Ինչու է Էրդողանն ահաբեկիչ տեսնում ամենուր․ Փարիզում, Պրիշտինայում, Երուսաղեմում և նույնիսկ՝ հայելու մեջ
Ինչպես ժամանակակից կյանքի անբաժան մաս դարձած բազմաթիվ այլ երևույթներ, այնպես էլ ահաբեկչությունը չունի համընդհանուր մեկ սահմանում, ինչն էլ միջազգային հարաբերություններում իրավունքի և քաղաքական նպատակահարմարության միջև մանևրելու մեծ դաշտ է ստեղծում։ Այլ կերպ ասած երկակի ստանդարտների կիրառման լայն հնարավորություն է առաջ գալիս, երբ կախված համատեքստից ու քաղաքական կոնյուկտուրայից միևնույն արարքը կարող է դիտարկվել տեռորիզմ կամ սեփական իրավունքների համար լեգիտիմ պայքար։ Միևնույն խումբը կարող է մեկի կողմից համարվել ահաբեկիչնների հանցախումբ, մյուսի կողմից արդարության համար պայքարող իդեալիստների լիգա։
Իհարկե, կան դեպքեր, երբ կա միջազգային կոնսենսուս այս կամ այն խմբին ահաբեկիչ համարելու հարցում, օրինակ՝ Ալ Քաիդան, Իսլամական պետություն կազմակերպությունը, Ջաբհաթ ալ-Նուսրան և այլն։ Բայց քիչ չեն նաև դեպքերը, երբ հակամարտության կողմերից մեկը, սովորաբար ավելի ուժեղը, սեփական գործողությունները հիմնավորելու համար դիմացինին հայտարարում է ահաբեկիչ, և այդ պիտակավորման միջոցով «ավտոմատ» դառնում է բարոյապես ավելի բարձր և հավակնում է «հանդիսատեսի սիմպատիային»։
Այս մարտավարությունը բավականին հաճախ կարող ենք տեսնել Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի մոտ, ով գրեթե բոլորին, լինի դա ներքաղաքական պայքարում, թե միջազգային հարաբերություններում, ովքեր չեն կիսում իր մոտեցումները, անվանում է ահաբեկիչ կամ լավագույն դեպքում ահաբեկիչներին սատարող։
Անցած շաբաթ նա հերթական անգամ աչքի ընկավ բարոյախրատական «կրակահերթերով», որոնց թիրախն էին Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնը և Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուն։ Վերջինիս նա անվանեց «ահաբեկիչ» և «օկուպանտ», այն բանից հետո երբ Բենյամին Նեթանյահուն, անդրադառնալով Գազայի գոտում Իսրայելի բանակի կողմից մարտի 30-ին իրականացրած գործողություններին Թուրքիայի նախագահի հնչեցրած քննադատությանը, թվիթերում գրել էր՝ «Աշխարհի ամենաբարոյական բանակին չպետք է բարոյականության դասեր տան նրանք, ովքեր տարիներ շարունակ անխտիր ռմբակոծել են քաղաքացիական բնակչությանը։ Ենթադրում եմ, թե ինչպես եք Ապրիլի 1-ը՝ սուտ ասելու օրը նշում Անկարայում»։
Էրդողանն իր հերթին անցած կիրակի Ադանայում տեղի ունեցած կուսակցական ժողովի ժամանակ դիմելով Նեթանյահուին նախ նրան անվանեց «շատ թույլ ու խեղճ», ապա ավելացրեց, որ «մենք պայքարում ենք ահաբեկիչների դեմ, իսկ դուք՝ ոչ։ Քանի որ դուք ահաբեկիչ պետություն եք։ Դու նույնպես ահաբեկիչ ես»։
Թուրք-իսրայելական ամենաբարձր մակարդակով միմյանց նկատմամբ վիրավորանքների փոխանակումը վերջին տարիներին նորություն չէ։ Դրան ականատես եղանք 2009թ. հունվարին, երբ կրկին Գազայում Իսրայելի գործողությունների սուր քննադատությամբ հանդես եկավ Էրդողանը, 2010թ․ մայիսին «Մավի Մարմարա» նավի հետ կապված միջադեպից հետո, կամ բոլորին վերջերս՝ ԱՄՆ կողմից Երուսաղեմը որպես Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելուց հետո։
Ինչ վերաբերում է նախագահ Մակրոնին, ապա անցած ուրբաթ օրը նա արժանացավ Թուրքիայի նախագահի խիստ քննադատությանը, երբ Փարիզում ընդունեց քրդական «Սիրիական ժողովրդական ուժեր» /SDF/ կազմակերպության ներկայացուցիչներին։ SDF-ի կազմում առաջատար դիրք ունի քրդական YPG աշխարհազորը, որին Թուրքիան համարում է ահաբեկչական կազմակերպություն և որի դեմ պայքարում է հյուսիսային Սիրիայում։
«Ամենաբարձր մակարդակով ահաբեկչական կազմակերպության անդամներին հյուրընկալելը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ թշնամանք Թուրքիայի նկատմամբ» հայտարարել է Էրդողանը՝ նշելով, որ Թուրքիային խաբելու փորձ է արվում։ Կրկին Ադանայում ելույթի ժամանակ Էրդողանը մեղադրեց Ֆրանսիային ու հպարտորեն հայտարարեց. «Եվս մեկ անգամ հիշենք մեր այն հերոսներին, ովքեր բռնեցին ֆրանսիացիների և նրանց հետ ակտիվորեն համագործակցող հայ հրոսակների թևից ու դուրս շպրտեցին այս հողերից։ Այն ուժերը, որոնք երեկ հայերին էին հրահրում, այսօր նույն խաղը ուրիշների միջոցով են ուզում խաղալ»:
2016թ. ձախողված պետական հեղաշրջումից հետո թուրքական իշխանությունների՝ իրենց ընդդիմախոսներին «գյուլենիստ ու ահաբեկիչ» անվանելու տխրահռչակ պրակտիկան նոր դրսևորում է ստանում նաև միջազգային ասպարեզում։ Մարտի 31-ին Թուրքիայի նախագահը խիստ քննադատության է ենթարկել Կոսովոյի վարչապետ Ռամուշ Հարադինաջին, այն բանից հետո, երբ վերջինս աշխատանքից ազատել է ՆԳ նախարարին և անվտանգության ծառայության ղեկավարին։
Պաշտոնանկությունները հետևել են Կոսովոյում գյուլենիստների հետ կապ ունենալու մեջ կասկածվող 6 թուրք քաղաքացիների ձերբակալությանը և Թուրքիա արտահանձնմանը։ Ո՞ւմ հրահանգներն է կատարում Կոսովոյի վարչապետը, երբվանի՞ց եք սկսել պաշտպանել նրանց, ովքեր հեղաշրջում են կազմակերպել Թուրքիայում՝ հարցրել է նախագահ Էրդողանը և հոխորտացել, որ Հարադինաջին վճարելու է այդ արարքի համար։
Միայն այս վերջին մեկ շաբաթվա ընթացքում նախագահ Էրդողանի ելույթները, դրանց տոնն ու օգտագործված ոչ պատշաճ բառապաշարը, խոսում են այն մասին, որ Թուրքիայի առաջնորդը շարունակաբար արհամարհում է գործող միջազգային իրավակարգը և հարաբերման տարրական կանոնները։ Անհարգալից ու անհանդուրժող վերաբերմունքը թե՛ դաշնակից, թե՛ մրցակից պետությունների նկատմամբ, ուժային գործողությունների նախապատվությունը, հաճախ օգտագործվող պիտակավորումներն ու նեոօսմանյան հովանավորչական տոնը վկայում են այն մասին, որ գործող թուրքական իշխանությունները դուրս են եկել թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին վերհսկողությունից։
Ունենալ անկանխատեսելի, բռնկվող և ինչ-որ առումով իռացիոնալ ղեկավար, իսկական մարտահրավեր է ոչ միայն թուրքական ժողովրդավարության, այլ նաև ողջ տարածաշրջանի երկրների համար։ Ուստի երկարատև հեռանկարում նպատակահարմար կլինի, որ վերականգնվի Արևմուտք-Թուրքիա կառուցողական երկխոսությունը, մասնավորապես՝ ԵՄ անդամակցության բանակցությունների շրջանակում, ինչը Թուրքիային կվերադարձնի ոչ ուժային միջոցներով միջազգային հիմնախնդիրներ լուծելու պարադիգմ։
Իսկ թե ինչու է Թուրքիայի նախագահը ամենուր ահաբեկիչներ տեսնում, տարբեր պատճառներ ունի, բայց «գողություն անողն ամենաբարձրն է գոռում՝ բռնեք գողին» արտահայտությունն այստեղ կարող էր օգտակար լինել։ Միաժամանակ պետք է ընդունել, որ ահաբեկչության դեմ պայքարի նման մասշտաբային շահարկումը և մարդկանց օրինական մտավախությունների վրա նման կերպ վարպետորեն խաղալու համար մեծ տաղանդ է հարկավոր, որի պակասը նախագահ Էրդողանը չի զգում։
Լրահոս
Տեսանյութեր
«Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման անդամները քայլերթով գալու են Երևան. Բագրատ Սրբազան
