գալիս է Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ թշնամանքից: Ինչևէ, ոչ մի բան չի կարող արդարացնել այդ վերաբերմունքը:

«Մարդկության մշակութային ժառանգության ոչնչացման համար ոչ մի քաղաքական կամ կրոնական արդարացում չկա»,-ասվում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հայտարարության մեջ:

Մինչդեռ, ի տարբերություն Ադրբեջանին, Հայաստանը և Լեռնային Ղարաբաղը պաշտպանել են ոչ հայկական ժառանգությունները, այդ թվում մզկիթները և մուսուլմանների գերեզմանատները: Ղարաբաղի իշխանությունները ոչ միայն պաշտպանել են, այլև մասնակի վերականգնել են պատերազմի հետևանքով վնասված մի քանի մզկիթներ, օրինակ Շուշիի: Ամերիկացի գիտնական Վայնե Մերին, ով 2011 թվականին այցելել էր Ղարաբաղ, ավելի ուշ վկայեց, որ տեսել է մուսուլմանական անվնաս գերեզմաններ, սակայն Բաքվում հայկական գերեզմանատունը ամբողջությամբ ոչնչացվել է: Բաքվում հայկական եկեղեցին, թեև վերանորոգվել է, սակայն այժմ շահագործվում է որպես Ադերբեջանի նախագահի աշխատակազմի արխիվ:

Հանցագործների գործողությունների վրա աչք փակելը, կես քայլը կամ դրանց բացակայությունը վտանգավոր նախադեպ կարող են հանդիսանալ առ այն, որ մուրճերը և բուլդոզերներն օգտակար գործիքներ են քաղաքական նպատակներին հասնելու և պատմությունը վերաձևելու համար»: