«Կաղանդ. հայկական Ամանորի սեղան». Ինչեր պետք է լինեն ամանորյա սեղանին
«Հնում մարդիկ ավելի առողջ են սնվել: Ամեն ծես իր ավանդական սնունդ է ունեցել, սակայն այսօր այդ ամենը փոխարինվել է խորովածով: Այսօր պետք է ավելի շատ կազմակերպել միջոցառումներ, սեմինարներ, որոնց ընթացքում ներկայացնել մեր ավանդական ճաշկերույթները, միասին պատրաստել դրանք»,- ասուլիսում այս մասին ասաց ավագ խոհարար, «Մենք հանուն ժողովրդավարության» մարդասիրական հասարակական կազմակերպության նախագահ Լևոն Ավագյանը:
Նա տեղեկացրեց, որ դեկտեմբերի 22-ին կազմակերպում են «ԿԱՂԱՆԴ. հայկական Ամանորի սեղանը» մշակութային միջոցառում, որի ընթացքում ներկայացվելու է Ամանորի տոնման հայկական ծիսակարգը, Ամանորի սեղանի ճաշացանկը, նաև` հայկական ամանորի սեղանի ճաշատեսակների պատրաստման ցուցադրություն, ինտենսիվ պատրաստում-սեմինար:
Լ. Ավագյանը նշեց, որ հայ հասարակությունում շատերը չգիտեն իրենց ավանդական խոհանցի մասին, թե ինչեր են պատրատել ամեն մի տոնին. «Մեր մշակութային ժառանգությունը հարուստ է, մենք կարող ենք ապահովել բազմազանություն, ամեն ծիսակարգ ունեցել է իրեն բնորոշ սնունդը: Հիմա քիչ են ուշադրություն դարձնում այդ ամենին»:
Խոհարարը նշեց, որ ամանորյա սեղանին պետք է լինի ղափամա, որը շատ առողջարար է ու շատ համեղ. «Չկա ավելի համով բան աշխարհում, որքան ղափաման է: Խորհուրդ չէի տա ուտել կոկորդիլոսի միս: Հայերի մոտ ընդունված է եղել ոչխարի, այծի միս ուտել, բայց ոչ խոզի բուդ, տավարի միս»: Նա խորհուրդ տվեց ուտել առողջ սնունդ, ուտել այնքան, ինչքան սովոր է օրգանիզը. «Չպետք է շատ ուտել»:
Հաղորդավար Սոնիա Թաշչյանի խոսքով, այսօր ամբողջ աշխարհում ցանկանում են վերադառնալ արմատներին, կառչել արմատներին, քանի որ դա կնպաստի ազգին լինել ավելի ինքնուրույն, լինել ավելի ամուր: «Նոր տարվա սեղանը հնում եղել է տոնածիսական, իսկ նոր տարվա խորհուրդն է` հավաքվել ընտանիքով, ծանրութեթև անել հին տարին, մտածել, թե ինչ պետք է անել նոր տարվան: Պետք է սկսել ուրախությամբ, որպեսզի տարին լինի ուրախ: Պետք չէ ուրախությունը տեսնել ճոխ սեղան պատրաստելով: Պետք չէ ձգտել ճոխությունների»,- ասաց նա: Ս. Թաշչյանի խոսքով, Ամանորի սեղանին պետք է լինի պասուց տոլմա, տարեհաց:
Ամանորյա տոնածիսական սեղանը տարբերվում էր մերօրյա տոնական սեղանից: Ավանդական Նոր տարին ուտիս օր չէ, այն պաս օր է: Եվ որքան էլ առատ լիներ սեղանը, մսեղեն կերակրատեսակները բացառվում էին: Գերապատվությունը տրվում էր հատիկեղենին` լոբի, ոսպ, չարազին, քաղցրավենիքներին: Այժմ գրեթե մոռացված է հատիկեղենի նշանակությունը Նոր տարվա սեղանին: Մինչդեռ բոլորովին պատահական չէ հատիկեղենի կիրառումը: Հատիկը առհասարակ բոլոր մշակույթներում խորհրդանշում է կյանքն ու պտղաբերությունը, մահն ու վերածնունդը: Այն նման է սաղմի, այն թաղվում է հողում, խորհրդանշորեն մահանում է, ապա կրկին վերակենդանանում` ծիլ տալիս:
Ամանորյա սեղանի զարդն էր լոբին` իր տարատեսակներով հանդերձ, հատկապես Լոռիում: Լոբին իր պատյանով նման է ընտանիքի, իսկ հատիկը` սաղմն է, էմբիրոնը` կրկին նորացվող կյանքի և հավերժության գաղափարը: Խեթերը լոբին կապում էին աչքի լույսի հետ և իրենց մոգական ծեսերում լոբով շփում էին իրենց աչքերը` միաժամանակ լոբուն նվիրված բանաձևեր արտասանելով: Նոր տարվա կարևորագույն ուտեստն էր տարի հացը, տարեհացը, որը ևս խորհրդանշական հսկայական հիմքեր ունի: Տարեհացի մեջ դրվում էր «դովլաթը»` գուշակության դրամը: Տարեհացը զարդարում էին ամենատարբեր սիմվոլներով` հիմնականում տիեզերական, բաժանում էին 12 մասի: Ընտանիքի անդամներից ում բաժին ընկներ «դովլաթը», նրա համար էլ տարին համարվում էր հաջողակ: Հավատում էին, որ եթե տարեհացը կտրելուց դանակը դեմ առնի կոպեկին,շատ վատ բան է սպասվում եկող տարում:
Առատ էին մրգերը` կրկին որպես պտղաբերության և արգասավորության խորհրդանիշ: Քանի որ տարին նոր էր սկսվում, բոլորը ցանկանում էին իմանալ ինչպիսին է լինելու այն իրենց, իրենց ընտանիքի համար: Հենց դրա համար էլ Նոր տարի-Կաղանդը հարուստ է գուշակություններով, հատուկ դրա համար կատարվող ծեսերով և ուտեստով: Ամանորի տոնածիսական համալիրի մեջ կարևորագույն տեղ են զբաղեցրել ասիլիկ-վասիլիկները կամ ուղղակի վասիլները, երբեմն` բասիլները: Սրանք մարդակերպ փոքրիկ գաթաներ էին, կարող էին ունենալ նաև առարկաների ու կենդանիների տեսք` եզների, քսակի, կովի պտուկների: Վասիլիկները թխվում էին թոնիրներում և ըստ նրանց ուռչելու, փքվելու աստիճանի որոշում էին, թե ինչ է լինելու հաջորդ տարում: Օր. տան երիտասարդ հարսի կերպարանքով վասիլիկ էին պատրաստում, եթե թխվելիս այն փքվում էր, հավատում էին, որ տանը երեխա կծնվի: Երիտասարդ աղջիկները ևս գուշակություններ էին անում: Կարմիր հինայի և սև ածուխի արանքում ձու էին դնում: Առավոտյան եթե այն կարմրած էր լինում հինայից, հավատում էին, որ տարին լավ է լինելու իրենց համար: Նման գուշակություններն ու ծեսերը աղերսներ ունեն անհիշելի ժամանակների կորած, մոռացված հավատալիքների հետ, որոնք վերապրուկների տեսքով պահպանել ու կատարել է ժողովուրդը` անկախ հեթանոսության կամ քրիստոնեության ժամանակաշրջանի:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Սա քաղաքական գործընթաց է, անթույլատրելի քաղաքական որոշումներ. Թաթոյանը՝ սահմանազատման մասին
