Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կառավարության ծրագիրն ընդհանուր առմամբ ողջունելի է, կան հետաքրքիր գաղափարներ, որոնց կիզակետը պետական պաշտոնյաների վերահսկողությունն է: Panorama.am-ի հետ զրույցում, գնահատելով նոր Կառավարության ծրագիրը, այս մասին նշեց անկախ մեկնաբան Հայկ Բալանյանը։

«Մի քանի հանգամանք, իմ կարծիքով, պիտի հաշվի առնվի և ծրագիրը ուժեղացվի ներքևից, համակարգային  առումով, որ վերահսկողներին վերահսկելու խնդիրը ևս լուծվի: Չնայած կարծում եմ, որ արդեն աշխատանքների իրականացման ընթացքում այդ ծրագիրը անընդհատ կատարելագործվելու է և լրամշակվելու է, և ներկայացվածը ընդամենը նախնական տարբերակն է, իսկ նոր թիմի կազմը հույս է ներշնչում, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարը լուրջ հաջողություններ կարձանագրի»,- ասաց նա։

Բալանյանն առաջարկեց հետագա ծրագրում ընդգրկել նաև օրենսդրական բարեփոխումների մեխանիզմ՝ կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցման նպատակով, նշեց, որ հատկապես հարկային օրենսդրությունը պիտի բերվի ողջամտության, օրինակ՝ անիմաստ բարձր եկամտային հարկի դրույքաչափի մասով կարելի միասնական ցածր տոկոսադրույք սահմանել, 10-12-ի տոկոսի կարգի, կամ եթե միասնական տոկոսադրույքին համաձայն չեն, ապա պիտի սահմանվի շատ ավելի մեղմ սանդղակ՝ չհարկվող բարձր շեմով, սակայն այդ դեպքում եկամուտների հայտարարագիրը պիտի լինի համատարած բոլորի համար:

«Ընդհանուր առմամբ, ամբողջ օրենսդրությունը պիտի պարզեցվի ու հստակեցվի, որ բոլոր երկիմաստ ու ռիսկեր պարունակող դրույթները դուրս գան օրենսդրությունից: Կարծում եմ՝ լիցենզավորող, արտոնող, ստուգող հիմնարկների քանակը և աշխատանքների կարգը պիտի հստակեցվի: Օրինակ, Վեոլիա-ջուրը, որը բացառիկ բարձր գներով ջրատարներ կառուցող է, նաև միաժամանակ այլ՝ իր մրցակից շինարարական կազմակերպությունների կառուցած ջրատարների միացման, ստուգող ու հսկող կազմակերպություն է՝ կոռուպցիոն ռիսկի բոլոր հետևանքներով»,- ասաց նա։

Բալանյանի խոսքով՝ նույնը վերաբերում է այլ մենաշնորհային հիմնարկի՝ Հայռուսգազարդին, որը գազի համակարգերի անցկացման համար սահմանում է տնտեսական ողջամտություն չունեցող գներ: Նրա կարծիքով՝ հանրային ծառայությունների կարգավորման ոլորտը պիտի ընդլայնի իր գործունեության ոլորտը՝ սահմանելով և հսկելով ոչ միայն զուտ սակագինը, այլև այլ ծառայությունների արժեքները և ի վերջո հասնի նպատակային աուդիտի, որ հանրությունը հասկանա՝ որքանով են հիմնավոր մենաշնորհային կազմակերպությունների սակագները և ներկայացված ծախսերը:

«Ես կառաջարկեի նաև սահմանել քաղաքացիական և հանրային ծառայողների ծառայության ժամկետ և մշտական ռոտացիայի սկզբունքը, այն նպատակով, որ քաղաքացիական և հանրային ծառայողները պաշտոնավարեն մեկից մինչև երեք տարի, որից հետո այլ հայցվորների հետ հավասար պայմաններում նոր մրցույթի արդյունքում, այսպես ասած զրոյից, նոր հավակնորդների հետ միասին միասնական քննությունների-ընտրանքի համակարգի միջոցով կրկին դիմեն ծառայության անցնելու համար»,- ասաց նա՝ նկատելով, որ այս կերպ երիտասարդ մասնագետների համար կստեղծվի ծառայության անցնելու հնարավորություն, իսկ յուրաքանչյուր աշխատող կիմանա, որ իր ծառայությունը ժամկետային է, ոչ թե ցմահ պայմանագիր:

Գործող վերաատեստավորման համակարգն, ըստ Բալանյանի, այդ կադրային ռոտացիան և նոր «արյան» խնդիրը չի ապահովում:

Նրա գնահատմամբ՝ կարևորագույն խնդիր են նաև  քաղաքական կոռուպցիան և չարաշահումները, հատկապես ՏԻՄ մակարդակով, այս իմաստով կոռուպցիայի կանխարգելման առաջնային քայլ կլիներ նաև տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառավարման ամբողջ համակարգի փոփոխությունը:

Մասնավորապես, փորձագետի խոսքով, ավագանիների որոշումները պիտի ընդունվեն ոչ թե ձայների պարզ մեծամասնությամբ, այլ՝ երկու երորրդով, առավել կարևորները՝ երեք քառորդով, ինչն էապես կբարձացնի յուրաքանչյուր ընդդիմության կշիռը ՏԻ մարմինների համակարգի մեջ։ 

«Միջին և խոշոր համայնքերի, այդ թվում, հաշվի առնելով մայրաքաղաքի բացառիկ կշիռը երկրի ժողովրդագրական, ֆինանսական, տնտեսական կազմի մեջ, նաև Երևանի պարագայում, ես կառաջարկեի քաղաքապետի պաշտոնը սահմանել ռոտացիոն՝ հինգ-յոթ խորհրդի անդամներից, երբ ամեն ամիս, հերթով՝ ավագանու կողմից ընտրված խորհրդի անդամները իրականացնում են քաղաքապետի պաշտոնը։ Երևան քաղաքի հարցն ընդհանրապես բարդ է յուրաքանչյուր իշխանության և ընդիմության համար, մայրաքաղաքը երկրի ծավալների համեմատ չափից ավելի մեծ է և կարևոր, ուստի քաղաքապետի դիրքը քաղաքական անցուդարձից հանելու և զուտ վարչական, տնտեսավարման գործառույթներով սահմանափակելու միջոցը, իմ կարծիքով, քաղաքապետի պաշտոնը այդ ոչ անձնավորված, կոլեգիալ մարմնին վստահելն է»,- ասաց նա:

Բալանյանը նշեց, որ այդ հերթափոխով քաղաքապետ հանդիսացող անդամների կոլեգիալ մարմին-խորհուրդը կզսպի ինչպես կոռուպցիոն ռիսկերը, այնպես էլ իշխանության գայթակղությունները Երևանի քաղաքապետին սիրաշահելու և/կամ ճնշելու:

Կոլեգիալ մարմինների պրակտիկան, ըստ փորձագետի, այն միջոցն է, որ կարող է ապահովել տեղական (և ոչ միայն) բյուջեների և գույքի արդյունավետ վերահսկումը, քանի որ ամեն համայնքի-քաղաքի իշխանությունն ու ընդդիմությունը համատեղ կրելու են համապարփակ պատասխանատվությունը և վերահսկելու են իրար:

«Տարօրինակ առաջարկ եմ անում, բայց չեմ տեսնում այդ անմիջապես մարդկանց խնդիրներին առնչվող և պետականության ողնաշարը հանդիսացող ինքնակառավարման մարմինների արագ ու անցնցուն բարեփոխման այլ ձև: Եթե նախամոդեռն, կլանային, ընտանեկան մտածողությունը, կապերը ու խմբերը բախվում են քաղաքական մտածողության ու օրակարգի հետ, ապա անհրաժեշտ են ոչ ստանդարտ լուծումներ, որոնց պարագայում հաղթող՝ մեկ ընտանիքի կամ խմբի կողմից միանձնյա վերահսկվող իշխանություն և լիովին պարտված կողմ պիտի չլինեն: Հանրային համաձայնությունը ու կոնսենսուսը այդ դեպքում կատարվելու են զուտ օրենքի ու գործնական աշխատանքի շուրջ»,- ասաց նա:

Բալանյանի կարծիքով՝ ի վերջո, քաղաքական կոռուպցիան մեր պետական համակարգի վատ մտածված, թույլ հակակշիռներ ու վերահսկման մեխանիզմներ ունեցող սահմանադրության և պետական կառուցվածքի հետևանք է նաև, և աշխատանքի ընթացքում հանգելու են նոր Սահմանադրության ու այլ սկզբունքներով մտածված ու կառուցված պետական համակարգի ստեղծմանը, ուստի գուցե նաև իմաստ ունի մտածել ապագայում պրեֆերենցիալ (արտոնյալ) քվեարկության ներդրման մասին: