Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հրապարակվել և Ազգային ժողով է ուղարկվել 2018 թվականի ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանի գործունեության, մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության վիճակի մասին տարեկան հաղորդումը։  

Այստեղ ՄԻՊ Արման Թաթոյանն անդրադարձել է կալանավորված ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին, ում մեղադրանք է առաջդրված սահմանդրական կարգը տապալելու համար։

ՄԻՊ տարեկան հաղորդումից տեղեկանում ենք, որ վերացվել է Ռոբերտ Քոչարյանի կենսաթոշակային հաշվեհամարի վրա դրված կալանքը։ Մինչ այդ ՄԻՊ-ը դիմել էր ՀՔԾ, նշել, որ մեղադրյալի ամբողջ ծավալով պետական կենսաթոշակի վրա կալանքը կարող է առաջ բերել սեփականության իրավունքին պետության կողմից ոչ համաչափ միջամտության խնդիր:

Ռոբերտ Քոչարյանի կալանավորումից անմիջապես հետո Մարդու իրավունքների պաշտպանն այցելել է նրան «Երևան-Կենտրոն» քրեակատարողական հիմնարկ, ուսումնասիրվել են պահման պայմաններն ու Պաշտպանի իրավասությանն առնչվող այլ հարցեր: Ինչպես առաջին, այնպես էլ երկրորդ անգամ կալանքի տակ գտնվելու ընթացքում Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից չեն ներկայացվել դժգոհություններ քրեակատարողական հիմնարկի ծառայողների վերաբերմունքից:

«Պաշտպանի հետ առանձնազրույցի ընթացքում Հանրապետության երկրորդ Նախագահի կողմից բարձրացվել են մի շարք հարցեր, որոնք սահմանադրական օրենքով Պաշտպանին վերապահված իրավասության շրջանակներում ուղղվել են համապատասխան պետական մարմինների:

Մասնավորապես, այդ հարցերի թվում քննարկման առարկա են դարձվել՝ քրեակատարողական հիմնարկի խցում համակարգիչ կամ էլէկտրոնային համարժեք միջոց ունենալու, ողջ գույքի, այդ թվում՝ կենսաթոշակի հաշվեհամարի վրա կիրառված արգելանքի իրավաչափության, ինչպես նաև. մերձավոր ազգականների, այդ թվում՝ ընտանիքի անդամների հետ սահմանված տեսակցությունների և հեռախոսային խոսակցությունների արգելքի հարցը: Այս հարցերի հետ կապված՝ Պաշտպանը նախաձեռնել է մանրամասն ուսումնասիրություն, որի արդյունքում այդ արգելքների վերացմանն ուղղված առաջարկներ համապատասխան իրավական վերլուծությունների հետ միասին ներկայացվել են Արդարադատության նախարարություն ու Հատուկ քննչական ծառայություն՝ ըստ նրանցից յուրաքանչյուրի իրավասության:

Մարդու իրավունքների պաշտպանը բազմիցս է նշել է, որ հատկապես ընտանիքի անդամների հետ տեսակցությունների և հեռախոսային խոսակցությունների արգելմանն առնչվող ՀՀ օրենսդրությունն ու պրակտիկան համակարգային առումով խնդրահարույց են և համահունչ չեն մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային չափանիշներին»,-ասված է հաղորդման մեջ։

Նշվում է, որ իրականում, միջազգային իրավաբանությունը, այդ թվում՝ Հայաստանի ստանձնած միջազգային պարտավորությունները պետության համար սահմանում են հատուկ պահանջներ, որոնք վերաբերում են ազատությունից զրկված անձանց սոցիալական շփումներին, մերձավոր ազգականների, այդ թվում՝ ընտանիքի հետ կապին, քրեակատարողական հիմնարկում ու խցում նրանց զբաղվածությանը: Ազատությունից զրկված անձի և հատկապես կալանավորված անձի համար զբաղվածությունը, սոցիալական շփումների երաշխավորումը դիտարկվում է նրա նկատմամբ վատ վերաբերմունքի տեսանկյունից: Ընդ որում, կալանավորված անձի դեպքում, ի տարբերություն դատապարտյալի, այս պահանջներն ունեն առավել մեծ նշանակություն, իսկ պետությունն էլ դրանք երաշխավորելու մեծ բեռ:

«Վատ վերաբերմունք թույլ չտալու տեսանկյունից ազատությունից զրկված անձի բավարար սոցիալական շփումների ապահովման պարտականության չկատարումը չի կարող արդարացվել, ասենք, համակարգիչ ունենալու անթույլատրելիության օրենսդրական ֆորմալ արգելքով: Ընդ որում, այս հարցը Մարդու իրավունքների պաշտպանը դիտարկել է սոցիալական կապերի ու շփումների համար պետության ստեղծած պայմանների համակցության մեջ: Ավելին, օրենսդրական այսպիսի դրույթների կիրառությունն իր հերթին, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի իրավաբանության տրամաբանությամբ, կարող է առաջ բերել «օրենքի որակի» հարց՝ այդպիսով առաջացնելով կոնվենցիոն պահանջների չպահպանման խնդիր: 

Ըստ այդմ էլ, անձի իրավունքի երաշխավորման ձախողումը չի կարող արդարացվել օրենսդրական «օբյեկտիվ» խոչընդոտներով: Արդարադատության նախարարության սկզբնական հավաստմամբ՝ դիմումի ներկայացման դեպքում անձին կթույլատրվի փոխանցել ոչ թե համակարգիչ, այլ, Նախարարության ձևակերպմամբ, էլեկտրոնային գիրք, այն դեպքում, երբ էլեկտրոնային գիրքը չունենա հասանելիություն համացանցին և ընթերցվող գրականությունն արդեն իսկ ներբեռնված լինի էլեկտրոնային գրքում: Պաշտպանի դիտարկմամբ սա կարող էր լինել միայն հարցի մասնակի լուծում, քանի որ խցում Նախարարության նշած էլեկտրոնային գրքի առկայությունը դեռևս չի լուծում անձի զբաղվածության խնդիրը, քանի որ չէր տալիս, օրինակ, գրելու հնարավորություն»,-ասված է հաղորդման մեջ։

Այդուհանդերձ, Պաշտպանի միջամտությամբ Ռոբերտ Քոչարյանին տրամադրվել է խցում առանց ինտերնետ համացանցի հասանելիության համակարգիչ կամ համարժեք էլէկտրոնային միջոց ունենալու թույլտվություն (հարկ է նշել, որ այս հարցը բարձրացրել են նաև փաստաբանները):
Ընտանիքի հետ կապի հետ կապված՝ Հատուկ քննչական ծառայությունից տեղեկություններ են ստացվել դրական զարգացման մասին առ այն, որ մերձավոր ազգականների նկատմամբ կիրառված տեսակցությունների և հեռախոսային խոսակցությունների արգելքը վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից մասնակի վերացվել է: Արգելքը պահպանվել է միայն մերձավոր ազգականներից մեկի նկատմամբ, ով քրեական գործով վկայի դատավարական կարգավիճակ ունի:

«Ձեռնպահ մնալով քրեական վարույթի ընթացիկ գործով որևէ գնահատական տալուց՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանն, այնուամենայնիվ, անհրաժեշտ է համարում ընդգծել, որ հանրային բարձր հետաքրքրություն ունեցող քրեական գործեր քննելիս պետությունը ստանձնում է առավել պատասխանատվություն հետևողականորեն երաշխավորելու քրեորեն հետապնդելի արարքում մեղադրվող ցանկացած անձի անմեղության կանխավարկածը: Դա միայն ցույց է տալիս՝ որքան բարձր է պետությունը գնահատում հանցավորության դեմ պայքարի իր հանձնառությունը՝ այդ պայքարի արդյունքների կայուն հավաստիությունը ապահովելու տեսանկյունից: Ավելին, քրեական արդարադատության համակարգը կրում է քրեական վարույթին առնչվող անհրաժեշտ տեղեկություններ հանրությանը տրամադրելու և այդ կերպ հաշվետու քննություն ապահովելու պարտադիր բեռը: Սա իր հերթին կոչված է երաշխավորելու հանրության վստահությունն առ այն, որ քրեական կոնկրետ վարույթն իրականացվում է իրավունքի գերակայության մշտական պահպանմամբ»,-ասված է հաղորդման մեջ։