Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանի տարածքում գոյություն ունեցող մոտ 30 հազար մշակութային հուշարձաններից 4-5 հազարը հնագիտական օբյեկտներ են (թաղված են գետնի, ենթակա են ուսումնասիրությունների), ևդրանք բոլորն էլ(նույնիսկ` արգելոցները) վտանգված են` կախված մարդու գործունեության, հողերի անօրինական սեփականաշնորհման, հողերի կատեգորիաների փոխման հետ: Այս մասին Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց Հայաստանի ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի տնօրեն Պավել Ավետիսյանը: «Մենք ունենք մշակութային հուշարձանների պահպանությանը վերաբերող օրենքներ («Պետական սեփականություն համարվող օտարման ոչ ենթակա հուշարձանների մասին», «Հուշարձանների պահպանության ու օգտագործման մասին»), որոնք շատ լավն են, համապատասխան` զարգացած երկրների օրենքներին, սակայն հասարակությունը ոչ մի բան հաշվի չի առնում: Հարյուր օրենք էլ ունենանք կամ հորինենք` խնդիրը չի լուծվի. պետք է մարդու միջից լինի»,-ասաց նա:

Ըստ նրա, եթե Հայաստանում հնագիտական հուշարձանների մոնիտորինգ իրականացնեն, ապա կտեսնեն, որ չկա այնպիսի մի հուշարձան, որն այս կամ այն ձևով խաթարված չէ, կամ այնպիսի տեղում չէ, որ վաղը հնարավոր չլինի ոչնչացնելը:

Ավետիսյանը նշեց, որ իրենք միշտ խնդիրներ են ունենում հենց մարդկանց հետ: «Ամեն անգամ հայտարարում ենք, որ հին քաղաքակրթություն ունեցող ժողովուրդ ենք, մեր պատմությունը, մշակութային արժեքները հարգող ժողովուրդ ենք, սակայն իրականում այս երկրի քաղաքացիների բացարձակ մեծամասնությունը զբացված է իր պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացմամբ: Մարդ իր խնդիրները լուծելու համար անխոհեմաբար քանդում է հուշարձանը` չմտածելով, որ այն իրենից արժեք է ներկայացնում»,-ասաց Պ. Ավետիսյանը: Նա նկատեց, որ Հայաստանում տուրիզմը զարգացնել հնարավոր է միայն այն դեպքում (իհարկե, երբ լինեն ներդրումներ, տուրիզմով զբաղվող կազմակերպություններ կամ պետությունն այդ խնդիրն իր ձեռքը վերցնի), եթե հասարակությունը պատմամշակութային հուշարձանների նկատմամբ լուրջ վերաբերմունք ունենա:

«Մենք ջանասիրաբար սպանում ենք մեր բնությունը, նաև բնության մեջ եղած պատմամշակութային օբյեկտները: Մենք այդ առումով կիրթ չենք, հոգատար չեն»,-ընդգծեց ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի տնօրենը:

Մշակութային հուշարձանների` հատկապես հնագիտական օբյեկտների ոչնչացմանը, ըստ Պ. Ավետիսյանի, իր որոշումներով նպաստում է նաև կառավարությունը, տեղական ինքնակառավարման մարմինները: «Բազմաթիվ փաստեր ունենք, երբ հնագիտական հուշարձանների տարածքներն անօրինական սեփականաշնորհվում են կամ զավթվում, կամ համայնքի պետը հողերը հանում է աճուրդի ու վաճառում: Սակայն այդպես էլ չենք հասկանում` այդ մարդիկ գիտե՞ն, թե՞ չգիտեն` ի՞նչ հող է դա»,-հայտարարեց նա: Ըստ նրա, եթե հուշարձանների պահպանական գոտիները գծված են քարտեզի վրա ու այն խախտում են` արդեն օրենքի խախտում է:

Պ. Ավետիսյանը հայտնեց նաև, որ կան դեպքեր, երբ կառավարության որոշումներով հատուկ պահպանվող հողատարածքները, այդ թվում` հուշարձանների տարածքները, կարգը (կատեգորիան) փոխում են, ստանում են գյուղատնտեսական նշանակության կամ կառուցապատման համար հողերի կարգավիճակ ու հանվում աճուրդի: Նման դեպքեր, ըստ նրա` «սոսկալի չափերի են հասել»:

Ի դեպ, կառավարության գրեթե ամեն նիստում տարածքային կառավարման նախարարությունը ներկայացնում է որոշումներ` «Հողի կատեգորիան» փոխելու մասին, և կառավարության անդամները հավանություն են տալիս:

«Արտաշատի պարագայում էլ նման խնդիր ունենք: Արտաշատի պարսպապատ հատվածների մեջ ընկած տարածքից մոտ 6 հեկտարի կարգը փոխել են, դարձրել են գյուղատնտեսական նշանակության հող, հանել աճուրդի ու մարդն էլ գնել է («Նոյան տապան» համալիր կառուցելու նպատակով): Այս դեպքում խնդիր ունենք կառավարության հետ. դիմել ենք կառավարություն: Այս խնդրին ծանոթ է նաև երկրի նախագահը: Պետությունը պետք է գտնի այնպիսի մի լուծում, որ ոչ վնասի այդ մարդու ծրագրերը, ոչ էլ հնագիտական հուշարձանը»,-ասաց նա, իսկ որպես լուծում` առաջարկեց` «ուղղակի դուրս գա հուշարձանի տարածքից»:
Այդ տարածքում դեռևս շինարարական աշխատանքներ չեն ընթանում: Ուղղակի տնկվել են մի քանի ծառ, որը` «իհարկե, նույնպես թույլատրելի չէ, բայց ահավոր վնաս չի տրվել»:

Տարածքային կառավարման նախարարությունից Panorama.am-ին հայտնեցին, որ նախքան որևէ հողի կատեգորիա փոխելն իրենք հրավիրում են հանձնաժողովի նիստ ու քննարկում: Նման նիստ էլ հրավիրել են «Արտաշատի» պարագայում, սակայն մշակույթի նախարարության ներկայացուցիչը որևէ առարկությամբ հանդես չի եկել: Այս խնդրի հետ կապված Panorama.am-ը հարցադրումներով դիմեց մշակույթի նախարարություն, սակայն պատասխան չստացվեց:

Եթե իրոք այս դեպքում օտարվել է հողը, ինչն անթույլատրելի էր, որովհետև հակասում է օրենքին, ապա օրենքը խախտվել է հենց օրենք ստեղծողների, մշակողների ու հաստատողների կողմից: