Ձեր վստահելի աղբյուրը

Տավուշի մարզի սահմանապահ Այգեպարի միջնակարգ դպրոցում դասամիջոցի զանգ չի հնչում: Դասերը սովորական ծլնգոցների փոխարեն ընդմիջվում են երաժշտությամբ: Դասամիջոցի ժամին ամբողջ դպրոցում երաժշտություն է հնչում: Երբ երաժշտությունը լռում է, նորից շարունակում են դաս անել:

«Մարդիկ անընդհատ պիտի մտածեն` զանգի պահն է: Էլեկտրոնային համակարգ է, դրանով սահուն կարգավորում ենք դասաժամը, նաև դասաժամի մասին ինֆորմացի ենք ստանում այդ համակարգով: Որևէ մեկը մոտ չի գալիս, ավտոմատ է գործում: Դասարանի կոդը հավաքվում է, ամբողջ ինֆորմացիան մտնում է դասարան: Եթե ինֆորմացիան ցանկանում եք փոխանցել դասարանների խմբի, խումբն եք ընտրում կամ ամբողջ դպրոցը»,- ասում է դպրոցի տնօրեն Վասիլի Ադամյանը, ով ստեղծել է այդ ողջ համակարգը:

Վասիլի Ադամյանի ձեռքերը տնօրենի ձեռքեր չեն: Կոշտացած մատներին նայելիս միանգամից աչքերի առաջ գալիս են դպրոցը զարդարած փայտե ծաղկամանները. «Ժամերով նստել պատարաստել եմ, որ երեխայի միջավայրը գեղեցիկ լինի, հաճելի լինի»:

Այգեպարցի աշակերտները, դասամիջոցից բացի, շատ հաճախ ստիպված են լինում ընդհատել դասը հակառակորդի հենակետերից հնչող կրակոցների պատճառով, երաժշտության փոխարեն էլ զենքերի արձակած ձայներն են լսվում:

«Ահուսարսափի տակ ենք աշխատում, մոտ 18 տարի չէին կրակում, բայց վերջին տարիներին ակտիվացել են, 90-ականների նման կրակում են: Երեխաներն սարսափի մեջ են սովորում: Երեկոյան ժամերին կրակում են, լույսերն անջատած երեխան ոչ կարողանում է դաս սովորել, ոչ կարողանում է նորմալ առավոտյան վեր կենալ, գնալ դասի»,- ասում է Հասմիկ Մկրտումյանը, ով արդեն 25 տարի է կենսաբանություն է դասավանդում Այգեպարի դպրոցում:

Կրակոցների ժամանակ, երբ զգում են, որ վտանգը մեծ է երեխաներին աստիճանաբար, քիչ-քիչ տուն են ուղարկում:

«Որ կրակում են, բոլորիս դասերից ազատում են տուն: Մեր դպրոցը շատ լավն է, հետաքրքիր են դասերն անցնում: Բոլորիս համար շատ հետաքրքիր է, բովանդակալից: Դպրոցը մարդու կյանքում ամենագլխավորն է, մարդը պիտի կրթություն ստանա, որպեսզի կյանքում կարողանա շարունակել ապրել: Այս տարի կավարտեմ դպրոցը, հուսով եմ կընդունվեմ Տնտեսագիտական համալսարան: Մեր դասարանում ընդամենը 4 աշակերտ կա, երկուսս ենք պատրաստվում դիմել բուհ»,- ասում է ավարտական դասարանում սովորող Սոնան:

Դպրոցում միայն Սոնայի դասարանում չէ, որ այդքան քիչ են աշակերտները: Գնալով պակասում են, եթե նախկինում գյուղում 150-ից ավելի աշակերտ կար, հիմա 52-ն են:

«Հիմնականում կրակոցների և աշխատանք չլինելու պատճառով մարդկանց մեծ մասը տեղափոխվել են: 90-ականներից արդեն աստիճանաբար նվազել է: Բացի այդ, վճարը քիչ է, չնչին, դասարաններն էլ կոմպլեկտավորված են: Հաշվի չեն առնում, որ սահմանին ենք, մենք ոչ թե սահմանամերձ ենք, այլ սահմանապահ: Ոչ մի արտոնություն չկա, հավասար` բոլոր գյուղերի և բոլոր ուսուցիչների նման»,- ասում է կենսաբանության ուսուցչուհին:

Վասիլի Ադամյանի բնորոշմամբ էլ, եթե մենք ուզում են ունենալ լավ կադրեր վաղը, կոմպլեկտավորելը ճիշտ ճանապարհ չէ:

«Եթե պետականորեն 45 րոպեի ընթացքում մաթեմատիկայի մեկ դաս է անցկացվում, ապա կոմպլեկտավորման ժամանակ երկու դաս անցկացնել… տրամաբանություն չկա: Այսինքն, կիսատ աշխատանք ենք կատարում: Սահամանամերձ դպրոցները կոմպլեկտավորել, այն դեպքում, երբ մենք բոլորս զինվորներ ենք, բոլոր աշակերտները զինվորներ են, ճիշտ ճանապարհ չէ: Սահմանամերձ դպրոցի վճարումը պետք է կախված չլինի աշակերտաքանակից, սա պարտադիր պիտի պետությունը հաշվի առնի: Ես ինքս էլ այս դպրոցն եմ ավարտել, 92-ին եմ վերադարձել իմ ծննդավայր: Սա իմ դպրոցն է: Ժամանակին շատ լավ կադրեր է տվել, բարձր առաջադիմությամբ աշակերտներ շատ ենք ունեցել: Այսօր, որպեսզի դա լինի, պիտի առաջինը խուսափենք դասարանների կոմպլեկտավորումից»,- շեշտում է տնօրենը:

Վասիլի Ադամյանը նկատում է, որ եթե դասարանում երկու աշակերտ կա, ոչ ուսուցիչն է մեղավոր, ոչ աշակերտը. մեղավորությունն ուրիշ բանի մեջ պիտի փնտրել ու շտկել իրավիճակը:

«Ուսուցիչը պիտի ամբողջությամբ ֆինանսավորվի` անկախ աշակերտի քանակից, աշակերտն ամբողջ դասաժամին պիտի միայն իր դասով զբաղվի, ոչ թե հարևան դասարանի դասերը լսի: Դա նաև հոգնեցուցիչ է ուսուցչի և աշակերտների համար: Թող իրենք փորձեն մտնել ու կոմպլեկտավորել դասարանները, տեսնենք կանե՞ն: Իրենք թերությունն ամբողջապես կզգան, չի կարելի: Կրթության մեջ չեն խնայում»,- հավելում է նա:

Լավ կադրեր դպրոցն այսօր էլ ունի, ուսուցիչների պակաս չունեն, պարզապես տարիքային առումով երիտասարդների համալրում չկա:

Այգեպարցի աշակերտներից շատերը բուհերում են շարունակում կրթությունը: Հարցին` վերադառնո՞ւմ են գյուղ, տնօրենը պատասխանում է. «Վերադառնա՞լ: Վերադառնա ի՞նչ անի: Աշխատանք չկա: Այստեղ արդյունաբերական կենտրոն է եղել: Մոռանալ անցյալը ոչ ոք իրավունք չունի: Լավն է, վատն է, մերն է եղել: Անցյալը չեն կոտրում, եթե մենք անցյալը կոտրեցինք, ներկան չգիտեմ… Հիմքը շպրտում ենք, չենք էլ կառուցո՞ւմ: Նրա սխալները, առավելությունները պիտի վերցնենք: Մենք ի՞նչ ենք անում: Եթե լինեն նորմալ ապրելու պայմաններ, մեր երեխաներն անպայման հետ կգան: Պետությունը պիտի տեր կագնի, այդ քայլերն անեն, մտածեն սահմանն ինչ է: Ձեր ներկայությամբ էլ կրակեցին, տեսաք այդ կրակոցները, հե՞շտ է մնալը այստեղ: Ինչ գիտենք այն փամփուշտը որ գալիս է, ո՞ւր է գնում: Մեզ նաև հոգեբանական օգնություն է պետք»:

Հ.Գ. Այգեպար այցելել էինք Մայր Աթոռի կազմակերպած ուխտագնացության ընթացքում: Առավոտից գյուղացիների մեծ մասը հավաքվել էին դպրոցի բակում` դիմավորելու հյուրերին: Շատ քիչ ժամանակ անց հակառակորդի հենակետերից սկսեցին կրակահերթ բացել: Կրակում էին թե դպրոցի, թե դաշտերում աշխատողների ուղղությամբ: Գյուղացիների խոսքով, կրակոցների պատճառը նաև այն է, որ մեր խումբը մեծ էր, հակառակորդը նկատել էր սովորականից շատ թվով մարդկանց ու կրակ բացել:

Առաջին կրակոցի հնչելուն պես աշակերտներն ու դպրոցի բակում հավաքված գյուղացիները միանգամից խմբվեցին փակ հատվածում, որտեղ թշնամուն տեսանելի չէին: Մենք` ասֆալտին ապրողներս, այդ պահին երևի չէինք էլ գիտակցում, թե ինչ է կատարվում: Մեզանից շատերը գնում էին դեպի բաց տարածություն` տեսնելու կրակոցները: Մեզ համար այդ ձայները ամեն երեկո հնչող հրավառության ձայների պես մի բան էին: Բայց այգեպարցի երեխաների աչքերն այդ ձայների սարսափից դողում էին: Իրենք լավ գիտեին, թե իրականում ինչ է նշանակում թշնամու դիրքից արձակված կրակ ու լավ գիտեին նաև դրա հնարավոր հետևանքների մասին:

Այգեպարցի աշակերտի սարսափած աչքերը մոռանալ հնարավոր չէ, վախից քարացած հայացքը` նույնպես: Մնում է աղոթել, որ մի օր էլ նման ձայներ հնչելուց այդ երեխաները հանգիստ կկանգնեն` չպատսպարվելով և իմանալով, որ ոչ թե թշնամին է իրենց վրա կրակ բացել, այլ սովորական հրավառության ձայներ են:

«Գյուղի դպրոցը» շարքը՝

Սահմանապահ դպրոցը. Չինարիում զինվոր են բոլորը, այդ թվում` երեխաները

3 աշակերտով փոքր դպրոցի մեծ խնդիրները. «Մահացող գյուղը դպրոցով է շնչում»

Պատերազմի սլաքի տակ շնչող դպրոցը

Անկախության 1-ին տարեդարձին բացված կիսակառույց դպրոցն այս 23 տարում կիսակառույց էլ մնացել է

Տուն հիշեցնող շենքով և 16 աշակերտով. Դդմասարի դպրոցը

Պատուհանները փշրված են, հատակը՝ ավերված. Ազատամուտի դպրոցը

Կարկատան արած տանիքով ու բետոնե հատակով. Սվերդլովի դպրոցը

Հիվանդանոցի համար նախատեսված շենքում, 15 աշակերտով և օդում կախված` Տալվորիկի դպրոցը

Արծվաբերդի դպրոցը` գյուղապետարանի նախկին, վթարային շենքում

5.5 դասարանով և աշակերտներին նվիրված ուսուցիչներով սահմանամերձ դպրոցը

7 աշակերտ` 3 ընտանիքից, 4 դասարանով և խարխուլ շենքով դպրոցը