Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սովորաբար մանկապարտեզ, առաջին դասարան հաճախող  բոլոր երեխաների համար այս փուլը համարվում է սթրեսային իրավիճակ, որովհետև երեխաների համար իրավիճակի, պայմանների, սոցիալական եսի փոփոխություն է տեղի ունենում: Լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց մանկական հոգեբան Լիլիթ Խաչատրյանը:

«Երեխան առաջին անգամ կտրվում է իր տնից, հաճախում է մանկապարտեզ, չգիտի՝ ինչ է իրեն սպասում, իր համար անծանոթ են ընկերների խումբը, կարգ ու կանոնը, ռեժիմը: Այսինքն այն, ինչին սովորաբար երեխան սովոր է իր ընտանիքում, կարծես միանգամից փոփոխվում է: Շատ երեխաների մոտ սկսում է առաջանալ վախ՝ տարանջատման տագնապի տեսքով, այսինքն՝ «ես չեմ կարող բաժանվել իմ սեփական ծնողից»: Այդ բաժանումն իր համար հոգեբական ծանր ապրումներով է ուղեկցվում»,-ասաց հոգեբանը:

Ըստ նրա, որպես կանոն առաջին անգամ մանկապարտեզ հախաճող երեխայի դրսևորումներից մեկն այն է, որ «ես կմնամ մանկապարտեզում, ինձ այնտեղից վերցնող չի լինի». «Որքան էլ մայրը ճիշտ ժամանակին է այցելում, երեխային վերցնում, այնուամենայնիվ, այդ վախն ուղեկցվում է երեխայի հետ»:

Լիլիթ Խաչատրյանը նշեց, որ այստեղ շատ անելիքեր ունեն ծնողները, մանկապարտեզի անձնակազմը, նաև մեծ նշանակություն ունի, թե ինչպիսի անձնային առանձնահատկություն ունի երեխան:

Խոսելով առաջին դասարանցիների մասին, մասնագետն ասաց, որ հոգեբանության մեջ 6-7 տարեկանը համարվում է ճգնաժամային, քանի որ հենց դպրոց հախաճելը երեխայի համար ճգնաժամ է.   «Երեխայի սոցիալական ես-ը փոխվում է: Երեխան նախկին խաղացող երեխա կերպարից փոխակերպվում է աշակերտ երեխայի, որից սպասելիքներ ունեն դպրոցի անձնակազմը, ընտանիքի անդամները, նաև պետք է ինքնահաստատվի ընկերական շրջապատում: Եթե մինչ այդ երեխայի համար առաջատար գործունեությունը խաղն էր, խաղով էր ինքնադրսևորվում, հիմա դառնում է  ուսուցումը: Երեխան անվերջ խաղում էր, հիմա պետք է անվերջ սովորի: Սա արդեն երեխայի համա խնդիր է, նոր ռեժիմ է, նոր պահանջների բավարման ձև է: Մանկապարտեզում դաստիարկի հետ շփումն ավելի մտերմիկ է,  դպրոցում ուսուցիչը դառնում է հեղինակություն, որի պահանջները, հրահանգները պետք է երեխան ընդունի:  Նաև առաջանում է ուսումնական պլանի յուրացման խնդիր, արդյո՞ք մեր երեխան պատրաստ է սա ընկալելու»:

Ի՞նչ բան է հոգեբանական պատրաստվածությունը դպրոցական ուսուցմանը. «Հոգեբանական պատրաստվածության մեջ մտնում է  անձնային, կամային, ինտելեկտուալ պատրաստվածությունը:
Անձնային պատրաստվածությունն այն է, որ երեխան ուրախ տրամադրվածությամբ գնում է  դպրոց, քանի որ իր մեծ քույրը կամ եղբայրն արդեն հաճախում է դպրոց, ունի դրական ինֆորմացիա,  թե ինչ է տեղի ունենում այնտեղ՝ երեխան սովորում է, սովորելով մտածում է:
Կամային պատրաստվածությունը հենց ինքը կամք ասվածն է, որը որպես կանոն սկսվում է  ձևավորվել 6 տարեկանի վերջում, կամքը,  որ երեխան նպատակը մինչև վերջ ի կատար ածի, կարողանա դիմանալ 45 րոպեն, մինչև դասն ավատվի, կարողանա, օրինակ, մասնիկները գրելու համար ժամանակ տրամադրի:
Այսօր ծնողները մեծ տեղ են տալիս ինտելեկտուալ պատրաստվածությանը՝ երեխաներին տանելով տարբեր խմբակներ, որպեսզի երեխաները շատ գիտելիք ունենան: Բայց կա մի շատ կարևոր գործոն՝ երեխաներ կան, ովքեր ինտելեկտուալ առումով պատրաստ են, շատ ինֆորմացի ունեն, բայց եթե երեխան չունի անձնային, կամային պատրաստվածություն, որպես այդպիսին ադապտացիայի գործընթացը կբարդանա: Կարևոր է, որ այս բոլոր գործոնները  երեխայի մոտ համահունչ  զարգացած լինեն»:

Հոգեբանի դիտարկմամբ, պետք է հարմարվեն նաև ծնողները. «Ծնողները շատ բան ունեն անելու: Նրանք մեծ սպասելիքներ ունեն՝ երեխան հաճախի դպրոց, դառնա գերազանցիկ, ամեն ինչ անում են, որ տեսնեն արդյունք: Շատ դեպքերում կարող է հուսախաբության մեջ գցել ծնողին, երեխային: Սովորաբար ի՞նչ է անում ծնողը. հենց առաջին օրը, եթե երեխայի մոտ ինչ-որ բան չի ստացվում, հայտնվում է սթրեսի մեջ, սկսում է փնովել երեխային, վատաբանել, թերաժեքության զգացում մտցնել երեխայի մեջ, որ չի ստացվում, չես կարողանում անել: Ինքը լարվում է ու փոխանցում երեխային, ինչը սխալ է: Ծնողը նույնպես պետք է պատրաստ լինի, որ այդ փուլում  երեխային ժամանակ է հատկացվելու: Երեխային պետք է միայն խրախուսել, քաջալերել, տալ ռեսուրս, որ ոչինչ, քո մոտ մի փոքր չի ստացվում, հաջորդ անգամ կստացվի»:

Լիլիթ Խաչատրյանը նաև նշեց, որ պետք չէ երեխային միանգամից կտրել խաղից, ինչը նույնպես կդժվարեցնի երեխայի հարմարվողականության գործընթացը:

Ըստ նրա, հարմարման գործընթացը տարբեր երեխաների մոտ տարբեր ժամանակ է պահանջում. կան երեխաներ, որոնց երկու շաբաթը բավարար է, որ ռեժիմի մեջ մտնեն, կան երեխաներ, որոնց անհրաժեշտ է լինում 1-3 ամիս, ամենաբարդ հարմարվող երեխաներին հարկավոր է մինչև վեց ամիս:

Հոգեբանը թվարկեց հարմարման հիմնական մեխանիզմները՝ մինչև դպրոց հաճախելը 1-2 ամիս առաջ արդեն երեխային  ծանոթացնել դպրոցական շենքին, պայուսակին, գիրք հասկացությանը, անընդհատ խրախուսել երեխային, ծնողը պատմի իր պատմությունը, թե ինչպես է առաջին անգամ գնացել դպրոց: 

«Առաջին դասարանն ամենակարևոր փուլն է, թե ինչպես կանցի մեր ողջ կյանքի ուսումնական գործընթացը: Առաջին դասարանից, ուսուցչից, մեր պահվածքից շատ բան է կախված: Եթե երեխան մտավ դպրոց, հարմարվեց դպրոցական միջավայրին, սիրեց ընկերներին, ուսուցչին, ուսումնական գործունեությանը, այդ երեխան որպես կանոն ադապտատիվ սոցիալական անդամ է մեծանալու, իր համար բոլոր դռները բաց են լինելու հետագա կյանքում»,- իր խոսքը եզրափակեց  մանկական հոգեբան Լիլիթ Խաչատրյանը: